Bài giảng Vật lí Lớp 11 - Bài 23: Từ thông. Cảm ứng điện từ (Bản hay)

I 
Chúng ta đã biết dòng điện sinh ra từ trường . 
Liệu từ trường có sinh ra dòng điện không ? 
Bài 23 : 
Từ thông. Cảm ứng điện từ 
Tiết 43 : 
I.Từ thông 
II.Hiện tượng cảm ứng điện từ 
I. TÖØ THOÂNG 
1. Định nghĩa 
 : Từ thông qua diện tích S 
   BScos  
s 
B : Cảm ứng từ (T) 
S : Diện tích khung dây (m 2 ) 
 : Góc giữa với 
 Xeùt moät maët phaúng dieän tích S ñaët trong töø tröôøng ñeàu B. 
  laø goùc hôïp bôûi B vaø n 
II. KHAÙI NIEÄM TÖØ THOÂNG 
a) Ñònh nghóa töø thoâng 
S 
n 
B 
 Veõ vectô phaùp tuyeán n cuûa S 
 = BScos  
  : Caûm öùng töø thoâng qua tieát dieän S ( töø thoâng ) 
 
II. KHAÙI NIEÄM TÖØ THOÂNG 
a) Ñònh nghóa töø thoâng 
Chuù yù : 
n 
S 
 laø goùc nhoïn 
 laø goùc tuø 
 = 0 
  > 0 
  < 0 
  = BS 
Thoâng thöôøng : Choïn  nhoïn   > 0 
 
B 
S 
n 
B 
n 
S 
B 
 
II. KHAÙI NIEÄM TÖØ THOÂNG 
b) YÙ nghóa cuûa töø thoâng 
 = BScos  
Choïn S = 1 m 2 ,  = 0 
  = B 
YÙ nghóa : 
Töø thoâng  ñaëc tröng cho soá ñöôøng söùc xuyeân qua dieän tích S ñaët vuoâng goùc vôùi ñöôøng söùc . 
S 
n 
B 
0 
N 
S 
Quan sát hiện tượng sau : 
Từ trường có thể sinh ra dòng điện 
Hiện tượng trên là hiện tượng cảm ứng điện từ 
0 
Đưa nam châm ra xa vòng dây dẫn 
Giảm 
0 
Đưa nam châm lại gần vòng dây dẫn 
Tăng 
Khaùi nieäm baûm öùng töø taïi ñaëc tröng cho ñoä maïnh , yeáu cuûa töø tröôøng taïi 1 ñieåm khoâng theå giaûi thích 
Bieát ñoä mau , thöa cuûa ñöôøng caûm öùng bieåu dieãn ñoä maïnh , yeáu cuûa töø tröôøng , nghóa laø ñoä maïnh , yeáu cuûa töø tröôøng treân moät dieän tích coù lieân quan ñeán soá ñöôøng caûm öùng qua dieän tích ñoù 
II. Hiện tượng cảm ứng điện từ 
Quan sát các hiện tượng sau và nhận xét từ thông qua các vòng dây cùng độ lệch kim điện kế 
0 
a.Đưa nam châm lại gần vòng dây dẫn 
0 
b.Đưa nam châm ra xa vòng dây dẫn 
0 
c.Đưa vòng dây lại gần nam châm 
0 
d.Đưa vòng dây ra xa nam châm 
Kim điện kế lệch chứng tỏ điều gì ? 
NHẬN XÉT: 
Trường hợp a và c từ thông qua vòng dây tăng 
Trường hợp b và d từ thông qua vòng dây giảm 
KẾT LUẬN : 
Khi nam châm và vòng dây chuyển động tương đối với nhau thì từ thông qua vòng dây biến thiên , trong vòng dây xuất hiện dòng điện . 
0 
Lập TN như hình vẽ : 
Kim điện kế 
Trong mạch 
Thay đổi diện tích vòng dây dẫn : 
Kim điện kế 
Trong mạch 
chỉ số 0. 
không có dòng điện . 
lệch . 
xuất hiện dòng điện . 
B 
Nam châm và vòng dây không chuyển động  thì có xuất hiện dòng điện không ? 
Từ thông   BScos  thay đổi khi nào ? 
Diện tích vòng dây thay đổi 
0 
Từ trường qua vòng dây thay đổi 
Dịch chuyển con chạy về phía bên trái 
Có dòng điện 
0 
Dịch chuyển con chạy về phía 
 bên phải 
Có dòng điện 
Kết luận : 
Hiện tượng cảm ứng điện từ là hiện tượng dòng điện xuất hiện trong mạch kín khi có từ thông biến thiên qua nó . Dòng điện xuất hiện trong vòng dây gọi là dòng điện cảm ứng . 
Đó cũng là nội dung của định luật cảm ứng điện từ . 
III.Chiều của dòng điện cảm ứng Định luật Lenxơ 
Quan sát chiều dòng điện cảm ứng xuất hiện trong các vòng dây so với chiều biến thiên của từ thông ở các thí nghiệm trên 
Dùng quy tắc vặn đinh ốc xác định 
chiều từ trường do dòng đ iện 
 cảm ứng sinh ra 
0 
Đưa nam châm lại gần vòng dây dẫn 
0 
Đưa nam châm ra xa vòng dây dẫn 
Nhận xét : 
Khi nam châm lại gần vòng dây , từ thông qua vòng dây tăng thì từ trường do dòng điện cảm ứng sinh ra có chiều ngược với chiều của 
Khi nam châm ra xa vòng dây , từ thông qua vòng dây giảm thì từ trường do dòng điện cảm ứng sinh ra cùng chiều với 
Kết luận : 
Dòng điện cảm ứng trong mạch kín có chiều sao cho từ thông do nó sinh ra chống lại sự biến thiên của từ thông qua mạch 
Định luật Lenxơ