Bài giảng Vật lí Lớp 12 - Bài 15: Phản xạ sóng. Sóng dừng

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo 
về dự hội giảng tại lớp 12A4 
Trường THPT B Nghĩa Hưng 
Kiểm tra bài cũ 
Câu 1 . Nguồn sóng dao đ ộng với phương trình   Viết phương trình dao đ ộng của đ iểm M trên phương truyền sóng cách nguồn một đoạn x ? 
Câu2 . Viết biểu thức tính độ lệch pha của hai dao đ ộng tại hai đ iểm M và N cách nhau đoạn là d trên cùng hướng truyền sóng ? Hai đ iểm đ ó dao đ ộng cùng pha , ngược pha khi nào ? 
M 
N 
Chieàu truyeàn soựng 
d 
C âu2 . Độ lệch pha là: 
Hai dao đ ộng cùng pha khi : 
Hai dao đ ộng ngược pha khi : 
Đáp án 
Câu 1 . Phương trình dao đ ộng tại M là 
 Hieọn tửụùng soựng chaùy 
bài 15. Phản xạ sóng. sóng dừng 
1 . Sệẽ PHAÛN XAẽ SOÙNG 
 Hãy quan sát thí nghiệm H.15 Sgk . 
Trong đ ó đ ầu A của lò xo tự do, đ ầu B đư ợc gi ữ cố đ ịnh . Khi cho đ ầu A thực hiện dao đ ộng và tạo thành sóng trên lò xo. 
 Thay lò xo bằng một sợi dây th ì kết qu ả thí nghiệm vẫn nh ư trên  
Sóng truyền từ A đ ến B gọi là sóng tới 
- Sóng truyền từ B về A gọi là sóng phản xạ 
A 
B 
Sóng tới 
Sóng phản xạ 
Em có nhận xét gì về sóng tới và sóng phản xạ? 
Sóng tới và sóng phản xạ cùng phương , 
cùng tần số , cùng bước sóng nhưng ngược pha 
Sóng tới 
Sóng phản xạ 
A 
B 
 2. Sóng dừng 
a.Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
 a.Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
a.Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
a. Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
B 
A 
Soựng tụựi 
Soựng phaỷn xaù 
Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
. Em có nhận xét gì về những đ iểm xuất hiện trên sợi dây khi có sóng dừng ? 
B 
A 
N hận xét : Treõn daõy xuaỏt hieọn nhửừng ủieồm ủửựng yeõn xeỏp xen keừ ủeàu ủaởn vụựi nhửừng ủieồm dao ủoọng vụựi bieõn ủoọ cửùc ủaùi . ẹoự laứ hieọn tửụùng soựng dửứng 
 Nhửừng ủieồm ủửựng yeõn goùi laứ nuựt cuỷa soựng dửứng 
 Nhửừng ủieồm dao ủoọng vụựi bieõn ủoọ cửùc ủaùi goùi laứ buùng cuỷa soựng dửứng 
B 
A 
B 
A 
Soựng tụựi 
Soựng phaỷn xaù 
 Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
B 
A 
B 
A 
Soựng tụựi 
Soựng phaỷn xaù 
Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
B 
A 
B 
A 
Soựng tụựi 
Soựng phaỷn xaù 
Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
B 
A 
B 
A 
Soựng tụựi 
Soựng phaỷn xaù 
 Quan saựt hieọn tửụùng soựng dửứng 
B 
A 
Quan sát hiện tượng sóng dừng trên dây bằng thực nghiệm . 
b. Giải thích sự tạo thành sóng dừng trên dây . 
Giaỷ sửỷ taùi thụứi ủieồm t soựng tụựi truyeàn ủeỏn B moọt dao ủoọng theo phửụng trỡnh : 
? Đ iểm M dao đ ộng sớm hay trễ pha so với đ iểm B? Viết phương trình dao đ ộng của đ iểm M do sóng tới từ A truyền đ ến ? 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
Phương trình dao đ ộng của đ iểm M do sóng tới từ A truyền đ ến là 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
Do sóng phản xạ ngược pha với sóng tới nên sóng phản xạ tại B có phương trình là: 
? Viết phương dao đ ộng của đ iểm M do sóng phản xạ từ B truyền đ ến ? 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
Phương trình dao đ ộng tại M do sóng phản xạ truyền đ ến là 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
 Dao đ ộng tổng hợp tại M do sóng tới và sóng phản xạ truyền đ ến là 
? Xác đ ịnh biên độ tổng hợp tại đ iểm M? 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
Biến đ ổi ta đư ợc : 
Vậy dao đ ộng tổng hợp tại M là một dao đ ộng đ iều hoà cùng tần số góc và có biên độ tổng hợp là 
Biên độ tổng hợp tại đ iểm M đạt gi á trị cực tiểu khi nào ? đạt gi á trị cực đại khi nào ? 
. 
ẹaùt giaự trũ cửùc tieồu baống 0 khi 
 Nhaọn xeựt 
 Những đ iểm trên sợi dây cách B một đoạn tho ả mãn : 
Th ì biên độ dao đ ộng tại đ ó đạt gi á trị cực tiểu bằng 0 đ iểm đ ó đ ứng yên ( ta có nút sóng ) 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
với k = 0; 1 ; 2; 3 
 Biên độ đạt gi á trị cực đại khi 
 Nhaọn xeựt 
Những đ iểm trên dây cách B đoạn tho ả mãn 
th ì biên độ dao đ ộng tại đ ó đạt gi á trị cực đại bằng 2A ( ta có bụng sóng ) 
A 
M 
Soựng phaỷn xaù 
d 
B 
Soựng tụựi 
? Khoảng cách giữa hai nút liên tiếp hoặc 2 bụng liên tiếp bằng ? 
ℓ 
B 
A 
Nhaọn xeựt : 
 ẹoỏi vụựi daõy coự hai ủaàu coỏ ủũnh khi có sóng dừng th ì 2 đ ầu dây là 2 nút sóng . 
 Đ ối với dây 1 đ ầu cố đ ịnh , 1 đ ầu tự do th ì tại đ ầu cố đ ịnh là nút , tại đ ầu tự do là bụng sóng 
Khoảng cỏch giữa một nỳt và bụng liền kề ? 
λ /4 
Moọt nửỷa bửụực soựng . 
B 
A 
Xác đ ịnh chiều dài l của sợi dây theo bước sóng ? 
B 
A 
Xác đ ịnh chiều dài l của sợi dây theo bước sóng ? 
B 
A 
Xác đ ịnh chiều dài l của sợi dây theo bước sóng ? 
l 
c. ẹieàu kieọn ủeồ coự soựng dửứng 
Đ ối với sợi dây dài l và hai đ ầu dây cố đ ịnh ( hai đ ầu dây là 2 nút ). Tìm đ iều kiện của l để có sóng dừng trên dây ? 
B 
A 
Đ ối với sợi dây có 2 đ ầu cố đ ịnh ( hai đ ầu dây là 2 nút ) th ì đ iều kiện để có sóng dừng là chiều dài sợi dây bằng số nguyên lần nửa bước sóng . 
Vụựi k = 1, 2, 3  
B 
A 
c. ẹieàu kieọn ủeồ coự soựng dửứng 
Đ ối với sợi dây dài l, một đ ầu cố đ ịnh ( nút ), một đ ầu tự do( bụng ). Tìm đ iều kiện của l để có sóng dừng trên dây ? 
Chieàu daứi cuỷa daõy baống moọt soỏ baựn nguyeõn laàn nửỷa bửụực soựng 
B 
A 
l 
 Vận dụng 
Câu hỏi : Moọt sụùi daõy ủaứn hoài chieàu daứi AB = l = 1,6 m ủaàu B bũ cố đ ịnh , ủaàu A buoọc vaứo moọt nguoàn rung vụựi taàn soỏ 500 Hz taùo ra soựng dửứng coự 4 buùng vaứ taùi A vaứ B laứ hai nuựt . Xaực ủũnh vaọn toỏc truyeàn soựng treõn daõy ? 
Đáp án 
V = 400 m/s 
B 
A 
d. ứng dụng của hiện tượng sóng dừng ? 
Có thể ứng dụng của hiện tượng sóng dừng để xác đ ịnh tốc độ truyền sóng trên dây . 
Chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo 
cùng các em học sinh ! 
sss