Bài giảng Vật lí Lớp 12 - Bài 28: Tia X (Bản mới)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TÂY NINH TRƯỜNG THPT LỘC HƯNG 
CHÀO MỪMG QUÝ THẦY CƠ 
VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 12B1! 
Lớp 12B1 NĂM HỌC 2014-2015 
 Câu 1: Định nghĩa tia hồng ngoại và tử ngoại? Nêu các tính chất và cơng dụngcủa tia hồng ngoại? 
Câu 2 :Nêu các tính chất và công dụng mà tia tử ngoại có,hồng ngoại không có? 
Kiểm Tra Bài Cũ 
Câu 1: Tia hồng ngoại là bức xạ khơng nhìn thấy ở ngồi vùng màu đỏ của quang phổ, cĩ bước sĩng từ 760nm đến vài milimét. 
Tia tử ngoại là bức xạ khơng nhìn thấy ở ngồi vùng màu tím của quang phổ, bước sĩng từ 380nm đến vài nanơmét. 
* Tính chất và cơng dụng của tia hồng ngoại là : 
-Tính chất nổi bật nhất của tia hồng ngoại là tác dụng nhiệt , cơng dụng dùng để sưởi ấm , sấy khơ 
-Cĩ khả năng gây một số phản ứng hố học, tác dụng lên phim ành dùng để: chế tạo phim ảnh dùng tia hồng ngoại chụp ảnh ban đêm và các thiên thể. 
-Biến điệu được như sĩng điện từ cao tần dùng để: chế tạo những bộ điều khiển từ xa. 
-Quân sự, chế tạo ống nhịm, camera hồng ngoại dùng ban đêm, tên lửa tự động tìm mục tiêu... 
-Tia hồng ngoại cịn cĩ thể gây ra hiệu ứng quang điện trong ở một số chất bán dẫn. 
Đáp Án 
Câu 2:Những tính chất và cơng dụng mà tia tử ngoại cĩ,tia hồng ngoại khơng cĩ là: 
-Làm phát quang,dùng kiểm tra vết nứt sản phẩm đúc. 
-Làm ion hĩa khơng khí 
-Tác dụng sinh học:hủy diệt tế bào da,võng mạc.Dùng chữa bệnh cịi xương,tiệt trùng thực phẩm,dụng cụ y tế 
-Bị thủy tinh, nước hấp thụ,thạch anh khơng hấp thụ 
-Gây hiện tượng quang điện ngồi 
Đáp Án 
H ình ảnh này được chụp bằng cách nào ? 
Tiết 46: BÀI 28: 
Tia X 
WILHELM.CONRAD. ROENTGEN(1845- 1923)Giải thưởng Noben 1901. Năm 1895, nhà bác học người Đức Rơnghen đã phát hiện ra tia Rơnghen (tia x) với dụng cụ cĩ tên gọi là ống Rơnghen. 
 May mắn xảy ra vào tối ngày 8/11/1895, sau khi rời phịng thí nghiệm một quãng, sực nhớ quên chưa ngắt cầu dao điện cao thế dẫn vào ống tia catod, Wilhelm Conrad Roentgen (1845-1923) quay lại phịng và nhận thấy một vệt sáng màu xanh lục trên bàn tuy phịng tối om.Với đầu ĩc nhạy bén, đầy kinh nghiệm của một nhà vật lý học, việc này đã lơi cuốn ơng và 49 ngày sau ơng liên tục ở lỳ trong phịng thí nghiệm, cơm nước do vợ tiếp tế, mỗi ngày ơng chỉ ngừng cơng việc nghiên cứu ít phút để ăn uống, vệ sinh và chợp mắt nghỉ ngơi vài giờ. Nhờ thế, ơng đã tìm ra tính chất của thứ tia bí mật mà ơng tạm đặt tên là tia X và mang lại cho ơng giải Nobel về vật lý đầu tiên vào năm 1901. 
Lịch sử phát hiện ra tia X (RƠNGHEN) 
Ống RƠNGHEN 
Catốt 
Anốt 
 Đối catốt 
Ống Rơnghen cĩ cấu tạo như thế nào ? 
 U AK khoảng vài chục kV 
I/ PHÁT HIỆN TIA X: 
Khi cho 1 chùm tia ca tốt –tức là 1 chùm electron có năng lượng lớn -đập vào kim loại có nguyên tử lượng lớn (vật rắn) thì sẽ phát ra tia X. 
Nước làm nguội 
A 
F 
F’ 
K 
1.Cấu tạo: ống Cu-lít-giơ 
II/CÁCH TẠO TIA X : Dùng ống Cu-lít-giơ 
-Dây vônfram được nung nóng bằng dòng điện. 
-Catốt K: có dạng chỏm cầu để phát dòng tia catốt. 
-Anốt A: làm bằng kim loại có nguyên tử lượng lớn khó nóng chảy và được làm nguội bằng dòng nước. 
Chú ý: áp suất trong ống khoảng 10 -3 mmHg. 
 C 
BT 
N 
220V 
 
Nước làm nguội 
A 
F 
F’ 
Tia X 
K 
2.Hoạt động 
+ 
- 
 Khi đặt giữa anốt và catốt một hiệu điện thế vài chục kilôvôn, dòng electron bức xạ từ catốt chuyển động rất nhanh đến đập vào anốt làm phát ra bức xạ không nhìn thấy gọi là tia X. 
III/ TIA X: 
1.Định nghĩa: 
 Tia X là bức xạ không nhìn thấy có bước sóng rất ngắn từ 10 -11 m đến 10 -8 m (ngắn hơn bước sóng của tia tử ngoại). 
Tia X có bản chất là sóng điện từ. 
2.Bản chất: 
3. TÍNH CHẤT: 
(1) Tia X có khả năng đâm xuyên mạnh. Tia X dễ dàng xuyên qua gỗ, giấy, vải, thậm chí cả kim loại. 
(2) Tia X có tác dụng mạnh lên phim ảnh. 
 (3) Tia X làm phát quang nhiều chất . 
 (4) Tia X làm iôn hóa không khí . 
 (5) Tia X có tác dụng sinh lí mạnh: hủy diệt tế bào, diệt vi khuẩn 
 (6) Tia X có tác dụng gây ra hiện tượng quang điện ở hầu hết các kim loại. 
4. Ứng dụng: 
(1) Trong công nghiệp tia X được dùng để dò các vết nứt, các bọt khí bên trong các sản phẩm đúc bằng kim loại. 
CHỤP ĐIỆN 
4. Ứng dụng: 
(2) Trong y học tia X được dùng để chụp điện, chiếu điện, chữa ung thư ngoài da. 
TIA X 
Ứng dụng trong y học 
Tìm những vật lạ trong cơ thể 
Phát hiện bệnh bằng chụp X quang 
Điều trị ung thư 
Hãy quan sát hai bức ảnh sau và nêu cách chụp của từng tấm ảnh. 
a 
Chụp bằng ánh sáng nhìn thấy (ánh sáng trắng) 
r 
Chụp bằng tia X (tia Rơn-ghen) 
Vì sao hai các chụp với các bức xạ khác nhau đĩ lại cho kết quả khác nhau ? 
? 
4. Ứng dụng: 
(3) Trong giao thông tia X được dùng để kiểm tra hành lí hành khách. 
(4) Trong phòng thí nghiệm tia X được dùng để nghiên cứu thành phần và cấu trúc vật rắn. 
 Hãy nêu các bức xạ có bản chất là sóng điện từ? 
 -Tia gamma, tia X, tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia tử ngoại, sóng vô tuyến: đều có chung bản chất là sóng điện từ , điểm khác nhau cơ bản giữa chúng là bước sóng. 
IV/THANG SÓNG ĐIỆN TỪ : 
 -Thang sóng điện từ: theo bước sĩng tăng dần( f giảm dần) 
 +Tia gamma: 
 +Tia x: 
 +Tia tử ngoại: 
 +Aùnh sáng nhìn thấy: 
 +Tia hồng ngoại: 
 +Sóng vô tuyến: 
Ánh sáng nhìn thấy 
Tia hồng ngoại 
Tia tử ngoại 
Sóng vô tuyến 
Tia Rơnghen 
Tia Gamma 
Thang sĩng điện từ theo bước sĩng giảm dần(f tăng dần): 
Ghi chú: 
Tia gamma : 
do sù ph©n r· h¹t nh©n phát ra 
 - lµ sãng ®iƯn tõ cã b­íc sãng ng¾n h¬n b­íc sãng cđa tia X.( dưới 10 -11 m) 
Câu 1: Chiếu tia âm cực vào kim loại cĩ nguyên tử lượng lớn, tại đây phát ra : A. ánh sáng nhìn thấy. B. tia X. C. tia hồng ngoại. D. tia tử ngoại .   
Củng Cố 
Câu 2: Để phát tia X người ta  A. nung nĩng vật đến khoảng 500 0 C. B. nung nĩng vật đến khoảng 3000 0 C.  C. làm phát sáng các vật cĩ khối lượng riêng lớn. D. cho tia ca tốt đập vào kim loại cĩ nguyên tử lượng lớn.    
Củng Cố 
Câu 3: Tia X là bức xạ điện từ cĩ  A. bước sĩng lớn hơn bước sĩng tia hồng ngoại. B. tần số nhỏ hơn tần số ánh sáng khả kiến.  C. bước sĩng nhỏ hơn bước sĩng tia tử ngoại.  D. tần số nhỏ hơn tần số tia tử ngoại.  
Củng Cố 
Củng Cố 
Câu 4:Phát biểu nào sau đây là khơng đúng? 
A. Tia X và tia tử ngoại đều cĩ bản chất là sĩng điện từ. 
B. Tia X và tia tử ngoại đều tác dụng mạnh lên kính ảnh. 
C. Tia X và tia tử ngoại đều kích thích một số chất phát quang. 
D. Tia X và tia tử ngoại đều bị lệch khi đi qua một điện trường mạnh 
Củng Cố 
Câu 5: Chọn câu khơng đúng? 
Tia X cĩ khả năng xuyên qua một lá nhơm mỏng. 
B. Tia X cĩ tác dụng mạnh lên kính ảnh. 
C. Tia X là bức xạ cĩ thể trơng thấy được vì nĩ làm cho một số chất phát quang. 
D. Tia X là bức xạ cĩ hại đối với sức khoẻ con người. 
Củng Cố 
Câu 6: Nhận xét nào sau đây là đúng ? Tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy được, tia tử ngoại, tia Rơnghen và tia gamma đều là: 
A.sĩng cơ học cĩ bước sĩng khác nhau. 	 
B.sĩng vơ tuyến cĩ bước sĩng khác nhau. 
C.sĩng điện từ cĩ bước sĩng giảm dần. 	 
D. sĩng điện từ cĩ bước sĩng tăng dần. 
 Hướng Dẫn Học Tập: 
-Học bài tia X: Tia X là gì?Nguồn phát tia X?Tính chất và cơng dụng của tia X?Nêu thang sĩng điện từ? 
-Làm bài tập SGK 5,6,7/146 
-Làm bài tập tài liệu chủ đề 5 tia X/16 
-Chuẩn bị tiết 47 bài tập 
Xin Cảm Ơn Sự Có Mặt Của Các Thầy, Cô Và Các Em Học Sinh - 
Xin Chào 
Hẹn Gặp Lại