Bài giảng Vật lí Lớp 12 - Bài 28: Tia X - Trường THPT Lấp Vò 3

BÀI GIẢNG POWERPOINT 
TRÖÔØNG TRUNG HỌC PHOÅ THOÂNG LAÁP VOØ 3TỔ VAÄT LYÙ 
BÀI 28: TIA X. 
4/26/2022 
1 
Bài 28 : Tia X 
Phát hiện tia X 
 Cách tạo tia X 
III) Bản chất và tính chất của tia X 
1). Bản chất 
2) Tính chất 
3)Công dụng 
IV. Thang sóng điện từ . 
4/26/2022 
2 
WILHELM.CONRAD. ROENTGEN(1845- 1923) Giải thưởng Noben 1901 Năm 1895, nhà bác học người Đức Rơnghen đã phát minh ra tia Rơnghen(tia x)với dụng cụ có tên gọi là ống Rơnghen . 
4/26/2022 
3 
May mắn xảy ra vào tối ngày 8/11/1895, sau khi rời phòng thí nghiệm một quãng , sực nhớ quên chưa ngắt cầu dao điện cao thế dẫn vào ống tia catod , Wilhelm Conrad Roentgen (1845-1923) quay lại phòng và nhận thấy một vệt sáng màu xanh lục trên bàn tuy phòng tối om . Với đầu óc nhạy bén , đầy kinh nghiệm của một nhà vật lý học , việc này đã lôi cuốn ông và 49 ngày sau ông liên tục ở lỳ trong phòng thí nghiệm , cơm nước do bà vợ tiếp tế , mỗi ngày ông chỉ ngừng công việc nghiên cứu ít phút để ăn uống , vệ sinh và chợp mắt nghỉ ngơi vài giờ . Nhờ thế , ông đã tìm ra tính chất của thứ tia bí mật mà ông tạm đặt tên là tia X và mang lại cho ông giải Nobel về vật lý đầu tiên vào năm 1901. 
I) Phát hiện tia X 
4/26/2022 
4 
22/01/2010 
Sau khi nhà khoa học Roentgen chụp được bàn tay vợ bằng tia X, khi tráng ảnh đã thấy rất rõ từng đốt xương và cả chiếc nhẫn cưới trên ngón tay bà . Ảnh này đã được đưa ra trong hội nghị của Hội vật lý học thành phố Wurtzbourg ( Đức ) có sự tham dự đông đảo của các nhà khoa học nhiều nước nhằm chứng minh khả năng đâm xuyên của tia X qua cơ thể con người , tiến hành vào ngày 23/11/1896. 
4/26/2022 
5 
22/01/2010 
Khi cho một ống tia catôthoạt động , ông nhân thấy từ vỏ thuỷ tinh đối diện với catôt có một bức xạ được phóng ra , mắt không trông thấy nhưng lại làm đen một tấm kính ảnh mà ông đã gói kín và đặt trong hộp . Ông gọi đó là tia X và sau nà khi đã tìm hiểu rõ bản chất của nó người ta gọi là tia rơn-ghen 
4/26/2022 
6 
I.PHÁT HIỆN TIA X 
Mỗi khi một chùmtia ca tốt – tức là một chùm electron có năng lượng lớn đập vào một vật rắn thì vật đó phát ra tia x. 
 - Tia X còn được gọi là tia Rơn-ghen 
4/26/2022 
7 
F 
F’ 
BT 
N 
220V 
 
N­íc lµm ngu«Þ 
CT 
A 
F 
F’ 
K 
Ống Cu – lít - giơ 
Là ống thủy tinh bên trong là chân không , gồm một dây nung bằng vonfram dùng làm nguồn e và 2 điện cực 
K làm bằng kim loại hình chỏm cầu để electron phóng ra đều hội tụ vào a nốt A 
A làm bằng KL có nguyên tử lượng lớn và điểm nóng chảy cao nên được làm nguội bằng nước khi ống hoạt động . 
22/02/2010 
II) Cách tạo tia X 
4/26/2022 
8 
Dây F được nung nóng bằng nguồn điện cỡ vài chục kilovôn . Các e bay ra từ dây F chuyển động trong điện trường mạnh đến đập vào A làm A phát ra tia X 
22/01/2010 
N­íc lµm ngu«Þ 
F’ 
BT 
N 
CT 
A 
F 
F’ 
K 
4/26/2022 
9 
Đối âm cực 
+ 
- 
Ca tốt 
Anốt 
Dòng electron 
Tia Rơnghen 
Ống cu- lic - giơ 
II) Cách tạo tia X 
22/01/2009 
4/26/2022 
10 
III). Bản chất và tính chất của tia X ( Rơn-ghen ) 
- C ó sự đồng nhất về bản chất giữa tia X và tia tử ngoại,chỉ khác ở chỗ tia X có bước sóng nhỏ hơn tia tử ngoại rất nhiều 
- Tia Rơnghen là loại sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn bước sóng của tia tử ngoại . 
+ Trong khoảng 10 -11 m ( Tia Rơnghen cứng ) đến 10 -8 m ( tia Rơnghen mềm ) 
Tia Rơnghen không mang điện 
1). Bản chất : 
22/01/2010 
4/26/2022 
11 
Xem đoạn phim và thí nghiệm mô phỏng về cơ chế phát sinh ra tia Rơnghen . 
4/26/2022 
12 
+ 
Anốt 
Đối âm cực 
TiaX 
Catốt 
- 
Tia X có những tính chất gì 
4/26/2022 
13 
2) Tính chất 
Tia X có khả năng đâm xuyên . Đi qua được các vật không trong suốt đối với ánh sáng như gỗ , giấy , kim loại ( Kim loại có nguyên tử lượng lớn thì khó qua hơn ) 
Tia X có bước sóng càng ngắn thì khả năng đâm xuyên càng lớn 
Làm đen kính ảnh 
Làm phát quang một số chất 
Làm ion hóa không khí 
Có tác dụng sinh lý : Hủy diệt tế bào 
4/26/2022 
14 
3)Công dụng 
- Chuẩn đoán và chữa trị một số bệnh trong y học : chữa trị ung thư nông 
22/01/2010 
- Chụp điện 
 - Dò các khuyết tật trong sản phẩm đúc bằng kim loại và trong các tinh thể 
- Trong giao thông để kiểm 
 tra hành lí của hành khách 
đi máy bay 
4/26/2022 
15 
3)Công dụng 
CHỤP ĐIỆN 
4/26/2022 
16 
4/26/2022 
17 
CHỤP HÌNH BÔNG HOA BẰNG TIA X 
4/26/2022 
18 
Chụp các thiên thể trong vũ trụ 
22/01/2010 
4/26/2022 
19 
Dò các khuyết tật trong sản phẩm 
4/26/2022 
20 
4/26/2022 
21 
4/26/2022 
22 
Sự đồng nhất giữa sóng điện từ và sóng ánh sáng là chúng truyền được trong chân không với cùng một vận tốc 
 Tia Rônghen , tia töû ngoaïi , aùnh saùng thaáy ñöôïc , tia hoàng ngoaïi vaø caùc soùng voâ tuyeán gioáng nhau vaø khaùc nhau nhö theá naøo ? 
Nh ư vậy : soùng voâ tuyeán , tia hoàng ngoaïi aùnh saùng thaáy , tia töû ngoaïi , Tia Rônghen , tia gamma đều có chung bản chất là sóng điện từ ch ỉ khác nhau v ề tần số hay bước sóng . Các sóng này tạo thành một quang phổ liên tục gọi là thang sóng điện từ 
IV. Thang sóng điện từ . 
22/01/2010 
4/26/2022 
23 
Nh ìn thang sóng điện từ cho nhận xét về ranh giới của chúng ? Chúng không có ranh giới rõ rệt không ? 
Ánh sáng thấy được 
 (m) 
10 -6 
10 -8 
10 -10 
10 -12 
10 -4 
10 -2 
1 
10 2 
Tia hồng ngoại 
Tia tử ngoại 
Tia Rơnghen 
Tia Gamma 
Sóng vô tuyến 
4/26/2022 
24 
 Caùc tia coù böôùc soùng daøi , ngaén khaùc nhau thì tính chaát vaø taùc duïng cuûa noù khaùc nhau nhö theá naøo ? 
Bước sóng càng ngắn thì khả năng đâm xuyên càng mạnh , dễ tác dụng lên kính ảnh , dễ làm phát quang các chất và dể Ion hóa không khí 
Bước sóng càng dài , ta càng dễ quan sát hiện tượng giao thoa . 
Chúng không có ranh giới rõ rệt . Do bước sóng khác nhau thì tính chất khác nhau . 
22/01/2010 
4/26/2022 
25 
1. Tia Rơnghen là 
A. dòng hạt mang điện tích B. sóng điện từ có bước sóng rất ngắn 
C. sóng điện từ có bước sóng dài D. B ức xạ nhìn thấy được . 
10 
09 
08 
07 
06 
05 
04 
03 
02 
01 
00 
20 
19 
18 
17 
16 
15 
14 
13 
12 
11 
B. sóng điện từ có bước sóng rất ngắn 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
4/26/2022 
26 
2. Tính chất nào sau đây không là tính chất chung của tia Rơnghen và tia tử ngoại ? 
A. có khả năng đâm xuyên 
B. làm ion hóa chất khí 
C. làm phát quang một số chất 
D. có tác dụng lên kính ảnh 
10 
09 
08 
07 
06 
05 
04 
03 
02 
01 
00 
20 
19 
18 
17 
16 
15 
14 
13 
12 
11 
A. có khả năng đâm xuyên 
4/26/2022 
27 
3. Sắp xếp Đúng thứ tự của các tia theo sự giảm dần của bước sóng trên thang sóng điện từ 
A. Tia hồng ngọai , ánh sáng nhìn thấy , tia Rơnghen , tia từ ngoại 
B. Tia tử ngoại , ánh sáng nhìn thấy , tia Rơnghen , tia hồng ngoại 
C. Tia tử ngoại , tia hồng ngoại , ánh sáng nhìn thấy , tia Rơnghen 
D. Tia hồng ngoại . ánh sáng nhìn thấy , tia tử ngoại , tia Rơnghen 
10 
09 
08 
07 
06 
05 
04 
03 
02 
01 
00 
20 
19 
18 
17 
16 
15 
14 
13 
12 
11 
D. Tia hồng ngoại . ánh sáng nhìn thấy , tia tử ngoại , tia Rơnghen 
4/26/2022 
28 
Tia Rơnghen có nhiều ứng dụng vậy nó có hại hay không ? 
Các nhà nghiên cứu Anh cho biết , khoảng 0,6% nguy cơ ung thư có thể là do tiếp xúc với tia X- quang tại bệnh viện . Hiện toàn thế giới có gần 14% dân số phải tiếp xúc với tia xạ từ các nguồn nhân tạo và tự nhiên . Tỷ lệ ung thư do tia X- quang khác nhau khá nhiều giữa các nước . Tỷ lệ các ca ung thư do tia X- quang được chẩn đoán ở Mỹ là gần 0,9%, Đức 1,3% và Nhật Bản cao nhất 2,9% với hơn 7.500 trường hợp mỗi năm . 
22/01/2010 
4/26/2022 
29 
22/01/2010 
Ở Anh , các nghiên cứu cho thấy tới 30% số trường hợp chụp X- quang ngực thực sự là không cần thiết và một số trường hợp chụp CT cũng vậy . Những lần chụp CT không cần thiết có thể kéo dài thời gian nằm viện cũng như gây tiếp xúc với tia xạ . 
Lợi ích của tia X- quang rất lớn , cho phép phát hiện sớm và kiểm soát các bệnh nghiêm trọng như ung thư . Tuy nhiên , các bác sĩ nên tránh chụp X- quang và chụp cắt lớp vi tính (CT) những trường hợp không cần thiết . 
4/26/2022 
30 
Với những thành công trong việc tìm ra tia X, Rơnghen đã được nhận giải thưởng Nobel và được tôn vinh không chỉ ở nước Đức-quê hương ông . 
4/26/2022 
31 
Tài liệu tham khảo  người ta từng có ý nghĩ tạo ra 1 chiếc gương có khả năng nhìn xuyên qua cơ thể như tia Rơnghen 
4/26/2022 
32 
HEÁT 
4/26/2022 
33