Bài giảng Vật lí Lớp 12 - Bài 9: Sóng dừng - Đinh Văn Hùng

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO 
SÔÛ GIAÙO DUÏC – ÑAØO TAÏO B ÌNH DƯƠNG 
TỔ : LÝ - TIN 
TRƯỜNG THPT TRẦN VĂN ƠN 
Người thực hiện : Đinh Văn Hùng 
Câu 1 : Định nghĩa giao thoa và nêu điều kiện để có giao thoa ? 
Là sự kết hợp của hai hay nhiều sóng trong có những điểm biên độ được tăng cường ( dao động với biên độ cực đại ) và có những điểm ở đó chúng luôn triệt tiêu nhau ( những điểm đứng yên ). 
Hai sóng dao động cùng phương , cùng tần số , và có hiệu số pha không đổi theo thời gian . 
Bài 9: 
SÓNG DỪNG 
Trong bài trước chúng ta đã nghiên cứu hiện tượng 
giao thoa của sóng trên mặt nước nếu hai sóng kết 
hợp gặp nhau trên một sợi dây thì xảy ra hiện 
tượng sóng dừng . 
CH: Hiện tượng sóng dừng là gì ? 
I/ SỰ PHẢN XẠ CỦA SÓNG 
1. Sự phản xạ của sóng trên vật cản cố định 
1.1. Thí nghiệm : 
 
P 
Q 
CH 1 : Khi phản xạ 
ở Q, biến dạng của 
dây ntn ? 
 Trả lời : Biến dạng 
của dây bị đổi chiều 
Sóng tới 
Sóng phản xạ 
CH 2 : Nếu P dao 
động điều hòa thì 
 sóng truyền trên 
dây có dạng như 
thế nào ? 
Trả lời : Có dạng 
hình sin. 
CH 3 : khi phản 
xạ trên vật cản 
cố định , pha của 
sóng phản xạ và 
sóng tới như thế 
 nào với nhau ? 
1.2. Kết Luận : 
Khi phản xạ trên 
vật cản cố định , sóng 
phản xạ luôn ngược 
pha với sóng tới ở 
điểm phản xạ . 
 
I/ SỰ PHẢN XẠ CỦA SÓNG 
1. Sự phản xạ của sóng trên vật cản cố định 
2. Phản xạ của sóng trên vật cản tự do 
2.1. Thí nghiệm : 
Q 
P 
Q 
P 
CH 1 : Khi phản xạ ở Q, biến 
dạng của dây ntn ? 
Trả lời : Biến dạng của dây không bị 
đổi chiều 
CH 2 : Khi phản xạ trên vật cản tự do, 
pha của sóng phản xạ và sóng tới 
ở điểm phản xạ ntn ? 
2.2. Kết Luận : 
Khi phản xạ trên vật cản tự do, 
sóng phản xạ luôn luôn cùng pha 
với sóng tới ở điểm phản xạ 
II/ SÓNG DỪNG 
1. Khái niệm 
1.1. Thí nghiệm : 
P 
Q 
Sóng tới 
Sóng phản xạ 
CH 1 : Khi sóng tới và sóng phản xạ gặp nhau hiện 
tượng gì sẽ xảy ra ? Vì sao ? 
Trả lời : Khi sóng tới và sóng phản xạ gặp nhau thì 
chúng giao thoa với nhau vì hai sóng kết hợp 
P 
Q 
Sóng tới 
Sóng phản xạ 
Điểm bụng 
Điểm nút 
 
II/ SÓNG DỪNG 
1. Khái niệm 
1.1. Thí nghiệm : 
CH 2 : Sóng dừng là gì ? 
1.2. Định nghĩa : 
Sóng truyền trong sợi dây trong trường hợp xuất hiện 
các nút và các bụng gọi là sóng dừng 
 Quan sát hiện tượng ( sóng chạy ) 
 Quan sát hiện tượng ( sóng dừng ) 
CH: Quan sát hai hiện tượng và so sánh 
Q 
P 
Soùng tôùi 
Soùng phaûn xaï 
 Quan sát hiện tượng ( sóng dừng ) 
Q 
P 
II/ SÓNG DỪNG 
Q 
P 
Soùng tôùi 
Soùng phaûn xaï 
Q 
P 
II/ SÓNG DỪNG 
 Quan sát hiện tượng ( sóng dừng ) 
P 
Q 
Soùng tôùi 
Soùng phaûn xaï 
P 
Q 
II/ SÓNG DỪNG 
 Quan sát hiện tượng ( sóng dừng ) 
P 
Q 
Soùng phản xạ 
Soùng tới 
P 
Q 
II/ SÓNG DỪNG 
 Quan sát hiện tượng ( sóng dừng ) 
II/ SÓNG DỪNG 
1. Khái niệm 
 
2. Sóng dừng trên một sợi dây có hai đâu cố định 
p 
Q 
Nút 
Bụng 
CH 1 : tại P và Q là những điểm nút hay điểm bụng ? 
- Tại P và Q là hai nút 
CH 2 : Khoảng cách giữa hai nút liên tiếp bằng bao nhiêu ? 
CH 3 : Khoảng cách giữa hai bụng liên tiếp bằng bao nhiêu ? 
 Khoảng cách giữa hai nút hoặc hai bụng liên tiếp 
 bằng /2 
 
2. Sóng dừng trên một sợi dây có hai đâu cố định 
p 
Q 
Nút 
Bụng 
CH 4 : Vị trí các nút cách đầu P và Q một khoảng bằng 
bao nhiêu ? 
 Vị trí các nút cách đầu P và Q một số nguyên lần nửa 
 bước sóng 
 
CH 5 : Khoảng cách giữa một nút và một bụng liên tiếp bằng 
bao nhiêu ? 
 Khoảng cách giữa một nút và một bụng liên tiếp 
bằng /4. 
 
2. Sóng dừng trên một sợi dây có hai đâu cố định 
p 
Q 
Nút 
Bụng 
CH 6 : Vị trí các bụng cách đầu P và Q những khoảng 
bằng bao nhiêu ? 
- Vị trí các bụng cách đầu P và Q những khoảng bằng một số lẻ lần /4. 
 
CH 7 : Vậy điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có 
hai đầu cố định là gì ? 
*) Điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có 
hai đầu cố định : 
2. Sóng dừng trên một sợi dây có hai đâu cố định 
(9.1) 
Với k = 1,2,3, gọi là múi sóng 
hay bó sóng 
Trong đó : số bó(số múi ) = số bụng = k. 
	 Số nút = k + 1 
 
P 
P 
Q 
k = 0, 1, 2, 3  
Q 
3. Sóng dừng trên một sợi dây có 
một đầu cố định , một đầu tự do 
CH 1 : Điều kiện để có sóng dừng 
trên trên một sợi dây có một đầu 
 cố định , một đầu tự do 
(9.2) 
Trong đó : 
Số bụng = số nút = k +1 
 
Câu 1 : Thế nào là sóng dừng ? 
Câu 2 : Nêu điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có hai đầu cố định 
Câu 3 : Nêu điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có một đầu cố định , một đầu tự do. 
CỦNG CỐ - BÀI TẬP 
1.Chọn câu đúng . 
 Tại điểm phản xạ thì sóng phản xạ : 
 A. Luôn ngược pha với sóng tới 
 B. Ngược pha với sóng tới nếu vật cản là cố định 
 C. Ngược pha với sóng tới nếu vật cản là tự do 
 D.Cùng pha với sóng tới nếu vật cản là cố định 
2. Chọn câu đúng 
 Trong hệ sóng dừng trên một sợi dây , khoảng cách giữa hai nút hoặc hai bụng liên tiếp bằng : 
 A. Một bước sóng 
 B. Hai bước sóng 
 C. Một nửa bước sóng 
 D. Một phần tư bước sóng 
Bài giải 
3.Một dây đàn dài 0,6m hai đầu cố định dao động với 
 một bụng độc nhất (ở giữa dây ) 
 a. Tính bước sóng  trên dây 
 b. Nếu dây dao động với 3 bụng thì bước sóng là bao 
 nhiêu 
Hai đầu cố định chiều dài dây 
 l = 0,6m 
 k = 1 
Tính 
k / = 3 Tính 
b. 
4. Trên một sợi dây dài 1,2 m có một hệ sóng dừng . Kể cả hai đầu dây , thì trên dây có tất cả bốn nút . Biết tốc độ truyền sóng trên dây là v = 80 m/s . tính tần số và chu kỳ dao động của sóng 
Bài giải 
l = 1,2 m 
K = 3 
V = 80 m/s 
 f = ? 
T = ? 
Vì dây có hai đầu cố định nên : 
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH ĐÃ THAM DỰ BUỔI HỘI GIẢNG. CHÚC QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH CÓ MỘT NGÀY HỌC TẬP VÀ LÀM VIỆC ĐẠT KẾT QUẢ TỐT 
VỀ HỌC BÀI 
NHANH LÊN ! 
DẠ ! Hu..hu ..