Chương III Công cụ và phương pháp quản lý của nhà nước về kinh tế

Chương III CÔNG CỤ VÀ PHƯƠNG PHÁPQUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚCVỀ KINH TẾ TS. Đỗ Thị Hải HàGiáo trình Quản lý nhà nước về kinh tế, 2008, Trường ĐH Kinh tế quốc dân, Nxb ĐH Kinh tế quốc dân1I. CÔNG CỤ QLKTKhái niệm: Là tổng thể những phương tiện hữu hình và vô hình mà NN sử dụng để tác động lên mọi chủ thể kinh tế trong xã hội nhằm thực hiện mục tiêu quản lý kinh tế quốc dân2I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:Pháp luật: là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước đặt ra, thực hiện và bảo vệ nhằm mục tiêu bảo toàn và phát triển xã hội theo các đặc trưng đã định.Hình thức biểu hiện:-	VB quy phạm pháp luật-	VB áp dụng quy phạm pháp luật3I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:Pháp luật: Vai trò:Xác lập trật tự kỷ cương xã hội cho các hoạt động kinh tếTạo cơ sở pháp lý thực hiện quyền bình đẳng trong kinh tếTạo cơ sở pháp lý cho việc gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và độc lập chủ quyền lãnh thổ quốc gia.4I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:b)	Kế hoạchKhái niệm: kế hoạch là tập hợp các mục tiêu phải làm và các phương tiện, nguồn lực, phương thức tiến hành để đạt tới các mục tiêu đã định.Phân loại:Chiến lược phát triển kinh tế đất nướcQuy hoạch phát triểnCác kế hoạch cụ thể (dài hạn, ngắn hạn, trung hạn)Chương trìnhDự án5I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:b)	Kế hoạchVai trò:Kế hoạch là sự tính toán, cân nhắc kỹ trước khi hành động, nhờ đó rủi ro, ách tắc sẽ bị hạn chế; các nguồn lực được sử dụng tốt.Kế hoạch vạch viễn cảnh tương lai cho con người, tạo niềm tin hành động tích cực cho con ngườiKế hoạch là cơ sở để cho công tác kiểm tra có căn cứ thực hiện6I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:c)	Chính sáchKhái niệm:Kế hoạch là sự tính toán, cân nhắc kỹ trước khi hành động, nhờ đó rủi ro, ách tắc sẽ bị hạn chế; các nguồn lực được sử dụng tốt.Kế hoạch vạch viễn cảnh tương lai cho con người, tạo niềm tin hành động tích cực cho con ngườiKế hoạch là cơ sở để cho công tác kiểm tra có căn cứ thực hiện7I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:c)	Chính sáchHệ thống chính sách: là toàn bộ các chính sách mà nhà nước sử dụng trong mỗi giai đoạn phát triển cụ thểChính sách cơ cấu kinh tếChính sách các thành phần kinh tếChính sách thuếChính sách đối ngoại, v.v. 8I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:c)	Chính sáchVai trò:Là các giải pháp quản lý theo hướng trọng tâm, trọng điểmLà sự động não, cân nhắc tính toán của nhà nướcLà cách khai thác các mặt mạnh, hạn chế các mặt yếu cụ thể nào đó của nhà nước9I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:d)	Tài sản quốc giaKhái niệm: Tài sản quốc gia là tổng thể các nguồn lực mà nhà nước làm chủ, có thể đưa ra khai thác phục vụ mục tiêu phát triển đất nước.Các loại tài sản:Ngân sách nhà nước: là toàn thể các khoản thu chi hàng năm của nhà nước được Quốc hội thông qua.Tài nguyên thiên nhiên: đất đai, biển cả, bầu trời, v.v.Công khố: là kho bạc nhà nước và các nguồn dự trữ có giá trị (ngoại tệ, vàng, đá quý, di sản có giá trị thương mại, v.v.)10I. CÔNG CỤ QLKTCác loại công cụ chủ yếu:d)	Tài sản quốc giaCác loại tài sản:Kết cấu hạ tầng: là tập hợp các trang bị, các công trình vật hoá nhằm tạo môi trường chuyển dịch cho sản xuất và đời sống của con người.Doanh nghiệp nhà nướcCác chuyên gia đầu ngành khoa họcVai trò: Là các đầu vào quan trọng của sự phát triển kinh tế11II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾKhái niệm: Các phương pháp quản lý của nhà nước về kinh tế là tổng thể các cách thức tác động có chủ đích và có thể có của nhà nước lên hệ thống kinh tế quốc dân, nhằm đạt được mục tiêu quản lý kinh tế - xã hội đặt ra.NX: - Phương pháp có tính năng động - Tính lựa chọn12II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾPhương pháp hành chính- tổ chức.Khái niệm: các phương pháp hành chính trong quản lý kinh tế của nhà nước là các cách tác động trực tiếp bằng các quyết định dứt khoát mang tính bắt buộc của nhà nước lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đặt ra.Vai trò: Xác lập trật tự cho các đối tượng kinh tế hoạt độngGiải quyết vấn đề nhanh chóng, dứt khoátKhâu nối các phương pháp khác lại13II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾPhương pháp hành chính- tổ chức.Hình thức thực hiện:Ban hành luật pháp kinh tế và quản lý có liên quanTiêu chuẩn hoá cán bộ, bộ máyNâng cao chất lượng các quyết định14II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾ3.	Phương pháp kinh tếKhái niệm:Các phương pháp kinh tế trong quản lý kinh tế của nhà nước là các phương pháp tác động gián tiếp của nhà nước thông qua các đòn bẩy kinh tế và các lợi ích kinh tế lên các đối tượng quản lý, buộc họ phải chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm trước các kết quả hoạt động kinh tế của mình, mà không cần phải thường xuyên tác động về mặt hành chínhVai trò:Phát huy được sự sáng tạo của các đơn vị kinh tếLàm cho nền kinh tế sống động, phát triển trong cạnh tranh15II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾ3.	Phương pháp kinh tếHình thức:Phân định rõ ranh giới giữa chức năng quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nước với chức năng kinh doanh của các chủ thể kinh tế (doanh nghiệp, cá nhân)Thực hiện cơ chế quản lý thị trườngCó sự kiểm soát của nhà nước một cách hợp lý16II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾ4.	Phương pháp vận động, giáo dụca)	Khái niệm: các phương pháp giáo dục vận động trong quản lý nhà nước về kinh tế là các phương pháp tác động về mặt nhận thức, tư tưởng, tình cảm, trách nhiệm đối với sự nghiệp phát triển đất nước lên các đối tượng quản lý, để họ tự giác, quyết tâm hoạt động kinh tế có hiệu quả theo luật định và định hướng của nhà nước.b)	Vai trò:Biến hoạt động của con người từ thụ động sang chủ độngVừa phát triển kinh tế vừa kết hợp giải quyết các vấn đề xã hội (công bằng, văn minh)17II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾ4.	Phương pháp vận động, giáo dụcNội dung giáo dục: Đường lối của ĐảngÝ thức lao động trong cơ chế thị trườngXoá bỏ tâm lý xấu (SX nhỏ, phong kiến, v.v.)d)	Hình thứcThông qua các phương tiện thông tin đại chúngThông qua dư luận xã hộiThông qua các đoàn thể xã hộiTiến hành giáo dục cá biệt18II. CÁC PHƯƠNG PHÁP QLNN VỀ KINH TẾVận dụng tổng hợp các phương pháp 	a) Vì mỗi phương pháp đều có mặt mạnh, mặt yếu cần kết lại cho có hiệu quả nhất 	b) Vì con người là tổng hoà các quan hệ xã hội, với nhiều động cơ hoạt động nên cần tổng hợp các phương pháp19