Chuyên đề Giáo dục bảo vệ môi trường

rắng” - đại diện chủ nghĩa tư bản lạnh lùng tàn phá thiên nhiên.3. Giáo dục tinh thần bảo vệ thiên nhiên, môi trường tình yêu quê hương đất nước và ý thức tham gia vào các hoạt động gìn giữ môi trường “sanh, sạch, đẹp”.4. Rèn luyện kĩ năng cảm thụ, phân tích nội dung và nghệ thuật một bức thư giàu tình cảm về đất đai, môi trường.II- Tiến trình tổ chức bài họcKiểm tra bài cũ :GV yêu cầu hs trả lời câu hỏi: Vì sao có thể nói cầu Long Biên như một nhân chứng sống động, đau thương và anh dũng của thủ đô Hà Nội?Sau khi hs trả lời, giáo viên bổ sung, nhận xét và cho điểm. GV kiểm tra việc chuẩn bị bài mới của hs.2. Giới thiệu bài mới ( Mỗi người dạy nên suy nghĩ để chọn cho mình một cách giới thiệu bài mới cô đọng và ngắn gọn, tạo không khí thích hợp với việc tìm hiểu bài học. Dưới đây xin nêu lên một cách giới thiệu) :“Đối với đồng bào tôi, mỗi tấc đất là thiêng liêng, mỗi lá thông óng ánh, mỗi bờ cát, mỗi hạt sương long lanh trong những cánh rừng rậm rạp, mỗi bãi đất hoang và tiếng thì thầm của côn trùng là những điều thiêng liêng trong kí ức và kinh nghiệm của đồng bào tôi. Những dòng nhựa chảy trong cây cối cũng mang trong đó kí ức của người da đỏ”. Đây là những lời trong bức thư của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn trả lời ý định mua đất của tổng thống thức 14 của nước Mĩ Phreng-klin pi-ơ-xơ. Bức thư được xem là một trong những văn bản hay nhất về thiên nhiên và môi trường. Giờ học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu kĩ bức thư này.3. Đọc và tìm hiểu chungGV đọc và yêu cầu học sinh đọc. Chú ý thể hiện được tình cảm yêu qúy, gắn bó với đất đai, thiên nhiên, môi trường của người da đỏ, thái độ phê phán nhẹ nhàng nhưng sâu sắc cách ứng xử vụ lợi làm cạn kiệt môi trường của người da trắng-đại diện cho chủ nghĩa tư bản.Phần đọc – hiểu văn bản trong sách giáo khoa đã gợi ý chia bức thư làm 3 đoạn. Vì vậy khi phân tích sẽ dựa theo các đoạn đã chia.4. Phân tícha. Đoạn đầu của bức thưGV: Qua đoạn đầu của bức thư chúng ta hiểu mối quan hệ của đất với người da đỏ là mối quan hệ như thế nào? Thủ lĩnh da đỏ đã dùng những hình ảnh nghệ thuật nào để thể hiện điều đó?Yêu cầu cần đạt: Qua đoạn đầu của bức thư, mối quan hệ của đất với người da đỏ là mối quan hệ ruột thịt và thiêng liêng, mối quan hệ gắn bó khăng khít. Đất là mẹ của người da đỏ. “Chúng tôi là một phần của mẹ và mẹ cũng là một phần của chúng tôi”. Thủ lĩnh da đỏ đã dùng những hình ảnh nhân hóa: “bông hoa ngát hương là người chị, người em”. Người da đỏ, mỏm đá, vũng nước, chú ngựa đều “cùng chung một gia đình”.Biện pháp so sánh cũng góp phần làm tăng tính chất gắn bó máu thịt:- Dòng nước óng ánh, êm ả trôi dưới dòng sông, con suối là máu của tổ tiên- Tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha ôngNhư vậy đất đai không chỉ là đất đai, mà còn là người mẹ, mọi thứ trên mặt đất đều chung một gia đình, và ông cha, tổ tiên người da đỏ tồn tại trong thiên nhiên, trong âm thanh của côn trùng và những dòng nước chảy.GV: Em hãy chỉ ra sự lặp lại từ ngữ trong những câu mở đầu. Tác dụng của sự lặp lại đó trong cách diễn đạt.Yêu cầu cần đạt: ở đây thủ lĩnh da đỏ đã lặp lại từ “mỗi”: tấc đất, lá thông, bờ cát, hạt sương, bãi đất, tiếng thì thầm của côn trùng. Các vật thể được nhắc đến có kích thước lớn, nhỏ khác nhau, có vị trí khác nhau nhưng có điểm chung là chúng thiêng liêng trong kí ức và kinh nghiệm. Việc lặp lại đó nhấn mạnh ý nghĩa của đất đai đối với người da đỏ, sự gắn bó của người da đỏ với đất đai là vô cùng bền chặt, sâu sắc.b. Đoạn giữa bức thưGV: Trong đoạn đầu bức thư, thủ lĩnh da đỏ đã nêu lên sự khác biệt giữa người da đỏ và da trắng đối với đất đai. Đoạn hai lại tiếp tục nói về sự khác biệt với đất đai. Em hãy chỉ ra sự khác biệt này.Yêu cầu cần đạt: Sự khác biệt của người da đỏ và người da trắng đối với đất đai thể hiện trong đoạn một là: Người da trắng quan niệm khi chết, họ lên thiên đường, dạo chơi giữa các vì sao, và do đó họ quên đi đất nước họ sinh ra. Còn người da đỏ thì mãi mãi gắn bó với đất đai, không bao giờ quên mảnh đất tươi đẹp.ở đoạn hai, sự khác biệt ở chỗ người da trắng xa lạ với đất, coi đất là kẻ thù. Họ cư xử với đất như vật mua được, tước đoạt được, bán đi như mọi thứ hàng hóa. Mặt khác người da trắng chỉ biết khai thác đất. Họ lấy đi từ lòng đất những gì họ cần, học sẽ ngấu nghiến đất đai, rồi để lại đằng sau những bãi hoang mạc.GV: Gọi hs đọc từ “Tôi biết, cách sống của chúng tôi khác với cách sống của ngài..”cho đếnđượm hương thơm của phấn thông”.và nêu câu hỏi:- Sự khác biệt của người da dỏ và người da trắng tiếp tục thể hiện như thế nào? Giọng điệu của thủ lĩnh da dỏ khi trình bày có điều gì đáng chú ý?Yêu cầu cần đạt: Sự khác biệt của hai bên thể hiện ở việc đánh giá sự yên tĩnh của môi trường. ở thành phố của người da trắng “chẳng có nơi nào yên tĩnh cả, chẳng có nơi nào là nghe được tiếng lá cây lay động vào mùa xuân hay tiếng vỗ cánh của công trùng. Nếu có nghe thấy thì đó cũng chỉ là những tiếng ồn lăng mạ trong tai ”. Đó là sự ồn ào của cuộc sống công nghiệp đã phá vỡ sự yên tĩnh, thư thái của con người.Thủ lĩnh da đỏ cho rằng đó là sự khác biệt của cách sống. Ông nói thẳng thắn “Cảnh đẹp nơi thành phố của Ngài làm nhức nhối con mắt của người da đỏ”, nhưng lại trình bày với giọng nhún nhường “Có lẽ, người da đỏ hoang dã và tăm tối chăng?” Sự thực, thủ lĩnh da đỏ chỉ rõ mặt trái của cuộc sống công nghiệp đã phá vỡ sự êm đềm và chất thơ của thiên nhiên và tỏ ý phê phán cách sống đó.c. Đoạn cuối bức thư GV yêu cầu hs đọc và nêu câu hỏi:- ý chính của đoạn cuối bức thư là gì? Sự trình bày có điều gì giống và khác với hai đoạn trên?Yêu cầu cần đạt: ý chính của cuối bức thư là yêu cầu tổng thống Mĩ dạy những người da trắng kính trọng đất đai, coi đất là mẹ, bảo vệ đất đai là bảo vệ chính mình.	Đoạn này không nêu lên sự khác biệt nữa, và cũng không đặt giả thiết nếu chúng tôi bán thì ngài tổng thống phải làm gì. cũng không có sự nhún nhường ở các mức khác nhau.(có lẽ, người da đỏ hoang dã và tối tăm chăng?) “Tôi là kẻ hoang dã, tôi không hiểu..”) Đoạn cuối bức thư là một lời yêu cầu với ba câu cầu khiến liên tiếp “Ngài phải dạy”, “Ngài phải bảo”, “Hãy khuyên bảo..” Đến đây vị thủ lĩnh da đỏ đưa ra những yêu cầu đối với đất đai. Đây là sự tổng kết tất cả những điều đã trình bày: “Đất là Mẹ, điều gì xảy ra với đất đai tức là xảy ra đối với những đứa con của Đất”.	Vị thủ lĩnh da đỏ đã hoàn toàn thuyết phục người đọc về tầm quan trọng sống còn của môi trường và trách nhiệm của tất cả mọi người trong việc giữ gìn bảo vệ môi trường sống.5. Tổng kết – ghi nhớa. Nội dungQua bức thư của mình, thủ lĩnh da đỏ đã phê phán sự khai thác đất đai và hủy hoại môi trường sống của người da trắng, đại diện cho CNTB chỉ quan tâm tới lợi nhuận, đồng thời nhấn mạnh thái độ đúng đắn của con người: Phải quý trọng, bảo vệ đất đai, môi trường, chỉ có thế xã hội mới có thể phát triển bền vững. ý nghĩa thời sự to lớn của bức thư được khẳng định bởi Hội nghị thượng đỉnh thế giới về môi trường năm 1992 ở Ri-ô-Đgia-nê-rô (braxin) và năm 2002 ở Giô-ha-net-bớc (Nam Phi)b. Nghệ thuậtBằng một lối văn truyền cảm mạnh mẽ, việc sử dụng biện pháp nhân hóa, so sánh độc đáo, tác giả làm nổi bật hai cách sống, hai thái độ đối lập nhau đối với đất đai, thiên nhiên, môi trường.Các biện pháp tu từ, phép lặp, phép đối lập được sử dụng đạt hiệu quả cao.Giọng điệu chân thành, thẳng thắn, mềm dẻo, làm tăng tính thuyết phụcNhiều hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp và thơ mộng thể hiện tình yêu đất đai và thiên nhiên sâu sắc.c. Ghi nhớGV yêu cầu hs đọc, nhắc lại phần ghi nhớ trong SGK.IV. Hướng dẫn thực hành, thực tế, ngoại khóa về giáo dục bảo vệ môi trường Việc tiến hành các hoạt động thực hành, thực tế cần theo một số nguyên tắc chung sau đây: - Thiết thực, vừa sức, có tính khả thi cao, phù hợp với thực trạng của trường, lớp, địa phương. - Đa dạng, hấp dẫn, phù hợp với lứa tuổi từng lớp, cấp, mang tính giáo dục cao. - Kết hợp thực hiện dưới các hình thức thường xuyên và đột xuất, gắn liền và tận dụng một phần của phần thực hành các tiết học chính khóa, luyện tập, chương trình địa phương. - Có kế hoạch cả năm từ đầu năm học, hướng dẫn cụ thể, kiểm tra đánh giá thường xuyên.Gợi ý một số nội dung thực hành, thực tế, ngoại khóa: 1. Thực hành về giáo dục môi trường có rất nhiều cơ hội 2. Môn ngữ văn có rất nhiều cơ hội để thực hành, thực tế dựa vào các bài học cụ thể.IV. Hướng dẫn thực hành, thực tế, ngoại khóa về giáo dục bảo vệ môi trường Việc tiến hành các hoạt động thực hành, thực tế cần theo một số nguyên tắc chung sau đây: - Thiết thực, vừa sức, có tính khả thi cao, phù hợp với thực trạng của trường, lớp, địa phương. - Đa dạng, hấp dẫn, phù hợp với lứa tuổi từng lớp, cấp, mang tính giáo dục cao. - Kết hợp thực hiện dưới các hình thức thường xuyên và đột xuất, gắn liền và tận dụng một phần của phần thực hành các tiết học chính khóa, luyện tập, chương trình địa phương. - Có kế hoạch cả năm từ đầu năm học, hướng dẫn cụ thể, kiểm tra đánh giá thường xuyên.Gợi ý một số nội dung thực hành, thực tế, ngoại khóa: 1. Thực hành về giáo dục môi trường có rất nhiều cơ hội 2. Môn ngữ văn có rất nhiều cơ hội để thực hành, thực tế dựa vào các bài học cụ thể.3. Có thể tổ chức cuộc thi sáng tác văn học về đề tài bảo vệ môi trường. 4. Tổ chức cho học sinh đi tham quan các danh lam thắng cảnh 5. Tổ chức thi vẽ tranh về đề tài bảo vệ môi trường 6. Tổ chức diễn tiểu phẩm, ngâm thơ, kể chuyện, độc tấu về đề tài môi trường 7. Có thể mời các thầy cô giáo dạy môn Sinh học, những thầy am hiểu về môi trường trình bày ngoại khóa về những vấn đề toàn cầu, môi trường của nước ta và môi trường khu vực. Có thể sử dụng những hình ảnh lấy từ mạng về những vấn đề môi trường. Qua đó nâng cao ý thức về giữ gìn và bảo vệ môi trường. 8. Hướng dẫn học sinh sưu tầm các bài thơ, mẩu chuyện, bức ảnh, tranh vẽ về đề tài môi trường. 9. Tổ chức các trò chơi về bảo vệ môi trường.Câu hỏi thảo luậnQua nội dung đã được tập huấn đồng chí hãy cho biết những thuận lợi và khó khăn trong việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Ngữ văn? Theo sự phân công đồng chí hãy soạn một giáo án có tích hợp với nội dung giáo dục bảo vệ môi trường.