Chuyên đề Phương pháp "bàn tay nặn bột" trong dạy môn vật lí

nhau trong nhóm nhỏ hay các đội, các em làm các công việc tương tự như hoạt động của các nhà khoa học, chia sẻ ý tưởng, tranh luận, suy nghĩ về những gì cần làm và phương pháp giải quyết vấn đề đặt ra.II.3. Một số phương pháp tiến hành tìm tòi nghiên cứu.II.3.1. Phương pháp quan sát.II.3.2. Phương pháp thí nghiệm trực tiếp. Đây là phương pháp được khuyến khích thực hiện trong bước tiến hành thí nghiệm tìm tòi, nghiên cứu khi giảng dạy trong phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.3.4.Phương pháp nghiên cứu tài liệu.II.3.3. Phương pháp làm mô hình.II.4. Mười nguyên tắc cơ bản của phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.4.1.1. Học sinh quan sát một sự vật, hiện tượng của thế giới thực tại, gần gũi với đời sống dễ cảm nhận và các em sẽ thực hành trên những cái đó. II.4.1.2.Trong quá trình tìm hiểu , Học sinh lập luận, bảo vệ ý kiến của mình đưa ra tập thể thảo luận những ý nghĩ và những kết luận cá nhân, từ đó có những hiểu biết mà nếu chỉ có những hoạt động, thao tác riêng lẻ không đủ tạo nên. II.4. Mười nguyên tắc cơ bản của phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.4.1.3. Những hoạt động do Giáo viên đề xuất cho Học sinh được tổ chức theo tiến trình sư phạm nhằm nâng cao dần mức độ học tập. Các hoạt động này làm cho các chương trình học tập được nâng cao lên và dành cho Học sinh một phần tự chủ khá lớn.II.4.1.4. Cần một lượng tối thiểu là 2 giờ trong nhiều tuần liền cho một đề tài. Sự liên tục của các hoạt động và những phương pháp giáo dục được đảm bảo trong suốt quá trình học tập.II.4. Mười nguyên tắc cơ bản của phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.4.1.5 Bắt buộc mỗi học sinh phải có một quyển vở thực hành do chính các em ghi chép theo cách thức và ngôn ngữ của các em.II.4.1.6. Mục tiêu chính là sự chiếm lĩnh dần dần các khái niệm khoa học và kỹ thuật được thực hành, kèm theo là sự củng cố ngôn ngữ nói và viết của học sinh.II.4. Mười nguyên tắc cơ bản của phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.4.2 Nguyên tắc về những đối tượng tham gia.II.4.2.1. Các gia đình hoặc khu phố được khuyến khích thực hiện các công việc của lớp học.II.4.2.2. Ở địa phương, các cơ sở khoa học ( Trường đại học, cao đẳng, viện nghiên cứu...) giúp các hoạt động của lớp theo khả năng của mình .II.4.2.3. Ở địa phương, các cơ sở khoa học ,(Cao đẳngsư phạm, Đại học sư phạm) giúp các giáo viên về kinh nghiệm và phương pháp dạy học.II.4. Mười nguyên tắc cơ bản của phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.4.2 Nguyên tắc về những đối tượng tham gia. II.4.2.4. Giáo viên có thể tìm thấy trên internet các website có nội dung về những môđun kiến thức (bài học) đã được thực hiện, những ý tưởng về các hoạt động, những giải pháp thắc mắc. Giáo viên cũng có thể tham gia hoạt động tập thể bằng trao đổi với các đồng nghiệp, với các nhà sư phạm và các nhà khoa học. Giáo viên là người chịu trách nhiệm giáo dục và đề xuất những hoạt động của lớp mình phụ trách.II.5. Tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.5.1. Cơ sở sư phạm của tiến trình dạy học. Phương pháp “Bàn tay nặn bột” đề xuất một tiến trình sư phạm ưu tiên xây dựng những tri thức (hiểu biết, kiến thức) bằng khai thác, thực nghiệm và thảo luận. Học sinh học tập nhờ hành động, cuốn hút mình trong hành động. Học sinh học tập tiến bộ dần bằng cách tự nghi vấn. II.5. Tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.II.5.1. Cơ sở sư phạm của tiến trình dạy học. Giáo viên tùy theo tình hình, từ một câu hỏi của học sinh có thể đề xuất những tình huống cho phép tìm tòi một cách có lý lẽ. Giáo viên hướng dẫn học sinh chứ không làm thay. II.5.2 Các bước của tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.Bước 1: Tình huống xuất phát và nêu vấn đề. Tình huống xuất phát hay nêu vấn đề do giáo viên đưa ra như một cách dẫn dắt vào bài học. Tình huống xuất phát phải ngắn gọn, gần gũi dễ hiểu đối với học sinh. Tình huống xuất phát nhằm lồng ghép câu hỏi nêu vấn đề . Tình huống xuất phát càng rõ ràng thì việc dẫn nhập cho câu hỏi nêu vấn đề càng dễ. II.5.2 Các bước của tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.Bước 2: Bộc lộ quan điểm ban đầu của học sinh. Làm bộc lộ quan điểm ban đầu để từ đó hình thành các câu hỏi của học sinh là bước quan trọng, đặc trưng của Phương pháp “Bàn tay nặn bột”. Trong bước này Giáo viên khuyến khích học sinh nêu những suy nghĩ, nhận thức ban đầu của mình trước khi được học kiến thức mới. Để làm bộc lộ quan điểm ban đầu của học sinh Giáo viên có thể yêu cầu học sinh nhắc lại kiến thức cũ đã học có liên quan đến kiến thức mới của bài học. Khi yêu cầu học sinh trình bày quan niệm ban đầu giáo viên có thể yêu cầu bằng nhiều hình thức như lời nói, vẽ hoặc viết .... II.5.2 Các bước của tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.Bước 3: Đề xuất câu hỏi hay giả thuyết và thiết kế phương án thực nghiệm. * Đề xuất câu hỏi. Từ những khác biệt phong phú ban đầu của học sinh giáo viên giúp học sinh đề xuất các câu hỏi từ những khác biệt đó. Chú ý xoáy vào những quan niệm liên quan đến các kiến thức trọng tâm của bài học, hay mô đun kiến thức. Đây là bước khó khăn của giáo viên vì cần phải chọn lựa quan niệm ban đầu tiêu biểu trong các quan niệm của học sinh một cách nhanh chóng theo mục đích dạy học. II.5.2 Các bước của tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.Bước 3: Đề xuất câu hỏi hay giả thuyết và thiết kế phương án thực nghiệm. * Đề xuất câu hỏi. * Đề xuất phương án thí nghiệm nghiên cứu. 	Từ các câu hỏi được đề xuất, giáo viên nêu câu hỏi cho học sinh, đề nghị các em đề xuất các giả thuyết và thiết kế các phương án thực nghiệm tìm tòi nghiên cứu để kiểm chứng các giả thuyết nhằm tìm ra câu trả lời cho các câu hỏi đó II.5.2 Các bước của tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.Bước 4: Tiến hành thực nghiệm tìm tòi – nghiên cứu. 	Từ các phương án tìm tòi nghiên cứu mà học sinh nêu ra giáo viên khéo léo nhận xét lựa chọn dụng cụ thí nghiệm hay các thiết bị dạy học thích hợp để học sinh tiến hành nghiên cứu. Nếu phải làm thí nghiệm thì ưu tiên thí nghiệm trực tiếp trên vật thật. Một số trường hợp không thể tiến hành thí nghiệm trên vật thật có thể cho học sinh làm trên mô hình hoặc quan sát tranh vẽ nên cho quan sát vật thật trước.II.5.2 Các bước của tiến trình hoạt động dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”.Bước 5: Kết luận và hợp thức hóa kiến thức. 	Sau khi thực hiện các thí nghiệm tìm tòi – nghiên cứu các câu trả lời dần dần được giải quyết, các giả thuyết được kiểm chứng, kiến thức được hình thành, tuy nhiên kiến thức chưa có hệ thống hoặc chưa chuẩn xác một cách khoa học. 	Giáo viên có nhiệm vụ tóm tắt, kết luận và hệ thống lại để học sinh ghi vào vở như là kiến thức của bài học. Trước khi kết luận nên yêu cầu một vài ý kiến của học sinh cho kết luận sau khi thực nghiệm. Giáo viên khắc sâu kiến thức cho học sinh bằng cách cho học sinh nhìn lại, đối chiếu lại quan niệm ban đầu. Như vậy những quan niệm ban đầu sai lệch chính học sinh tự phát hiện ra và tự sửa chữa, thay đổi một cách chủ động, những thay đổi giúp học sinh khắc sâu hơn, ghi nhớ lâu hơn .KẾT LUẬN	Phương pháp “bàn tay nặn bột” là một phương pháp mới được Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai tổ chức tập huấn, việc áp dụng Phương pháp “bàn tay nặn bột” hiện nay đối với trường THCS Vĩnh Đồng trong chuyên đề này là rất sớm do đó khi thực hiện chuyên đề gặp rất nhiều khó khăn đó là:	Về điều kiện cơ sở vật chất trong lớp học hiện nay bàn ghế được bố trí theo dãy không thuận lợi cho việc tổ chức học theo nhóm, phần lớn các trường chưa có phòng học bộ môn và phòng thí nghiệm riêng, dụng cụ thiết bị dành cho thí nghiệm chưa đảm bảo chưa đồng bộ và̀ thiếu tính chính xác. Nguồn tài liệu bổ trợ cho hoạt động tìm tòi - khám phá của học sinh còn hạn chế .KẾT LUẬN	Về đội ngũ giáo viên việc tiếp thu Phương pháp “bàn tay nặn bột” là một phương pháp hoàn toàn mới lạ thời gian tập huấn quá ngắn, thời gian nghiên cứu quá ít do đó việc triển khai chuyên đề còn gặp nhiều hạn chế. 	Về học sinh lần đầu tiên được biết đến Phương pháp “bàn tay nặn bột” chưa biết hoạt động, chưa biết cách bộc lộ quan niệm ban đầu, chưa dám đề xuất ra các câu hỏi, phương án thí nghiệm kiểm chứng do đó việc triển khai chuyên đề gặp rất nhiều khó khăn.KẾT LUẬN	Vì vậy thông qua chuyên đề này chúng tôi rất mong sự đánh giá góp ý bổ xung của các đồng chí lãnh đạo của ngành, các đồng chí cán bộ quản lí và các đồng chí giáo viên trong cụm để chuyên đề được thành công và có thể vận dụng được Phương pháp “bàn tay nặn bột” vào dạy học được thành công.	Chúng tôi xin trân thành cảm ơn các đồng chí đã tham dự và đóng góp ý kiến cho chuyên đề! 	Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo phòng giáo dục các đ/c lãnh đạo các trường và các thầy giáo, cô giáo.về dự chuyên đề!