Chuyên đề Vẽ biểu đồ - Phạm Văn Đông

g yếu tố ) 
	- Đề bài có các thành phần trong tổng thể , trong một yếu tố chung như các ngành kinh tế : công nghiệp , nông nghiệp , dịch vụ  hoặc các sản phẩm xuất , nhập khẩu . nông sản , lâm sản , tiểu thủ công nghiệp  thì cũng vẽ biểu đồ tròn . 
Các cụm từ gợi ý thường gặp : 
	- Đề có số phần trăm (%) mà tổng số tròn 100% ( từ 3 năm trở xuống ) thì vẽ tròn . Trong trường hợp không đủ 100% thì cũng vẽ tròn . 
Ví dụ : vẽ biểu đồ biểu hiện cơ cấu hàng nhập khẩu của Việt Nam năm 1999 sau : 
	+ Hàng công nghiệp nặng : 20% 
	+ Hàng máy móc , thiết bị : 65% 
	+ Hàng tiêu dùng 	: 10% 
	 Như vậy còn thiếu 5% nữa mới tròn 100% thì ta vẫn vẽ tròn và ghi thêm các loại khác 5%. 
* Đề có cụm từ : tốc độ tăng trưởng , tốc độ phát triển , nhịp điệu phát triển , nhịp điệu tăng trưởng , tình hình tăng trưởng , tình hình phát triển , quá trình tăng trưởng , quá trình phát triển . Thì vẽ biểu đồ đồ thị ( tức dạng đường ). 
* Đề có cụm từ : tình hình , so sánh , số lượng , sản lượng thì vẽ biểu đồ cột . Nếu với những cụm từ trên diễn tả cho các đối tượng trong một tổng thể kể cả có số phần trăm (%) theo nhiều năm thì cũng vẽ biểu đồ cột . Chú ý đề bài thay vì có nhiều năm lại chỉ diễn tả một năm cho nhiều vùng kinh tế hoặc nhiều quốc gia thì vẽ biểu đồ cột thanh ngang . 
II. CÁC ĐIỂM LƯU Ý KHI VẼ BIỂU ĐỒÀ. 
	 Nên dành một trang để vẽ , đầu trang nên ghi tên biểu đồ bằng chữ IN HOA. Cuối trang nên dành 5, 6 dòng để ghi chú . 
TÊN BIỂU ĐỒ 
VẼ 
BIỂU ĐỒ 
CHÚ GIẢI 
1. Biểu đồ tròn . 
 * Vẽ hình tròn bán kính tốt nhất bằng 3 cm, chọn trục gốc để dễ so sánh và nhận xét ta chọn trục gốc là đường thẳng nối từ tâm vòng tròn đến điểm số 12 trên mặt đồng hồ . 
3 cm 
 * Vẽ theo trình tự bài cho không được vẽ tuỳ tiện và theo chiều kim đồng hồ bắt đầu từ trục gốc . 
3 cm 
* Trong và trên biểu đồ không nên ghi chữ , vẽ mũi tên hoặc móc que . Nó sẽ làm rối biểu đồ , thay vào đó là các màu sắc hoặc các kí hiệu riêng và được chú giải ở phần ghi chú . 
Dịch vụ 
Công nghiệp 
Nông nghiệp 
Công nghiệp 
Dịch vụ 
Công nghiệp 
 Nông nghiệp 
 Dịch vụ 
Chú giải 
29% 
32% 
39% 
 * Số ghi trong biểu đồ phải ngay ngắn rõ ràng không nghiêng ngã . Trường hợp không thể ghi số trong biểu đồ được vì phần đó quá nhỏ thì ta ghi số ngay sát trên phần đó ở phía ngoài mà không cần gạch thẳng hay vẽ mũi tên . 
2% 
27% 
46% 
25% 
* Phần ghi chú và nhận xét nên ghi ở bên dưới biểu đồ hoặc ghi bên cạnh không được ghi bên trên . Ghi chú phải theo đúng trình tự bài cho 
Công nghiệp 
 Nông nghiệp 
 Dịch vụ 
Chú giải 
29% 
32% 
39% 
BIỂU ĐỒ BIỂU HIỆN CƠ CẤU.. 
 * Để vẽ cho chính xác ta nên đổi 
số phần trăm (%) sang độ 
 ( 0 ) để đo cho chính xác 
100% = 360 0 
 1% = 3,6 0 
2. Biểu đồ Cột 
 * Vẽ hệ trục toạ độ . 
	- Chia tỉ lệ cho cân đối giữa hai trục . 
	- Đầu trục có mũi tên và ghi rõ đơn vị 
Người 
Năm 
0 
* Đánh số đơn vị : 
	- Trên trục tung ( chỉ số lượng ) phải cách đều nhau và đầy đủ . 
Người 
Năm 
0 
200 
300 
400 
100 
	- Trên trục hoành nằm ngang ( chỉ thời gian : năm , tháng ) tuy không yêu cầu chính xác tuyệt đối như biểu đồ đồ thị nhưng phải đảm bảo tính tương đối hợp lí . 
Người 
Năm 
0 
300 
200 
100 
1960 
1962 
1965 
1970 
2 năm 
3 năm 
5 năm 
 * Vẽ theo đúng trình tự bài cho , không được tự ý sắp xếp từ thấp tới cao hoặc ngược lại trừ khi bài có yêu cầu sắp xếp lại . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1999 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1999 
* Không nên vạch ba chấm () hoặc gạch nối từ trục vào cột vì nó làm biểu đồ rườm rà , cột bị cắt thành nhiều khúc không có thẩm mĩ . 
Con 
Năm 
0 
1990 
1992 
1995 
Con 
Năm 
0 
1990 
1992 
1999 
ĐÚNG 
SAI 
 * Cột đầu tiên phải cách trục từ 1 đến 2 ô vở ( không được vẽ sát trục trừ biểu đồ đồ thị ) 
10 
14 
9 
20 
13 
13 
14 
9 
10 
20 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1999 
a 
b 
c 
d 
e 
f 
ab = cd = ef 
 * Độ rộng hay bề ngang của các cột phải bằng nhau tốt nhất là ngang bằng một ô tập . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1999 
* Ghi số lượng trên đầu mỗi cột để dễ so sánh và nhận xét ( chỉ ghi số không ghi chữ và đơn vị ở cột ) 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1999 
* Kí hiệu : 
- Nếu chỉ có một loại thì nên để trắng hoặc cho kí hiệu giống nhau . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1995 
* Kí hiệu : 
- Nếu từ hai loại trở lên thì phải có kí hiệu riêng cho mỗi loại ( nên cho kí hiệu đơn giản ) 
500 
650 
730 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1995 
500 
650 
730 
Ghi chú : 
Trâu 
Bò 
BIỂU ĐỒ THỂ HIỆN SỐ LƯỢNG TRÂU, BÒ.. 
 3. Biểu đồ đồ thị . 
* Vẽ hệ trục toạ độ chia tỉ lệ ở hai trục cho cân đối và chính xác 
	- Chia tỉ lệ cho cân đối giữa hai trục . 
	- Đầu trục có mũi tên và ghi rõ đơn vị 
* Đánh số đơn vị . 
	- Trên trục tung ( chỉ số lượng ) phải cách đều nhau và đầy đủ . 
	- Trên trục hoành nằm ngang ( chỉ thời gian : năm , tháng ,) chia tỉ lệ chính xác theo từng năm hoặc tháng . 
* Vẽ năm đầu tiên ở sát trục để đồ thị liên tục không bị ngắt quãng . 
 * Xác định toạ độ giao điểm giữa trục đứng và ngang theo từng năm và theo giá trị bài cho bằng những vạch mờ , chổ giao nhau ta chấm đậm . 
* Nối các chấm toạ độ lại liên tiếp theo thứ tự năm ta được đường biểu diễn . 
* Ghi số trên từng chấm toạ độ đã xác định . 
* Ghi chú theo trình tự bài cho để dễ quan sát và so sánh không được kẻ bằng tay và viết tắt . 
	- Nếu chỉ có một loại thì chấm toạ độ nên chấm tròn . 
	- Nếu từ hai loại trở lên thì phải có kí hiệu riêng cho mỗi loại ( nên cho kí hiệu đơn giản ) chấm toạ độ có thể hình tròn , vuông , tam giác . Để phân biệt . 
* Kí hiệu : 
MỘT SỐ LỖI THƯỜNG GẶP PHẢI KHI TIẾN HÀNH VẼ BIỂU ĐỒ . 
1. Thiếu tên biểu đồ hoặc ghi tên không đúng và thiếu . 
Ví dụ tên đề bài : “ Hãy vẽ biểu đồ thích hợp nhất thể hiện sự thay đổi cơ cấu giá trị công nghiệp phân theo nhóm ngành của nước ta trong thời kì : 1980 –1998” 
Học sinh thường ghi : “ biểu đồ công nghiệp ”, “ vẽ biểu đồ công nghiệp ”. mà tên đúng phải là “ biểu đồ thể hiện sự thay đổi cơ cấu giá trị công nghiệp phân theo nhóm ngành của nước ta trong thời kì : 1980 –1998 ”. 
 2. Chú giải thường kẻ bằng tay và viết tắt 
hoặc ghi cả giá trị . 
Giá trị CN : 35% 
Giá trị NN : 45% 
Giá trị DV : 20% 
3. Đối với biểu đồ tròn : 
  Chia tỉ lệ không đúng -> sai giá trị . 
 Số ghi trong biểu đồ không ngay ngắn , rõ ràng và viết chữ vào trong biểu đồ . 
  Hay dùng móc que và mũi tên minh hoạ cho biểu đồ . 
27% 
35% 
Dịch vụ 
Công nghiệp 
Nông nghiệp 
4. Đối với biểu đồ cột : 
 Vẽ hệ trục toạ độ không cân đối , thẩm mĩ . 
  Cột đầu tiên vẽ sát trục . 
 Trên đầu các cột không ghi giá trị . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
0 
1990 
1992 
1999 
BIỂU ĐỒ BIỂU HIỆN. 
 Dùng các vạch chấm (.) hoặc các vạch mờ nối từ trục vào cột . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1999 
BIỂU ĐỒ BIỂU HIỆN. 
 Chia tỉ lệ năm trên trục ngang không chính xác . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1995 
BIỂU ĐỒ BIỂU HIỆN. 
1993 
600 
2 
1 
2 
 Thiếu dấu mũi tên và đơn vị trên đầu hai trục . 
200 
400 
600 
800 
600 
730 
435 
0 
1990 
1992 
1996 
BIỂU ĐỒ BIỂU HIỆN. 
1995 
600 
 Kí hiệu cho các cột quá phức tạp và rườm rà . 
200 
400 
600 
800 
Con 
Năm 
600 
730 
450 
0 
1990 
1992 
1995 
500 
650 
730 
BIỂU ĐỒ BIỂU HIỆN. 
Lúa 
khoai 
5. Đối với biểu đồ đồ thị : 
 Vẽ hệ trục toạ độ không cân đối , thẩm mĩ . 
 Năm đầu tiên không vẽ sát trục . 
200 
400 
600 
Triệu ha 
Năm 
0 
1990 
1992 
1999 
1987 
300 
230 
500 
380 
B IỂU ĐỒ THỂ HIỆN SỰ THAY ĐỔI DIỆN TÍCH GIEO TRỒNG CHÈ .. 
 Chia tỉ lệ trên trục ngang không chính xác . 
200 
400 
600 
Triệu ha 
Năm 
0 
1990 
1992 
1995 
1988 
300 
230 
500 
380 
580 
650 
305 
225 
Cà phê 
chè 
B IỂU ĐỒ THỂ HIỆN SỰ THAY ĐỔI DIỆN TÍCH GIEO TRỒNG CHÈ VÀ CÀ PHÊ.. 
Chú giải : 
2 
2 
3 
 Thiếu dấu mũi tên và đơn vị trên đầu hai trục . 
200 
400 
600 
0 
1990 
1992 
1999 
1987 
300 
230 
500 
380 
580 
650 
305 
225 
Cà phê 
chè 
B IỂU ĐỒ THỂ HIỆN SỰ THAY ĐỔI DIỆN TÍCH GIEO TRỒNG CHÈ VÀ CÀ PHÊ.. 
Chú giải : 
  Thiếu giá trị trên đầu các toạ độ giao điểm và giá trị ghi không thốâng nhất ( số thì ghi trên , số thì ghi dưới các các toạ độ giao điểm ). 
200 
400 
600 
Triệu ha 
Năm 
0 
1990 
1992 
1993 
1988 
300 
230 
500 
380 
580 
Cà phê 
chè 
B IỂU ĐỒ THỂ HIỆN SỰ THAY ĐỔI. 
Chú giải : 
Vẽ biểu đồ là một kĩ năng 
Mong các em luyện tập nhiều 
Cho thuần thục 
Chúc các em sức khoẻ 
và thành công