Đề tài Điều khiển sự phát triển bao noãn bởi FSH và LH

ĐIỀU KHIỂN SỰ PHÁT TRIỂN BAO NOÃN BỞI FSH VÀ LHVõ Thị Kim Chi Lớp Nông học K29 Sự phát triển của bao noãn từ giai đoạn nguyên thuỷ đến giai đoạn sớm không phụ thuộc vào hoc mon gonadotrophin và không cần sự kích thích của FSH và LH. Tuy nhiên một khi noãn bao phát triển và phụ thuộc vào hocmon gonadotrophin, thì FSH và LH có những chức năng đặc biệt. FSH có trách nhiệm chủ yếuđối với việc kích hoạt các noãn bao từ nguồn noãn bao mẫn cảm với gonadotrophin và kích thích các giai đoạn đầu của sự phát triển cuối cùng của noãn bao. LH kích thích các giai đoạn cuối của sự phát triển noãn bao, gây rụng trứng và hình thành thể vàng sau khi rụng trứng .Vai trò của FSH và LH được mô tả ở hình 6.Hình 6. Vai trò của FSH và LH trong sự phát triển bao noãn của buồng trứng ở bò cái. FSH kích hoạt các noãn bao từ những noãn bao mẫn cảm với gonadotrophin (ô bên trái) và bắt đầu của giai đoạn đầu sự phát triển cuối cùng của noãn bao (ô giữa). LH kích thích giai đoạn cuối của sự phát triển (ô giữa và ô phải) và kèm theo là sự phát triển của noãn bao trội và rụng trứng. Ngoài ra hình này cũng mô tả những thay đổi về oestradiol(E2) và inhibin (I) do bao noãn tiết ra khi chúng tiếp tục phát triển. Cả oestradiol và inhibin co những ảnh hưởng ngược lên việc phân tiết GnRH, FSH và LH như dã được thảo luận ở phần: liên hệ nội tiết trong trục dưới đồi, tuyến yên và buồng trứngĐẶC ĐIỂM CỦA SÓNG BAO NOÃN BUỒNG TRỨNG Sự phát triển của bao noãn ở bò cái được đặc trưng bởi các sóng noãn bao. Trong mỗi đợt sóng đó có khoảng 7-10 noãn bao mẫn cảm với gonadotrophin được kích thích bởi FSH để bắt đầu giai đoạn phát triển cuối cùng trước khi rụng trứng (Hình 6 và 7). Sự kích thích các noãn bao mẫn cảm với gonadotrophin bởi FSH được coi là “pha kích hoạt” của sự phát triển noãn bao. 	Khi sự phát triển noãn bao diễn ra, hầu hết các nãon bao trong một đợt sóng noãn bao dừng phát triển và thóai hoá, trong khi đó một số được “chọn lọc” và tiếp tục phát triển. Sự thoái hoá cuối cùng của hầu hết các noãn bao trong một đợt sóng noãn bao được gây ra bởi sự xuất hiện nang “trội”. Đó là noãn bao sẽ rụng trứng và thải tế bào trứng để thụ tinh (Hình7) . 	Bình thường có 2-4 sóng noãn bao xảy ra trong một chu kỳ động dục của bò cái. Sóng noãn bao thứ nhất nổi lên ở ngày 1-2 ( ngày 0= ngày động dục) của chu kỳ và các sóng tiếp theo nổi lên với khoảng cách 8-10 ngày cho đến khi rụng trứng xảy ra (hình 8)Hình 7. Các giai đoạn phát triển của noãnHình 7. Các giai đoạn phát triển của noãn bao buồng trứng ở bò cái. Sự bắt đầu của các giai đoạn cuối cùng của sự phát triển noãn bao liên quan đến sự kích hoạt 7-10 noãn bao mẫn cảm với FSH (hinh6). Sau vài ngày, một số noãn bao này được lựa chọn và tiếp tục phát triển, trong khi đó những noãn bao còn lại bị thoái hoá. Một nang trội sau đó nổi lên và ở bò thường chỉ có một noãn bao hòan thành tất cả các giai đoạn và rụng trứng.Hình 8. Sơ đồ mô tả sự xuất hiện sóng noãn bao kế tiếp nhau trong chu kỳ động dục của bò cái. Một chu kỳ có 3 sóng noãn bao được mô tả trong đó nang trội từ sóng noãn bao thứ 3 trở thành noãn bao có thể rụng trứng và diễn ra sự rụng trứng. Noãn bao trội của một đợt sóng noãn bao có khả năng rụng trứng khi mà thể vàng thoái hoá và giảm phân tiết progesteron . Điều này đã loại bỏ tác động ức chế ngược của progesteron lên GnRH như dã trình bày ở Hình1 và được thảo luận ở phần 1. SÓNG TĂNG TIẾT LH TRƯỚC RỤNG TRỨNG Sự rụng trứng của bò cái phụ thuộc vào sự xuất hiện của sóng tăng tiết LH trước rung trứng. LH tăng đã làm rụng trứng tf noãn bao trội. Các bươc nội tiết nối tiếp xảy ra trong sự phối hợp vối nhau trước khi LH tăng. Đầu tiên, thể vàng từ lần rụng trứng trước tiêu biến đi và kèm theo là giảm nồng độ progesteron trong máu (Hình 8). Việc giảm progesteron trong máu có nghĩa là sự tác động ngược lên GnRH bị giảm và vì thế GnRH được phân tiết nhiều hơn ở vùng dưới đồi (Hình1). Việc tăng tiết GnRH đã kích thích tăng tiết LH và FSH nhiều hơn (Hình 9) và điều này đã kích thích nhiều hơn đối với sự phát triển của noãn bao (hình 6). Noãn bao trội vì thế có đủ sự kích thích của FSH và LH để tiếp tục phát triển. Khi nang trội trưởng thành thì nó sẽ tăng tiết oestradiol cho đến khi nồng độ của oestradiol trong máu đạt đến một ngưỡng để có ảnh hưởng “ ngược dương tính” lên sự phân tiết GnRH và LH (hình 10 và 11). Tác động ngược dương tính bởi oestradiol là một tín hiệu nội tiết từ một noãn bao trội ở buồng trứng và làm tăng tiết LH trước rụng trứng.	Hình 9. Những sự kiện nội tiết kế tiếp nhau làm tăng tiết LH trước rụng trứng ở bò cái. Việc giảm tiết progesteron dẫn đến tăng tiết GnRH từ dưới đồi, kích thích tăng tiết FSH và LH từ thuỳ trước tuyến yên. FSH và LH tăng kích thích noãn bao trội tiếp tục phát triển và tăng tiết oestradiol đạt đến một ngưỡng trong máu để có ảnh hưởng “ngược dương tính” lên LH. “Tác động ngược dương tính” khởi đọng việc tăng LH trước rụng trứng.inhibin P4 from CLGnRHFSH và LHNoãn bao phát triển trước động dụcOestradiol to thresholdFSHPreavulatoryLH surgeHình 10. Sơ đò mô tả “ảnh hưởng ngược dương tính” của oestradiol (E2 ) lên sự phân tiết Gn RH và LH . Khi noãn bao trội trước lúc rụng trứng tiếp tục phát triển nó tăng tiết oestradiol tới một ngưỡng nồng đọ trong máu. Tại ngưỡng này oestradiol có ảnh hưởng “ ngược dương tính” làm phân tiết GnRH , do đó kích thích tăng phân tiết LH trước rụng trứng.Hình 11. Sơ đồ mô tả sự tăng phân tiết GnRH trước lúc rụng trứng so với sự phân tiết cơ sở điển hình của GnRH ở các giai đoạn khác nhau của chu kỳ động dục . Sự phân tiết GnRH tăng trước lúc rụng trứng đã kích thích phân tiết LH tăng cần để gây rụng trứng từ noãn bao trội tiền rụng trứng (Hình 8).