Địa lí nông nghiệp (địa lí một số cây lương thực)

am ¸, ch©u Phi vµ ë quÇn ®¶o ¡ngti lín. - Tuy nhiªn, khu vùc §«ng Nam ¸ lµ n¬i ®· thuÇn ho¸ vµ t¹o ra ®­îc c©y lóa g¹o ®Çu tiªn vµ trë thµnh quª h­¬ng cña c©y lóa vµ nghÒ trång lóa. - Tõ §N¸ c©y lóa lan sang B¾c Trung Quèc, TriÒu Tiªn, NhËt B¶n, In®«nªxia, Philippin vµ vÒ phÝa t©y tíi Iran. - Ng­êi TBN mang gièng lóa tõ ch©u ¸ tíi ch©u Mü - Ng­êi B§N mang gièng lóa tõ ch©u ¸ tíi lai t¹o víi gièng lóa ë ch©u Phi §Þa lÝ n«ng nghiÖp(§Þa lÝ mét sè c©y l­¬ng thùc)1.2 §iÒu kiÖn sinh th¸i - Lóa g¹o lµ c©y l­¬ng thùc cña xø nãng thuéc miÒn nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt (40OB – 30ON). - C©y lóa ­a khÝ hËu nãng, Èm víi nhiÖt ®é trung b×nh c¸c th¸ng tõ 20 - 300C. NhiÖt ®é thÊp nhÊt vµo ®Çu thêi kú sinh tr­ëng lµ 12 - 150C, tæng nhiÖt ®é trong thêi kú sinh tr­ëng 2.200 - 3.2000C. - VÒ ®é cao, c©y lóa cã thÓ trång ®­îc ë ®é cao 2.600 - 2.700m so víi mÆt biÓn (vÝ dô, vïng nói T©y Nam Trung Quèc). - Vïng trång lóa g¹o quan träng nhÊt hiÖn nay lµ vïng ch©u ¸ giã mïa. §ã lµ mét vïng réng lín kÐo dµi tõ NhËt B¶n, ViÔn §«ng (Liªn Bang Nga), TriÒu Tiªn, §«ng Trung Quèc, §«ng Nam ¸, B¨ngla®et, Ên §é vµ Xrilanca. 1.3 T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph©n bè+ Tæng SL lóa g¹o thÓ hiÖn râ xu h­íng t¨ng lªn hµng n¨m.+ Trong tõng n¨m cô thÓ, møc t¨ng kh«ng æn ®Þnh... + Tèc ®é t¨ng tr­ëng SL l­îng lóa g¹o/ TG ë ®Çu thËp kû 90 kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu LT cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn... Dùa vµo biÓu ®å sau cho nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o trªn TG!H·y dùa vµo b¶ng sè liÖu sau nªu lªn t×nh h×nh ph©n bè s¶n xuÊt lóa g¹o/ TG!N­íc19952000200120022003Trung Quèc187,3195,0179,3177,6167,6Ên Dé121,6132,8136,6123,0133,5In®«nªxia48,550,850,148,651,8Bangla®et 26,631,938,539,038,0ViÖt Nam 25,032,532,134,434,6Th¸i Lan21,324,026,927,027,0Mianma19,616,920,621,221,9Philippin11,111,712,912,713,2Braxin11,210,910,210,510,2NhËt Ban 13,411,011,311,39,9Hoa Kú7,99,09,79,69,0+ Theo khu vùc ®Þa lý, s¶n l­îng lóa g¹o tËp trung hÇu hÕt ë khu vùc ch©u ¸, chiÕm 91,5%. + Mäi biÕn ®éng lín trong s¶n xuÊt lóa g¹o ë ch©u ¸ ®· chi phèi trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh thÞ tr­êng g¹o toµn cÇu. Ngoµi ch©u ¸, s¶n l­îng lóa g¹o cña c¸c khu vùc cßn l¹i chØ chiÕm 8,5%: - Ch©u Mü, khu vùc s¶n xuÊt lóa g¹o lín thø 2 - chiÕm 5,2% (phÇn lín ë ch©u Mü Latinh). - Ch©u Phi s¶n l­îng ®øng thø 3 trªn thÕ giíi (2,7%) vµ tËp trung chñ yÕu ë vïng h¹ sa m¹c Xahara. - Ch©u ¢u vµ ch©u §¹i D­¬ng cã s¶n l­îng lóa g¹o kh«ng ®¸ng kÓ (0,1%)+ §¹i bé phËn lóa g¹o trªn thÕ giíi (96,4%) ®­îc s¶n xuÊt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. H·y nhËn xÐt t×nh h×nh xuÊt khÈu lóa g¹o trªn TG!N­íc19952000200120022003Th¸i Lan5,96,67,57,37,3ViÖt Nam 2,03,53,73,24,0Ên Dé 4,21,41,96,54,0Hoa Kú3,12,92,52,93,7Trung Quèc0,22,81,81,92,3Pakixtan1,61,92,41,51,6C¸c n­íc kh¸c5,54,27,02,44,8Toµn thÕ giíi22,523,626,825,727,7Cã thÓ thÊy viÖc xuÊt khÈu lóa g¹o tËp trung hÇu hÕt vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (80% tæng l­îng xuÊt khÈu g¹o toµn cÇu), nhiÒu nhÊt lµ ë ch©u ¸ (70%).2. Lóa m× 2.1 Nguån gèc: - Lóa m× lµ mét trong nh÷ng c©y trång cæ nhÊt cña c¸c d©n téc thuéc ®¹i chñng ¥r«pª«it, sèng ë vïng tõ §Þa Trung H¶i tíi T©y B¾c Ên §é.- ®­îc trång c¸ch ®©y trªn 1 v¹n n¨m, ë vïng L­ìng Hµ, tõ ®ã lan sang ch©u ¢u, ch©u Mü vµ ch©u óc- §Õn thÕ kû XVI, lóa m× ®· trë thµnh c©y l­¬ng thùc chñ yÕu cña thÕ giíi. T¹i sao nãi quanh n¨m kh«ng th¸ng nµo lµ kh«ng cã n­íc thu ho¹ch lóa m× ? - Lóa m× lµ c©y cña miÒn «n ®íi vµ cËn nhiÖt (67O30’B – 46030’N), ­a khÝ hËu Êm kh«, cÇn nhiÖt ®é thÊp nhÊt vµo ®Çu thêi kú sinh tr­ëng lµ 4 - 50C, tæng nhiÖt ®é trong thêi kú sinh tr­ëng lµ tõ 1.150 - 1.7000C;...2.2 §Æc ®iÓm sinh th¸i:Ngµy nay, lóa m× ®· ®­îc trång ë tÊt c¶ c¸c quèc gia thuéc vïng «n ®íi vµ cËn nhiÖt (nhÊt lµ: ch©u ¢u, B¾c Mü, B¾c Trung Quèc, T©y B¾c Ên §é, Pakixtan, Thæ NhÜ Kú...). ë miÒn cËn nhiÖt vµ nhiÖt ®íi, lóa m× ®­îc trång ë vïng nói cã khÝ hËu m¸t mÎ. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng 30.000 gièng lóa m× kh¸c nhau. Tuy nhiªn, c¨n cø vµo cÊu t¹o vµ ®Æc ®iÓm sinh th¸i, cã thÓ nªu lªn hai lo¹i tiªu biÓu lµ lóa m× mÒm vµ lóa m× cøng.ViÖt Nam cã trång ®­îc lóa m× hay kh«ng? t¹i sao? 2.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph©n bè Dùa vµo biÓu ®å s¶n l­îng lóa m× qua c¸c n¨m cho nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh SX lóa m×/ TG. - S¶n l­îng lóa m× trªn thÕ giíi cã xu h­íng t¨ng lªn, nh­ng kh«ng æn ®Þnh.- Ng­îc l¹i víi lóa g¹o, ®¹i bé phËn lóa m× ®­îc trång ë c¸c n­íc ph¸t triÓnB¶ng VII.5. C¸c n­íc cã sản l­îng lóa m× lín nhÊt thÕ giíi (triÖu tÊn)-10 n­íc trªn ®· chiÕm tíi 70% sản l­îng lóa m× cña thÕ giíi.Lóa m× lµ lo¹i hµng ho¸ ngò cèc quan träng nhÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ... - Cã n­íc s¶n xuÊt ra lóa m× chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu: Cana®a (>85%)Hoa k× (50%), ¤xtr©ylia (70%),...N­íc2000200120022003Trung Quèc100,993,989,386,1Ên Đé 70,168,871,569,3Hoa Kú62,053,344,063,6LB Nga37,046,950,034,0Ph¸p37,331,639,030,0¤xtr©ylia22,222,021,924,1Canada26,220,615,523,6Đøc21,322,820,819,3Pakixtan21,119,018,519,2Thæ NhÜ Kú18,019,020,019,0T¹i sao s¶n l­îng lóa m× (557,3tr tÊn) kh«ng b»ng s¶n l­îng lóa g¹o (585 tr tÊn) nh­ng l¹i lµ mÆt hµng l­¬ng thùc chÝnh trªn thÞ tr­êng TG ?- Qui m« s¶n xuÊt lín, ®­îc c¬ giíi ho¸ hoµn toµn nªn s¶n l­îng cao.- Nh÷ng n­íc SX nhiÒu lóa m× cã qui m« d©n sè kh«ng ®«ng (th­êng lµ c¸c n­íc CN giµu cã), tû lÖ t¨ng d©n sè rÊt thÊp, trong khi ®ã s¶n l­îng lóa m× rÊt lín- Bëi v× gi¸ lóa m× thÕ giíi kh¸ rÎ... (tõ 120 – 142 USD/ tÊn – g¹o 200 – 350 USD/ tÊn, n¨m 2000)H×nh VII.5. XuÊt khÈu lóa m× thÕ giíi n¨m 2002 (triÖu tÊn)3. C©y ng« Nguån gèc: - Ng« (cßn ®­îc gäi lµ b¾p hoÆc bÑ), lµ mét trong ba c©y l­¬ng thùc quan träng nhÊt cña thÕ giíi. ®©y lµ c©y l­¬ng thùc cæ x­a cña ng­êi thæ d©n ch©u Mü. - C¸ch ®©y 7000 - 8000 n¨m, c©y ng« ®­îc ng­êi da ®á trång ë vïng Mªhic« vµ Goatªmala. - §Õn cuèi thÕ kû XV, ng­êi T©y Ban Nha ®em ng« vÒ trång ë miÒn §Þa Trung H¶i, cßn ng­êi Bå §µo Nha ®­a ng« vµo §«ng Nam ¸. Vµo thÕ kû XVI, ng« ®­îc trång ë c¸c thuéc ®Þa cña Bå §µo Nha, t¹i ch©u Phi nhiÖt ®íi, råi ®­îc nhËp néi vµo c¸c ®¶o cña ch©u §¹i D­¬ng... - Nh­ng diÖn tÝch tËp trung chñ yÕu ë l­u vùc s«ng Mixuri vµ th­îng l­u s«ng Mixixipi, t¹o nªn "vµnh ®ai ng«" næi tiÕng thÕ giíi. §Æc ®iÓm sinh th¸i - Sinh ra ë vïng nhiÖt ®íi, ng« lµ c©y ­a nãng, ph¸t triÓn tèt trªn ®Êt Èm, nhiÒu mïn, dÔ tho¸t n­íc víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é trung b×nh tõ 20 - 300C. - Ng« lµ c©y dÔ tÝnh, dÔ thÝch nghi víi c¸c dao ®éng vÒ khÝ hËu. V× thÕ, c©y ng« tíi nay ®· ®­îc trång ë kh¾p c¸c lôc ®Þa. - Ng« cã diÖn ph©n bè kh¸ réng. Nã ®­îc trång phæ biÕn kh«ng nh÷ng ë miÒn nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt ®íi, mµ cßn sang c¶ «n ®íi. ë B¾c b¸n cÇu, ng« ®­îc trång tíi vÜ tuyÕn 550B (ch©u ¢u), cßn ë Nam b¸n cÇu xuèng ®Õn vÜ tuyÕn 400N (Nam Mü). Trªn vïng nói, ng« cã kh¶ n¨ng trång ë ®é cao lín h¬n nhiÒu so víi lóa. ë Pªru, ng­êi ta trång ng« trªn ®é cao 4.200m. - Trªn thÕ giíi hiÖn cã kho¶ng 8.500 gièng ng«.Dùa vµo biÓu ®å S¶n l­îng ng« thÕ giíi so s¸nh víi s¶n l­îng cña lóa g¹o vµ lóa m×.T×nh h×nh s¶n xuÊt - So víi lóa g¹o vµ lóa m×, s¶n l­îng ng« trªn thÕ giíi t¨ng nhanh liªn tôc vµ æn ®Þnh h¬n. Trong thêi gian trªn 20 n¨m, s¶n l­îng ng« ®· t¨ng 1,6 lÇn; tõ 394 triÖu tÊn n¨m 1980 lªn gÇn 636 triÖu tÊn n¨m 2003. - Ng« ®­îc trång nhiÒu víi n¨ng suÊt cao vµ s¶n l­îng lín t¹i c¸c n­íc cã ngµnh ch¨n nu«i ph¸t triÓn m¹nh. ChØ riªng Hoa Kú ®· chiÕm 40% s¶n l­îng ng« toµn thÕ giíi.N­ícsan l­îng (triÖu tÊn)% so víi tæng s¶n l­îng thÕ giíi1. Hoa Kú256,940,42. Trung Quèc114,218,03. Braxin47,57,54. Mªhic«19,73,05. Achentina15,52,46. Ên §é 14,72,37. Ph¸p11,61,88. In®«nªxia10,81,79. Italia9,81,510. Nam Phi9,71,5B¶ng VII.6. M­êi n­íc cã s¶n l­îng ng« ®øng ®Çu thÕ giíi n¨m 2003- S¶n l­îng ng« cña 10 n­íc nµy chiÕm trªn 80% tæng s¶n l­îng ng« cña toµn thÕ giíi. Ng« s¶n xuÊt ra chñ yÕu dµnh cho ch¨n nu«i. Tuy nhiªn, ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, ng« vÉn lµ l­¬ng thùc chÝnh cho con ng­êi. - ViÖt Nam trång nhiÒu ng« ë c¸c vïng §«ng B¾c, §«ng Nam Bé víi s¶n l­îng 2,9 triÖu tÊn (2003), ®øng thø 30 trong tæng sè 157 n­íc cã trång ng«.4. Lóa m¹ch- Lóa m¹ch lµ tªn gäi chung cho mét sè c©y l­¬ng thùc «n ®íi gåm cã ®¹i m¹ch, kiÒu m¹ch, m¹ch ®en vµ yÕn m¹ch. Lóa m¹ch ®­îc trång nhiÒu ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn xø l¹nh.Lóa m¹ch ®­îc sö dông chñ yÕu lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp thùc phÈm nh­ s¶n xuÊt chÕ r­îu bia (®¹i m¹ch), lµm b¸nh ngät (kiÒu m¹ch) vµ lµm thøc ¨n cho gia sóc (gµ, vÞt , lîn, ngùa).- Lóa m¹ch lµ c©y l­¬ng thùc ng¾n ngµy (thêi gian sinh tr­ëng trung b×nh 85 - 100 ngµy), chÞu l¹nh giái, kh«ng kÐn ®Êt nh­ lóa m×.- S¶n l­îng lóa m¹ch trªn thÕ giíi cã xu h­íng gi¶m ®i do nhu cÇu h¹n chÕ cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Ngµy nay, lóa m¹ch Ýt ®­îc sö dông lµm l­¬ng thùc.Trong c¬ cÊu s¶n l­îng lóa m¹ch cña thÕ giíi, ®¹i m¹ch chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi (kho¶ng trªn 80%), v× ®©y lµ nguyªn liÖu chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt bia cho thÞ tr­êng ®å uèng thÕ giíi.Nh÷ng n­íc trång nhiÒu lóa m¹ch lµ LB Nga (22,6 triÖu tÊn n¨m 2003), Ucraina (8,7 triÖu tÊn), Canada (12,3 triÖu tÊn), §øc (13 triÖu tÊn), Ph¸p (10 triÖu tÊn)...Nhê lµ nguyªn liÖu ®Ó nÊu bia mµ lóa m¹ch (chñ yÕu lµ ®¹i m¹ch) ®­îc xuÊt khÈu nhiÒu tõ thÞ tr­êng ¢u - Mü sang thÞ tr­êng Trung Quèc, NhËt B¶n, ¶ RËp Xªut, Iran...§¹i m¹chKiÒu m¹chC©u hái §«ng Nam ¸ lµ quª h­¬ng cña c¸c lo¹i c©y trång:a. Ng«, ca cao, h­íng d­¬ng, khoai langb. C©y lóa, mÝa, cam, chanh, quÝt, hå tiªuc. C©y lóa, chuèi, mÝt, døa, dõa, chÌd. Lóa m×, nho, t¸o, ®Ëu xanh§¸p ¸n: c ®óng2. 5 n­íc SX lóa g¹o nhiÒu nhÊt (n¨m 2003) theo thø tù gi¶m dÇn:a. Trung Quèc, Ên ®é, In®«nªxia, B¨ng la®et, Th¸i Lanb. Trung Quèc, Ên ®é, In®«nªxia, B¨ng la®et, ViÖt Namc. Ên ®é, In®«nªxia, B¨ng la ®et, ViÖt Nam, Th¸i Land. Trung Quèc, In®«nªxia, B¨ng la ®et, ViÖt Nam,Th¸i Lan§¸p ¸n: b ®óng3. 5 n­íc SX lóa m× nhiÒu nhÊt (2003) theo thø tù gi¶m dÇn:a. Trung Quèc, Ên ®é, Hoa k×, CHLB Nga, Ph¸pb. Ên ®é, Trung Quèc, Hoa k×, CHLB Nga, Ph¸pc. Trung Quèc, Ên ®é, Hoa k×, CHLB Nga, Cana®ad. Trung Quèc, Ên ®é, Hoa k×, Cana®a, Ph¸p§¸p ¸n: a ®óng4. 5 n­íc XK lóa m× nhiÒu nhÊt (2003) theo thø tù gi¶m dÇn:Hoa k×, Trung Quèc, Cana®a, Ph¸p, ¤xtr©yliab. Hoa k×, Trung Quèc, Cana®a, Ph¸p, ¤xtr©yliac. Hoa k×, Ên ®é, Cana®a, Ph¸p, ¤xtr©yliad. Hoa k×, Cana®a, Ph¸p, ¤xtr©ylia, Achentina §¸p ¸n: d ®óng