Giáo án môn Ngữ văn 11 tiết 35, 36, 37: Hai đứa trẻ - Thạch Lam

Tuần 9	 Ngày soạn:4/10/2011
Tiết 35- 36- 37	 Ngày dạy: 10/10/2011
 HAI ĐỨA TRẺ 
 Thạch Lam 
A. Muïc tieâu baøi hoïc : 
1.Kiến thức :
- Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn , những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ
- Niềm thương cảm xót xa của nhà văn trước cuộc sống quẩn quanh, tù đọng của những người lao động nghèo và sự trân trọng nâng niu những khát vọng nhỏ bé nhưng tươi sáng của họ
- Tác phẩm vừa đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn , chất thơ; là truyện tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự 
2.Kỹ năng 
- Đọc - hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại 
- Phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự 
3.Tư tưởng, thái độ
Niềm cảm thông sâu sắc đối với những mảnh đời bất hạnh 
B. Chuẩn bị bài hoïc :
 - Giáo viên : SGK, SGV, tài liệu tham khảo
 - Học sinh: SKG, đọc văn bản 
C. Hoạt động daïy hoïc : 
1. OÅn ñònh lôùp.
2. Kieåm tra baøi cuõ : 
 Caâu hoûi : Vaên hoïc Vieät Nam töø ñaàu theá kæ XX ñeán CMT8 naêm 1945 coù nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn naøo ? Nhöõng thaønh töïu chuû yeáu veà noäi dung tö töôûng, ngheä thuaät ?
a) Đặc điểm cơ bản
- Văn học phát triển theo hướng hiện đại hoá
- Sự phân hóa phức tập thành nhiều xu hướng văn học.
- Văn học phát triển với một nhịp độ hết sức mau lẹ
b) Thành tựu:
- Về nội dung tư tưởng.
- Về hình thức thể loại và ngôn ngữ văn học
3. Baøi môùi:
 Hoạt động của GV- HS
 Nội dung cần đạt 
Hoạt động 1: Gv hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả,tác phẩm 
- HS dựa vào tiểu dẫn SGK trình bày những hiểu biết của mình về tác giả Thạch Lam ?
- HS trả lời
- Gv chuẩn kiến thức
-GV bổ sung kiến thức :
+ Tuổi thơ và tuổi trẻ sống ở phố huyện Cẩm Giàng- Hải Dương: phố huyện nghèo có một cái chợ, ga xép đêm đêm một chuyến tàu chạy qua, lù mù mấy ánh đền hàng phở, hàng nước chè tươi...in đậm trong tâm trí TL. Về sau, phố huyện nghèo này là không gian nghệ thuật, trở đi trở lại trong sáng tác của TL.
+ T. Lam phát biểu về quan điểm NT: “VC không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát ly hay là sự quên, trái lại VC là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực để vừa tố cáo và thay đổi cái TG giả dối, đầy tàn ác, vừa làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn”
- Giới thiệu xuất xứ truyện ngắn?
- Đánh giá chung về tác phẩm? 
- GV goïi vaø höôùng daãn HS caùch ñoïc vaên baûn :gioïng chaäm raõi, buoàn, nheï nhaøng, ñoaïn taû caûnh ñoaøn taøu nhanh hôn, hoài hoäp vaø phaán chaán.
- GV nhaän xeùt caùch ñoïc.
? Caên cöù theo dieãn bieán thôøi gian cuûa khung caûnh, boá cuïc vaên baûn goàm maáy phaàn ?
- HS trao ñoåi, traû lôøi, boå sung.
- Gv choát yù.
Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung, nghệ thuật tác phẩm 
- Tìm những chi tiết miêu tả cảnh phố huyện lúc chiều tàn ?
- Trong cảnh chiều tàn, tác giả đặc biệt chú ý đến cảnh tượng gì ?
- Trước cảnh tượng đó, Liên có tâm trạng gì?
- Em có nhạn xét gì về những chi tiết được tác giả sử dụng miêu tả cảnh chiều tàn ?
- Phố huyện lúc về đêm được tác giả miêu tả qua những chi tiết nào?
- Với những chi tiết trên cho thấy bóng tối đã được miêy tả với tính chất như thế nào khi phố huyện về đêm?
- Mặc dù bóng tối xuất hiện đã bao trùm cả không gian phố huyện nhưng không phải vì thế mà phố huyện thiếu đi ánh sáng.Đó là những nguồn sáng phát ra từ đâu,đặc điểm ra sao?
- Những ánh sáng trên được phát ra từ nhiều nguồn khác nhau nhưng đều giống nhau điều gì ?
- Anh chị có nhận xét gì về sự tương quan giữa bóng tối và ánh sáng ?
GV gợi ý : Bóng tối được lặp lại 20 lần 
 Ánh sáng được lặp lại 7 lần ( ngọn đèn chị Tí)
- Con người gồm những ai , với công việc gì?
- Những con người trên, mỗi người một gia cảnh, một công việc nhưng oẻ họ đều có điểm chung gì ?
- Trước khung cảnh và cuộc sống phố huyện ở Liên đã có tâm trạng gì ?
- Hình ảnh đoàn tàu đựoc miêu tả như thế nào ?
- Tâm trạng của chị em Liên trước và sau khi tàu đến ?
- Vì sao hai chị em lại có tâm trạng đó ?
- Chuyến tàu đêm mang ý nghĩa gì?
GV nhấn mạnh : qua tâm trạng của chị em Liên , tác giả như muốn lay tỉnh những con người đang buồn chán , sống quẩn quanh ,lam lũ và hướng họ đến một tương lai tốt đẹp hơn. Đó là gía trị nhân bản của truyện ngắn này .
- GV yêu cầu HS khái quát giá trị nội dung TP
- Gv định hướng HS khái quát giá trị nghệ thuật TP .
- Hs trả lời
- GV nhận xét, chuẩn kiến thức 
- GV höôùng daãn HS laøm baøi taäp 1, 2 (SGK/ 101).
1. Nhaân vaät gaây aán töôïng : Lieân, baùc Sieâu, cuï Thi  ; chi tieát aán töôïng : aùnh saùng, boùng toái, hình aûnh ñoaøn taøu 
2. Ñaäm ñaø tính hieän thöïc (cuoäc soáng phoá huyeän ) phaûng phaát chaát laõng maïn, chaát thô ( hình aûnh thieân nhieân, hi voïng thay ñoåi ); loái keå chuyeän thuû thæ taâm söï.
I. Tìm hiểu chung 
1. Tác giả: SGK
2.Tác phẩm
- Trích từ tập “ Nắng trong vườn” 
- Là tác phẩm đặc sắc , tiêu biểu phong cách truyện ngắn Thạch Lam .
- Bố cục :
+ Đoạn 1: từ đầu .nhỏ dần về phía cuối làng”: Phố huyện lúc chiều tàn
+ Đoạn 2: “trời đã bắt đầu đêmnhư ngoài phố” : phố huyện luác về đêm
+ Đoạn 3: còn lại : phố huyện lúc chuyến tàu đêm đi qua 
II .Đọc hiểu văn bản
1.Phố huyện lúc chiều tàn 
- Cảnh chiều tàn :
* Hình ảnh 
 + Phương Tây đỏ rực như lửa cháy sắp tàn 
 + Dãy tre làng trước mặt đen lại nền trời 
 * Âm thanh : 
 + Tiếng trống thu không ..từng tiếng một vang ra 
 + Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng 
 + Tiếng muỗi vo ve
..
- Cảnh chợ tàn :
 + Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn
 + Những đứa trẻ con nghèo ở xóm chợ chặt nhạnh những gì còn sót lại 
- Tâm trạng Liên :
+ Buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn
+ Niềm trắc ẩn, thương cảm cho những đứa trẻ lam lũ, tội nghiệp 
 à Cảnh vật gần gũi, bình dị, quen thuộc,mang cốt cách V.Nam , gợi lên cảm giác buồn về thời khắc của ngày tàn
2. Phố huyện lúc về đêm 
a.Thiên nhiên:
- Bóng tối : + Đường phố và các ngõ chứa đầy bóng tối 
 + Tối hết cả,con đường thăm thẳm ra sông 
 +Các ngõ vào làng..sẫm đen 
 à Xuất hiện tràn lan, đậm đặc, bao trùm phố huyện 
 - Ánh sáng : 
 + Một khe sáng từ các cửa hàng 
 + Quầng sáng quanh ngọn đèn con chị Tí
 + Chấm lửa nhỏ từ gánh phở bác Siêu
 + Từng hột sáng lọt qua phên nứa ở của hàng chị em Liên
 à Nguồn sáng yếu ớt ,ít ỏi,le lói 
èBóng tối là hình ảnh chủ đạo của phố huyện lúc về đêm. Là biểu tượng về cuộc sống tối tăm, nghèo nàn của những người dân phố huyện ( Thứ bóng tối nhẫn nại uất ức đời thôn quê .T.Lữ )
b.Con người 
- Mẹ con chị Tí : 
 + Ngày mò cua bắt tép 
 + Tối nào cũng dọn hàng nước chè tươi từ chiều đến đêm nhưng chẳng bán được bao nhiêu
-Gia đình bác Xẩm mù: Góp vui bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong yên lặng 
- Bà cụ Thi : hơi điên,lại nghiện rượu, có tiếng cười khanh khách ghê sợ 
- Chị em Liên: 
 + Trông coi cửa hàng tạp hoá 
 +Hàng bán chẳng được bao hiêu 
* Điểm chung :
 + Sự buồn chán, mỏi mòn
 + Nhịp sống lặp lại một cách tẻ nhạt đơn điệu hình thành lối mòn trong công việc 
 + Hy vọng mơ hồ về “ một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ”
à Niềm xót thương da diết cảu Thạch Lam với những kiếp người nghèo khổ, sống vật vờ,leo lét trong màn đêm của xã hội V.Nam trước CM
* Tâm trạng nhân vật Liên
-Buồn, yên lặng dõi theo những cảnh đời nhọc nhằn
- Nhớ lại những ngày tháng tươi đẹp ở Hà Nội
- Cảm nhận sâu sắc về cuộc sống tù đọng trong bóng tối của họ 
3. Phố huyện lúc chuyến tàu đêm đi qua 
- Hình aûnh ñoaøn taøu :
+ Luùc chöa ñeán ñöôïc baùo tröôùc vôùi aùnh ñeøn ghi, tieáng coøi vang xa.
+ Khi ñeán : aâm thanh doàn daäp, toa ñeøn saùng à sáng bừng lên và huyên náo trong chốc lát rồi lại chìm vào bóng tối 
+ Vuït qua, xa daàn, maát huùt trong ñeâm toái.
- Chị em Liên hân hoan,hạnh phúc khi tàu đến , nuối tiếc bâng khuâng khi tàu đi qua 
- Con tàu mang theo mơ ước về một thế giới khác sáng sủa hơn và đánh thức trong Liên những hồi ức về Hà Nội xa xăm
- Ý nghĩa chuyến tàu đêm :Chuyến tàu đêm đối lập với cuộc sống mòn mỏi nghèo nàn,tối tăm quẩn của ngươì dân phố huyện.Đó là biểu tượng của một thế giới thật đáng sống với sự giàu sang, rực rỡ .
4..Nghệ thuật 
- Cốt truyện đơn giản , nổi bật là những dòng tâm tạng chảy trôi, những cảm xúc, cảm giác mơ hồ, mong manh của họ 
- Bút pháp tương phản, đối lập 
- Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tếcảu cảnh vật và tâm trạng con nngười
- Ngôn ngữ, hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng
- Giọng điệu thủ thỉ thấm đượm chất thơ, chất trữ tình sâu lắng .
II. Tổng hợp đánh giá khái quát
1.Nội dung 
(xem ghi nhớ)
2.Nghệ thuật 
(Xem mục 4)
IV.Luyện tập 
1.Kiểm tra đánh giá 
Theo anh(chị ) điều gì làm nên sức cuồn hút và sức sống của truyện ngắn Hai đứa trẻ ?
- Khả năng nắm bắt và tái hiện một cách chân thực , tinh tế những biến động mong manh mơ hồ của thiên nhiên và tâm hồn con người
- Ngôn ngữ giàu hình ảnh ,giọng văn nhỏ nhẹ , tâm tình 
- Tình cảm trân trọng với cảnh, với người
.
2.Gợi ý giải bài tập 
 4. Höôùng daãn HS töï hoïc :
 a. Baøi cuõ :
 - Naém nhöõng neùt tieâu bieåu veà taùc giaû, ñaëc ñieåm saùng taùc cuûa TL.
 - Naém nhöõng noäi dung troïng taâm cuûa baøi:
 + Khung caûnh vaø cuoäc soáng ngöôøi daân phoá huyeän.
 + Taâm traïng cuûa Lieân vaø An.
 + Hình aûnh ñoaøn taøu coù yù nghóa bieåu töôïng gì ?
 + Ñaëc ñieåm ngheä thuaät cuûa truyeän ngaén tröõ tình.
 + Vì sao có thể nói Hai đứa trẻ giống như một bài thơ trữ tình đượm buồn?
 - Hoaøn thieän baøi taäp 1, 2 (SGK/ 101).
 b. Baøi môùi : Ngöõ caûnh :
 - Khaùi nieäm, caùc yeáu toá vaø vai troø cuûa ngöõ caûnh 
 - Caùch vaän duïng ngöõ caûnh trong quaù trình giao tieáp phuø hôïp.