Giáo án Ngữ văn 12 tiết 73: Đọc thêm: Mùa lá rụng trong vườn (trích) -Ma Văn Kháng

Ngày soạn 23/2/2009 Tiết 73
Nguyễn Xuân Toàn Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Đọc thêm: MÙA LÁ RỤNG TRONG VƯỜN (trích) 
 -MA VĂN KHÁNG-
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Giúp Học sinh:
1. Kiến thức: Hiểu được diễn biến tâm lí của các nhân vật, nhất là chị Hoài và ông Bằng trong buổi cúng tất niên chiều ba mươi tết. 
2. Kĩ năng: Cảm nhận được sự quan sát tinh tế và cảm nhận tinh nhạy của nhà văn về những biến động, đổi thay trong tư tưởng, tâm tí con người Việt Nam giai đoạn xã hội chuyển mình.
3. Thái độ: Trân trọng những giá trị của văn hóa truyền thống.
II. CHUẨN BỊ:
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Đọc SGK, SGV, TLTK, soạn giáo án .
- Phương án tổ chức lớp học: phát vấn, đàm thoại với cá nhân, tập thể, thảo luận nhóm
2. Chuẩn bị của học sinh:
 -Đọc SGK, TLTK để củng cố kiến thức cũ và chuẩn bị bài học theo HDHB.
- Tìm hiểu thêm về nhà văn Ma Văn Kháng và tiểu thuyết Mùa lá rụng trong vườn
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định tình hình lớp: 1 phút
Ổn định trật tự, điểm danh học sinh trong lớp 
2. Kiểm tra bài cũ: 4ph
Nêu vắn tắt chủ đề và những thành công về nghệ thuật của truyện Chiếc thuyền ngoài xa
3. Giảng bài mới: 38 phút
- Tạo tâm thế tiếp thu bài mới.
- Giới thiệu bài: 
TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
Thời lượng
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA
HỌC SINH
NỘI DUNG
5ph
Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu khái quát về tác giả, tác phẩm 
- Yêu cầu HS đọc Tiểu dẫn, tóm tắt nét chính về tác giả.
- Yêu cầu HS nêu những nét chính về tiểu thuyết Mùa lá rụng trong vườn 
- Đọc SGK, tóm tắt nét chính.
- Phát biểu
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Ma Văn Kháng, tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn, sinh năm 1936, quê gốc ở phường Kim Liên, quận Đống Đa, Hà Nội, là người có nhiều đóng góp cho sự vận động và phát triển nhiều mặt của văn học nghệ thuật. Ông được tặng Giải thưởng Văn học ASEAN năm 1998 và Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001.
Tác phẩm chính (SGK)
2. Mùa lá rụng trong vườn 
- Tiểu thuyết được tặng giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam năm 1986. Thông qua câu chuyện xảy ra trong gia đình ông Bằng, một gia đình nền nếp, luôn giữ gia phong nay trở nên chao đảo trước những cơn địa chấn tinh thần từ bên ngoài, nhà văn bày tỏ niềm lo lắng trước sự xói mòn các giá trị truyền thống 
- Đoạn trích trong SGK rút từ chương 2 của tiểu thuyết Mùa là rụng trong vườn.
30ph
Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu giá trị của đoạn trích
1- Tổ chức cho HS đọc, tóm tắt và tìm hiểu nhân vật chị Hoài. 
? Anh (chị) có ấn tượng gì về nhân vật chị Hoài? 
? Vì sao mọi người trong gia đình đều yêu quí chị?
2. Tổ chức cho HS tìm hiểu cảnh sum họp gia đình trước giờ cúng tất niên 
? Phân tích diễn biến tâm lí hai nhân vật ông Bằng và chị Hoài trong cảnh gặp lại trước giờ cúng tất niên. 
? Khung cảnh tết và dòng tâm tư cùng với lời khấn của ông Bằng trước bàn thờ gợi cho anh (chị) cảm xúc và suy nghĩ gì về truyền thống văn hoá riêng của dân tộc ta? (gợi ý : Tìm những chi tiết miêu tả về khung cảnh ngày tết, cử chỉ, lời khấn của ông Bằng trong đoạn văn cuối)
- Làm việc cá nhân, trình bày suy nghĩ của mình trước lớp.
- Phát biểu
- Làm việc nhóm
- Đại diện nhóm phát biểu
- Phát biểu
II. Tìm hiểu giá trị của đoạn trích
1. Nhân vật chị Hoài
- Chị Hoài mang vẻ đẹp đằm thắm của người phụ nữ nông thôn: “người thon gọn trong cái áo bông chần hạt lựu. Chiếc khăn len nâu thắt ôm khuôn mặt rộng có cặp mắt hai mí đằm thắm và cái miệng tươi”.
- Vẻ đẹp trong tâm hồn, tính cách: tình cảm đôn hậu, từ cách ứng xử, quan hệ với mọi người. 
- Tuy bây giờ chị đã có một gia đình riêng, nhưng mọi người vẫn nhớ, vẫn quí, vẫn yêu chị. Bởi vì chị vẫn “giao cảm, vẫn chia sẻ buồn vui và cùng tham dự cuộc sống của gia đình này” (Biết chuyện cô Phượng đã chuyển công tác, nhận được thư bố chồng cũ, sợ ông buồn nên phải lên ngay”; chu đáo, xởi lởi chuẩn bị quà, hỏi thăm tất cả mọi người; sự thành tâm của chị trước bàn thờ gia tiên chiều 30 tết....). Trong tiềm thức mỗi người “vẫn sống động một chị Hoài đẹp người, đẹp nết”.
- Nhân vật chị Hoài là mẫu người phụ nữ vẫn giữ được nét đẹp truyền thống quý giá trước những “cơn địa chấn” xã hội.
2- Diễn biến tâm lí hai nhân vật ông Bằng và chị Hoài trong cảnh gặp lại:
- Ông Bằng: “nghe thấy xôn xao tin chị Hoài lên”, "ông sững lại khi nhìn thấy Hoài, mặt thoáng một chút ngơ ngẩn. Rồi mắt ông chớp liên hồi, môi ông bật bật không thành tiếng, có cảm giác ông sắp khóc oà”, “giọng ông bỗng khê đặc, khàn rè: Hoài đấy ư, con? “. Nỗi vui mừng, xúc động không giấu giếm của ông khi gặp lại người đã từng là con dâu trưởng mà ông rất mực quý mến.
- Chị Hoài: “gần như không chủ động được mình, lao về phía ông Bằng, quên cả đôi dép, đôi chân to bản... kịp hãm lại khi còn cách ông già hai hàng gạch hoa”. Tiếng gọi của chị nghẹn ngào trong tiếng nấc “ông!”
- Cảnh gặp gỡ vui mừng nhiễm một nỗi tiếc thương đau buồn, ê nhức cả tim gan.
3- Khung cảnh tết và dòng tâm tư cùng với lời khấn của ông Bằng trước bàn thờ:
- Khung cảnh tết: khói hương, mâm cỗ thịnh soạn “vào cái thời buổi đất nước còn nhiều khó khăn sau hơn ba mươi năm chiến tranh....”, mọi người trong gia đình tề tựu, quây quần... Tất cả chuẩn bị chu đáo cho khoảnh khắc tri ân trước tổ tiên trong chiều 30 tết.
- Ông Bằng “soát lại hàng khuy áo, chỉnh lại cà vạt, ho khan một tiếng, dịch chân lại trước mặt bàn thờ”. “Thoáng cái, ông Bằng như quên hết xung quanh và bản thể. Dâng lên trong ông cái cảm giác thiêng liêng rất đỗi quen thân và tâm trí ông bỗng mờ nhoà... Thưa thầy mẹ đã cách trở ngàn trùng mà vẫn hằng sống cùng con cháu. Con vẫn vẳng nghe đâu đây lời giáo huấn....”
- Cảnh tượng ấy gieo vào lòng người đọc niềm xúc động rưng rưng, đề rồi “nhập vào dòng xúc động tri ân tiên tổ và những người đã khuất”.
3ph
Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết- củng cố.
- Hướng dẫn 
? Về nội dung, tác giả ca ngợi nét đẹp nào của con người?
? Nhằm hướng đến mục đích gì?
? Nghệ thuật miêu tả có gì đặc sắc?
-Tự viết tổng kết.
III. Tổng kết
1- Giá trị nội dung tư tưởng: 
- Ca ngợi phẩm chất tình nghĩa và thuỷ chung. Tình cảm hướng về cội nguồn, bảo vệ các giá trị truyền thống 
- Niềm tin trong cuộc đấu tranh âm thầm nhằm giữ lại những gì tốt đẹp trong truyền thống gia đình mà giờ đây, trước bao tác động của thời cuộc, đang có nguy cơ bị băng hoại.
2- Giá trị nghệ thuật.
-Khắc hoạ nhân vật trên các bình diện: diện mạo, ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, đặc biệt là nét đẹp tâm hồn của nhân vật chị Hoài.
- Tạo được không khí thiêng liêng trang trọng
4. Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo: 2 phút
- Nhận xét chung tiết học
- Tiết sau: Soạn bài đọc thêm Một người Hà Nội
RÚT KINH NGHIỆM VÀ BỔ SUNG