Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 4, 5: Khái quát văn học dân gian Việt Nam

Tuần 2 	Soạn :
Tiết 4 	Giảng : 
 Đọc văn : KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM
A. Mục tiêu bài học :
 Giúp HS:
Kiến thức:
+Nắm được các đặc trưng cơ bản của văn học dân gian và khái niệm về các thể loại của văn học dân gian Việt Nam.
+Hiểu rõ vị trí, vai trò và những giá trị to lớn của văn học dân gian trong mối quan hệ với văn học viết và đời sống văn hoá dân tộc.
- Kĩ năng: Biết vận dụng những tri thức của văn học dân gian để tìm hiểu và hệ thốùng hoá những tác phẩm sẽ học về VHDG.
- Thái độ: Biết trân trọng những tác phẩm văn học dân tộc , tự hào về nền văn học nước nhà.
B.Chuẩn bị dạy học:
1. Giáo viên: SGK,SGV,CKTKN,các tài liệu tham khảo khác.
2. Học sinh: Đọc bài,soạn bài theo câu hỏi hướng dẫn học bài.
C. Hoạt động dạy học:
1. Ỏn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:Các bộ phận hợp thành của VHVN? 
 3. Bài mới: Trong suèt cuéc ®êi cđa mçi con ng­êi kh«ng ai kh«ng mét lÇn ®­ỵc nghemét bµi vÌ, mét c©u ®è, mét chuyƯn cỉ tÝch hay mét c©u h¸t ru... §ã ch×nh lµ nh÷ng t¸c phÈm cđa vhdg. VËy, chĩng ta cïng t×m hiĨu v¨n b¶n: kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian ViƯt Nam.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV, HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
* HĐ1. Gv hướng dẫn HS tìm hiểu khái niệm VHDG và các đặc trưng cơ bản.
- Thế nào là văn học dân gian ?
- HS trả lời .
- GV bổ sung, chốt ý.
? VËy, theo em ph­¬ng thøc truyỊn miƯng lµ g×.
? T¹i sao vhdg l¹i lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thĨ.
? Trong ®êi sèng céng ®ång d©n gian cã nh÷ng sinh ho¹t nµo.
- Đặc trưng đầu tiên của văn học dân gian là gì ?
- Em hiểu thế nào là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ ? 
- Tại sao nói VHDG là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ?
GV lấy một vài ví dụ cụ thể cho HS hiểu.
"Hỡi cô tát nước bên đàng.Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi"
- Truyền miệng là gì?
-Văn học dân gian tồn tại và lưu truyền theo phương thức nào ? Vì sao ?
- 
- Em hiểu thế nào là sáng tác tập thể ? 
- Quá trình sáng tác tập thể để có một tác phẩm VHDG diễn ra ntn ?
 - HS trao đổi, trả lời.
 - GV nhận xét, chốt ý.
HĐ2 HS tìm hiểu về hệ thống thể loại của VHDG.
Thống kê các thể loại thuộc:Truyện kể dân gian,Câu nói dân gian,Thơ ca dân gian,Tác phẩm sân khấu dân gian.
Lấy ví dụ dụ thể cho từng thể loại.
HS trả lời, GV chốt ý.
HĐ3. HS tìm hiểu về những giá trị của VHDG.
- Tri thức trong văn học dg thuộc những lĩnh nào? Lấy ví dụ cụ thể?
- Những tri thức đó có gì khác biệt so với giai cấp thống trị dương thời không?
Những đạo lí làm người được thể hiện trong VHDG? lấy ví dụ cụ thể?
Những phẩm chất tốt đẹp được thể hiện trong văn học DG?
- Lấy một số tác phẩm VHDG trở thành tác phẩm mẫu mực về nghệ thuật?
- Tr×nh bµy nh÷ng gi¸ trÞ nghƯ thuËt to lín cđa v¨n häc d©n gian.
- Hãy trình bày khái quát nội dung cơ bản của bài học ?
-HS làm việc cá nhân, trả lời.
- GV củng cố nội dung bài học.
 - HS đọc ghi nhớ.
- GV ra câu hỏi kiểm tra,đánh giá.
- HS về nhà làm bài tập.
*KHÁI NIỆM
- VHDG lµ nh÷ng t¸c phÈm nghƯ thuËt ng«n tõ truyỊn miƯng ®­ỵc tËp thĨ s¸ng t¸c nh»m mơc ®Ých phơc vơ trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.
- Kh«ng dïng ch÷ viÕt mµ dïng lêi ®Ĩ truyỊn tõ ng­êi nµy sang ng­êi kh¸c tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c.
- Kh«ng cã ch÷ viÕt cha «ng ta truyỊn b»ng miƯng-> sưa v¨n b¶n-> s¸ng t¸c tËp thĨ.
-C¸c h×nh thøc sinh ho¹t: lao ®éng tËp thĨ, vui ch¬i, ca h¸t tËp thĨ, lƠ héi...
I. Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian.
1/ Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng (tính truyền miệng)
a/ Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ:
- VHDG lµ s¸ng t¸c nghƯ thuËt ng«n tõ truyỊn miƯn=> truyỊn thèng nghƯ thuËt cđa vhdg.
-VHDG tån t¹i l­u hµnh theo ph­¬ng thøc truyỊn miƯngtõ ng­êi nµy sang ng­êi kh¸c qua nhiỊu thÕ hƯ vµ qua c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau-> ®Ỉc ®iĨm cđa vhdg lµ tÝnh dÞ b¶n.
- TÝnh truyỊn miƯng cßn biĨu hiƯn trong diƠn x­íng d©n gian: ca h¸t, chÌo, tuång...
b) V¨n häc d©n gian lµ s¶n phÈm cđa qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thĨ:
- C¸ nh©n khëi x­íng, tËp thĨ h­ëng øng tham gia, truyỊn miƯng trong d©n gian.
- Qu¸ tr×nh truyỊn miƯng l¹i ®­ỵc tu bỉ, sưa ch÷a, thªm bít cho hoµn chØnh. V× vËy vhdg mang ®Ëm tÝnh tËp thĨ.
=> TÝnh truyỊn miƯng vµ tÝnh tËp thĨ lµ nh÷ng dỈc tr­ng c¬ b¶n chi phèi qu¸ tr×nh s¸ng t¹o vµ l­u tryỊn t¸c phÈm vhdg, thĨ hiƯn sù g¾n bã mËt thiÕt cđa vhdg víi c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.
II/ Hệ thống thể loại của VHDG
- Truyện kể dân gian: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười, truyện thơ.
- Câu nói dân gian: tục ngữ, câu đố.
- Thơ ca dân gian: ca dao, vè. 
- Tác phẩm sân khấu dân gian: chèo, tuồng, múa rối)
III. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cđa v¨n häc d©n gian:
 1. VHDG lµ kho tri thøc v« cïng phong phĩ vỊ ®êi sèng c¸c d©n téc:
- Tri thøc vhdg thuéc mäi lÜnh vùc cđa ®êi sèng: tù nhiªn, x· héi vµ con ng­êi. ®ã lµ nh÷ng kinh nghiƯm ®­ỵc ®ĩc rĩt tõ thùc tiƠn.
- VN 54 téc ngu­¬×-> vèn tri thøc cđa toµn d©n téc phong phĩ vµ ®a d¹ng.
2. VHDG cã gi¸ trÞ giao dơc s©u s¾c vỊ ®¹o lý lµm ng­êi: 
- Gi¸o dơc tinh thÇn nh©n ®¹o vµ l¹c quan.
- H×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Đp cđa con ng­êi
 3. VHDG cã gi¸ trÞ thÈm mÜ to lín, gãp phÇn quan träng t¹o nªn b¶n s¾c riªng cho nỊn v¨n häc d©n téc:
- VHDG ®­ỵc ch¾y läc, mµi dịa qua kh«ng gian vµ thêi gian. NhiỊu t¸c phÈm ®· trë thµnh mÉu mùc vỊ nghƯ thuËt ®Ĩ chĩng ta häc tËp.
=> Trong tiÕn tr×nh lÞch sư, vhdg ®· ph¸t triĨn song song cïng v¨n häc viÕt, lµm cho nỊn v¨n häc ViƯt nam trë nªn phong phĩ ®a d¹ng vµ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc 
IV. Ghi nhớ : (SGK/19)
V. Luyện tập:
1. Kiểm tra, đánh giá: 
- - Khái niệm VHDG
 - Những đặc trưng cơ bản của VHDG
 - Hệ thống thể loại của VHDG
 - Những giá trị cơ bản của VHDG
2 Bài tập
4. Hướng dẫn tự học :
a. Bài cũ :
- Nắm khái niệm và những đặêc trưng cơ bản của VHDG.
- Nắm các thể loại của VHDG VN và lấy ví dụ củ thể.
- Nắm những giá trị cơ bản của VHDG VN.
b. Bài mới : Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (tt).
 - Ôn tập lí thuyết về bài hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ .
 - Vận dụng lí thuyết để làm các bài tập trong SGK.