Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học

g lớp dân cư, giữa các vùng lãnh thổ. Quan tâm đến hộ nghèo, gia đình chính sách, 
tạo cho mọi người dân được hưởng những thành quả văn hóa, giáo dục, y tế. 
- Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo, nâng cao trình độ tri thức, trình độ 
tay nghề cho người lao động để cống hiến sức mình cho xã hội. 
Thứ tư: Trên lĩnh vực giáo dục và đào tạo. 
Nghị quyết Hội nghị lần 2 Trung ương Đảng khóa VIII khẳng định: "Giáo dục 
và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng 
nhân tài" cho đất nước, đáp ứng công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay. Cần tuyên 
truyền cho mọi người dân thấy được tầm quan trọng của vấn đề này, để từ đó có trách 
nhiệm của mình đối với sự nghiệp giáo dục. 
Để đào tạo ra những cán bộ vừa "hồng" vừa "chuyên" có ý thức và năng lực làm 
chủ, cần phải có sự đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục. Nội dung giáo dục phải 
phản ánh được tri thức quan trọng của thời đại. Phương pháp dạy phải kích thích được 
tính sáng tạo của người học. 
Thứ năm: Trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, nghệ thuật. 
- Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương khóa VIII, Đảng ta 
khẳng định: "Văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực xây dựng chủ nghĩa xã hội". 
Trong quá trình cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, văn hóa nghệ thuật nước ta đã 
phục vụ tốt sự nghiệp cách mạng. Những năm đổi mới vừa qua, văn học, nghệ thuật đã 
có những đổi mới về nội dung, hình thức, động viên toàn dân tham gia sự nghiệp đổi 
mới, xây dựng bảo vệ đất nước. 
- Tăng cường hơn nữa công tác quản lý của nhà nước trong hoạt động sáng tác, 
biểu diễn, sao cho văn học nghệ thuật phải cổ vũ cái hay, cái đẹp, góp phần xây dựng 
lối sống lành mạnh, nâng cao giá trị nhân văn trong con người Việt Nam. Đồng thời, 
đẩy mạnh cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, phê phán những tư tưởng phản động 
đang tìm cách phủ nhận con đường xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, đấu tranh chống chủ 
nghĩa cá nhân, tư tưởng cơ hội, thực dụng, suy thoái về đạo đức, lối sống. 
XIII. CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRÊN 
 LĨNH VỰC TƯ TƯỞNG VÀ VĂN HÓA 
1. Khái niệm tư tưởng, văn hóa, cách mạng tư tưởng và văn hóa 
- Tư tưởng là quan điểm và ý nghĩ chung của con người đối với hiện thực khách 
quan. Tư tưởng thuộc phạm trù ý thức, là sản phẩm chủ quan của con người. Vì vậy, ý 
thức như thế nào phụ thuộc vào đối tượng, phản ánh, môi trường xã hội và trình độ 
nhận thức, tâm sinh lý của mỗi người. Khi quan điểm được khái quát hóa, xây dựng 
thành một hệ thống lý luận, phản ánh lợi ích của một giai cấp thì được gọi là hệ tư 
tưởng của giai cấp đó. Giai cấp nào thống trị xã hội thì hệ tư tưởng của nó cũng thống 
trị xã hội - hệ tư tưởng thống trị. 
- Văn hóa là toàn bộ giá trị vật chất và tinh thần do con người và loài người sáng 
tạo ra nhờ lao động và hoạt động thực tiễn trong quá trình lịch sử của mình. Văn hóa 
 69 
được hiểu theo hai nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Ở đây, chúng ta nghiên cứu theo 
nghĩa hẹp, đó là văn hóa tinh thần.. 
- Cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng và văn hóa là sự biến đổi 
trước hết về bản chất của tư tưởng và văn hóa nhằm xác lập hệ tư tưởng mới, xây dựng 
con người với đạo đức và lối sống mới, xây dựng nền văn hóa mới trong toàn bộ tiến 
trình cách mạng xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản lãnh đạo. 
2. Nội dung cơ bản của cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư 
tưởng và văn hoá ở Việt Nam 
2.1. Giáo dục hệ tư tưởng của giai cấp công nhân 
Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, công tác tư tưởng có vai trò quan 
trọng trong việc hình thành, phát triển hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa, biến hệ tư tưởng 
đó thành hệ tư tưởng chủ đạo trong xã hội, động viên, cổ vũ mọi người hành động tích 
cực, sáng tạo vì mục tiêu lý tưởng chủ nghĩa xã hội. Vì lẽ đó, tiến hành cách mạng trên 
lĩnh vực tư tưởng và văn hóa phải quan tâm đến việc truyền bá hệ tư tưởng giai cấp 
công nhân trong các tầng lớp nhân dân. 
Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: "Tiến hành cách mạng văn hóa trên lĩnh 
vực tư tưởng và văn hóa làm cho thế giới quan Mác - Lênin và tư tưởng đạo đức Hồ 
Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội". Chủ tịch Hồ Chí Minh 
cũng chỉ rõ: "Đảng không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không 
có bàn chỉ nam". Người cũng luôn luôn khẳng định, chủ nghĩa Mác - Lênin - hệ tư 
tưởng của giai cấp công nhân là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của 
Đảng ta. 
2.2. Nâng cao trình độ dân trí và đẩy mạnh sự nghiệp giáo dục, phát triển 
khoa học, kỹ thuật, công nghệ 
Nâng cao dân trí là điều kiện không thể thiếu được để xây dựng nền dân chủ xã 
hội chủ nghĩa, để quần chúng nhận thức được và tham gia trực tiếp vào quản lý Nhà 
nước, xây dựng và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Mặt bằng dân trí được nâng cao sẽ 
góp phần thúc đẩy chất lượng nguồn lực lao động, tạo ra tiềm lực trí tuệ để phát triển 
nhân tài cho xã hội. 
Đẩy mạnh sự nghiệp giáo dục, đào tạo để nhằm đào tạo nguồn nhân lực và bồi 
dưỡng nhân tài cho xã hội. Đây là điều kiện quan trọng để thúc đẩy xã hội tiến bộ. 
Cùng với giáo dục, khoa học và công nghệ có vai trò rất to lớn trong việc tăng 
cường tiềm lực trí tuệ, cơ sở vật chất, kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. 
2.3. Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc 
C. Mác, Ph. Ăngghen, trong nhiều tác phẩm của mình, đã có những dự báo khoa 
học và nhận định về những tính chất của, một nền văn hóa tất cả vì con người và có 
khả năng xây dựng con người hoàn thiện. Nền văn hóa mới sẽ trả lại cho con người 
những giá trị tinh thần vốn có và tất cả những giá trị ấy sẽ được phát huy trong xã hội 
mới. 
 70 
V.I. Lênin đã nêu rõ nhiệm vụ của nền văn hóa mới là phải xây dựng những con 
người của thời đại mới có giác ngộ cách mạng và có trình độ văn hóa cao. 
Xây dựng nền văn hóa mới tiên tiến có tính chất xã hội chủ nghĩa, thấm nhuần 
nội dung và hình thức dân tộc, gắn với những yêu cầu của thời đại mới - thời đại quá 
độ lên chủ nghĩa xã hội là một nhiệm vụ, đồng thời cũng là một mục tiêu quan trọng 
của cách mạng tư tưởng và văn hóa. Nền văn hóa vô sản, văn hóa xã hội chủ nghĩa, 
như V.I. Lênin gọi, kết hợp được truyền thống với hiện đại, vừa giữ gìn và phát huy 
được bản sắc của dân tộc vừa kế thừa được những thành quả tốt đẹp nhất của văn hóa 
nhân loại qua các thời kỳ lịch sử. 
Hồ Chí Minh đưa ra tư tưởng về văn hóa: Văn hóa là một vũ khí tinh thần phục 
vụ cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc thống nhất đất nước cũng như trong sự nghiệp 
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Văn hóa phải thực hiện được 3 chức năng, đó là: Bồi 
dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp; nâng cao dân trí, bồi dưỡng những 
phẩm chất tốt đẹp, phong cách lành mạnh; hướng con người vươn tới chân, thiện, mỹ. 
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) đã 
chỉ rõ "... Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân 
tộc, tiếp thu văn hóa nhân loại, làm cho văn hóa thấm sâu vào đời sống và hoạt động xã 
hội, vào từng người, vào từng gia đình, vào từng tập thể và cộng đồng dân cư...". 
2.4. Xây dựng con người phát triển toàn diện 
Con người xã hội chủ nghĩa là sản phẩm của xã hội mới được hình thành phổ 
biến trong phong trào quần chúng lao động. Đó là thế hệ những người được rèn luyện, 
thử thách trong đấu tranh cách mạng, là những người lao động đã trưởng thành, là các 
thế hệ trẻ kế tiếp. 
Chủ nghĩa xã hội phải xây dựng con người phát triển toàn diện. Đó là con người 
sống có lý tưởng, có trách nhiệm với công việc, với xã hội, với chính mình. Họ phải là 
những người có học thức, có niềm tin khoa học, có năng lực hoạt động sáng tạo, luôn 
luôn đấu tranh cho lẽ phải, cho sự công bằng, bình đẳng và dân chủ. Đó là con người 
phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, sự phong phú về đời sống tinh thần. 
Những con người có lối sống xã hội chủ nghĩa là sự thể hiện trình độ phát triển 
văn hóa cao của cá nhân và cộng đồng. Xây dựng con người xã hội chủ nghĩa phải chú 
trọng tới đầy đủ những nội dung của nó. Trước hết con người phải có thể lực tốt, vừa 
đảm bảo hạnh phúc riêng của họ, vừa đảm bảo chất lượng sinh thể của thế hệ người 
Việt Nam trong quá trình tái sản xuất nòi giống. Thể lực tốt là tiêu chí đầu tiên của chất 
lượng nguồn lực lao động, là tiền đề sinh học để phát triển trí tuệ, nhân cách, năng lực 
hoạt động cá thể của mỗi cá thể. 
2.5. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản trong cách mạng tư 
tưởng và văn hóa 
Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là vấn đề có tính nguyên tắc, là nhân tố quyết 
định trước tiên đối với sự thắng lợi của sự nghiệp cách mạng đồng thời cũng là sự đảm 
bảo về chính trị, tư tưởng và tổ chức để cách mạng tư tưởng và văn hóa đi đúng định 
hướng xã hội chủ nghĩa. 
 71 
Nội dung và phương pháp lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với cách mạng tư 
tưởng và văn hóa là: 
- Đảng lãnh đạo bằng hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, bằng cương lĩnh, 
đường lối cách mạng và chủ trương, chính sách cùng sự chỉ đạo thực tiễn trên lĩnh vực 
tư tưởng và văn hóa. 
- Đảng lãnh đạo bằng những phương pháp văn hóa, bằng sự am hiểu những đặc 
điểm của văn hóa và hoạt động sáng tạo văn hóa, bằng sức mạnh của giáo dục thuyết 
phục khoa học gắn với công tác tổ chức thực tiễn có hiệu quả. 
Các chính sách văn hóa của Đảng phải tạo được môi trường và điều kiện để phát 
huy tối đa khả năng sáng tạo của quần chúng, làm cho quần chúng tích cực sáng tạo 
văn hóa và hưởng thụ văn hóa, làm cho văn hóa trở thành động lực phát triển và mục 
tiêu của chủ nghĩa xã hội. 
- Đảng Cộng sản và Nhà nước phải tăng cường đầu tư vật chất tinh thần một 
cách có hiệu quả vào việc đào tạo cán bộ, đặc biệt là cán bộ chuyên trách trong lĩnh 
vực tư tưởng và văn hóa. Nâng cao trình độ văn hóa cho nhân dân, đặc biệt là vùng 
nông thôn. Đồng thời, Đảng và Nhà nước không ngừng chăm lo xây dựng nền văn hóa 
có tính truyền thống và hiện đại, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc, trên cơ sở đó 
tiếp thu văn hóa nhân loại./.