Hình thức tổ chức hoạt động nhóm để học sinh chủ động tích cực và hứng thú trong giờ học Sinh học 8

PHẦN MỞ ĐẦU
TÊN ĐỀ TÀI :
Hình thức tổ chức hoạt động nhóm để học sinh chủ động tích cực và hứng thú trong giờ học Sinh học 8.
LÝ DO :
Qua những năm thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, chúng ta đã tạo được những kết quả khả quan, không dừng ở đó mỗi người giáo viên vẫn không ngừng suy nghĩ, tìm tòi làm thế nào để nâng cao chất lượng chuyên môn, làm thế nào để tạo cho học sinh hứng thú học tập, phát triển năng lực trí tuệ, rèn luyện thao tác tư duy cơ bản, đồng thời tạo cho các em nếp sống, thói quen thể hiện trong suy nghĩ, giao tiếp ứng 
xử, hình thức tổ chức lớp học nào sẽ giải quyết những vấn đề trên … ?
Với bản thân tôi ngoài những hình thức tổ chức lớp học tích cực tôi tiếp thu được từ các buổi tập huấn, tham dự các tiết dạy Giáo viên giỏi, các tiết thao giảng và 
bản thân trải nghiệm trong quá trình giảng dạy, học hỏi, tham khảo đồng nghiệp tôi nhận thấy thông qua hoạt động làm việc theo nhóm dưới hình thức thi đua giáo viên có thể khơi dậy và khai thác khả năng học tập tích cực chủ động ở học sinh, học sinh tự bộc lộ mình, tự học tập lẫn nhau, tự chiếm lĩmh kiến thức mới thông qua cách làm việc 
chung nhóm ? Và làm sao để tiết học trở nên nhẹ nhàng, tự nhiên sinh động, học sinh có cảm giác như được vui chơi giữa giờ học ngay trên lớp .
Từ ý nghĩ trên tôi đã tìm tòi và thực nghiệm trên lớp dạy của mình và nhận được kết quả nhất định. Dưới đây tôi xin trình bày kinh nghiệm của mình về hình thức tổ chức làm việc theo nhóm như thế nào ở môn Sinh học mà học sinh có thể chủ động tích cực, vui tươi và hiệu quả.
MỤC ĐÍCH YÊU CẦU ĐẠT ĐƯỢC ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ : 
Để tiết học trở nên nhẹ nhàng tự nhiên sinh động, học sinh có cảm giác như được vui chơi giữa giờ học ngay trên lớp.
 	Tạo không khí thân thiện , cởi mở, hứng thú trong giờ học môn Sinh học .
Giúp học sinh phát triển khả năng diễn đạt, khả năng giao tiếp, mạnh dạn tự tin hơn.
Khơi dậy tính tích cực chủ động, sáng tạo, tự học tập lẫn nhau, tự chiếm lĩnh kiến thức mớiqua cách làm việc chung nhóm. 
GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI:
Về mặt lí luận : 
Học sinh lứa tuổi 13, 14 vốn ưa quan sát, tò mò, thích nhận xét, so sánh, thích được thoải mái để trao đổi những vấn đề còn thắc măc.
Đây là lứa tuổi có nhiều biến đổi lớn trong tâm sinh lý. Việc học nhóm tạo điều kiện cho các em thoải mái hơn , tạo cảm giác gần gũi thân thiện như đang trao đổi chứ không phải là gò ép học tập.
Chương trình vốn có nội dung gần gũi với các em, bài học được thể hiện khá rõ, đẹp, nhiều kênh hình, học sinh có thể tự khám phá bài học.
Về mặt thực tiễn : 
Hoạt động nhóm tốt giúp học sinh cởi mở , tự tin hơn, có thái độ tự giác học tập và chủ động không lệ thuộc vào giáo viên .
 Giáo viên với vai trò hướng dẫn, gợi mở , học sinh đóng vai trò chủ đạo.
 PHẦN NỘI DUNG
THỰC TRẠNG BAN ĐẦU CỦA CÔNG VIỆC ĐÃ LÀM TRƯỚC KHI CÓ SÁNG KIẾN :
Trước khi có sáng kiến hình thức hoạt động nhóm tôi cho học sinh làm đó là những bài tập nhỏ, chưa có tính chủ động và chưa thấy rõ khả năng kết hợp giữa các thành viên trong nhóm, các em chưa có sự hợp tác chặt chẽ, các nhóm chưa có sự thúc đẩy nhau để đạt được kết quả tốt nhất cho nhóm mình, đôi khi chỉ có một vài thành viên trong nhóm làm việc, thời gian cho các nhóm làm việc ngắn, bài làm khá đơn giản … Nói chung hình thức thực hiện nhóm trước đây mang nặng tính hình thức chưa phát huy tốt khả năng hợp sức và giúp đỡ nhau cùng học tập.
NHỮNG YÊU CẦU KHÁCH QUAN VÀ NHỮNG ĐỘNG LỰC ĐẦU TIÊN ĐÃ THÚC ĐẨY SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
Vốn dĩ chương trình mới có nội dung gần gũi, phù hợp với lứa tuổi các em.
Học sinh hiếu động thích tìm tòi trao đổi, thách đố, thi đua để khai thác kiến thức.
Một số em chưa mạnh dạn bày tỏ ý kiến cá nhân trước tập thể, dễ mất tập trung khi nghe giáo viên nói.
Chương trình mới cần hướng tới là làm sao cho các em phát huy hết khả năng học tập theo hướng tích cực chủ động, sáng tạo các em phải tự bộc lộ mình, tự tìm tòi, tự phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức mới… và theo tôi thông qua cách làm việc theo nhóm ở một số hoạt động thậm chí khi học sinh đã nắm được cách làm việc theo nhóm thì các em có điều kiện hợp tác trao đổi, tự học lẫn nhau và có trách nhiệm với các thành viên trong nhóm đặc biệt tự chiếm lĩnh kiến thức nếu giáo viên tổ chức và hướng dẫn tốt.
Qua hoạt động nhóm tôi muốn các em nhút nhát sẽ mạnh dạn hơn ít nhất là trước nhóm.
MÔ TẢ NỘI DUNG SÁNG KIẾN, KINH NGHIỆM :
Để học sinh có điều kiện hợp tác trao đổi giúp đỡ lẫn nhau cùng giải quyết các nhiệm vụ tôi giao, tạo lớp học cơ động tôi thường dùng biện pháp học nhóm như nhóm 2, 3, 4, … Các nhóm này có thể lựa chọn theo bàn, theo dãy, số thứ tự, ngẫu nhiên, theo ý thích, bạn giúp bạn …
Với hình thức này tôi rèn, hướng dẫn cho học sinh ngay từ những lần đầu tiên làm việc theo nhóm theo các hình thức đến khi quen việc, các em phải cùng nhau hợp sức để hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Khi làm việc theo nhóm tự các nhóm có quyền lựa chọn cách thực hiện nào tuỳ thích, sao cho khi nhóm trình bày phải đạt được yêu cầu tôi giao.
Các thành viên trong nhóm thay phiên làm nhóm trưởng ở mỗi lần hợp nhóm.Với phương pháp này để tránh học sinh có thể làm qua loa một, hình thức, nếu không có sự kiểm tra theo dõi của giáo viên, một số em yếu, thụ động không chịu động não, suy nghĩ, hoặc thuộc lòng đọc vẹt, không bày tỏ ý kiến của mình ngược lại những em nhanh nhẹn thì tự quyết định vấn đề mà không có sự thảo luận trong nhóm. Vì thế để đảm bảo cho tất cả học sinh đều tham gia làm việc một cách chủ động một mặt tôi khuyến khích động viên các em, nhất là các em còn nhút nhát, lo ra, giao nhiệm vụ cho nhóm trưởng quản lí và theo dõi phân công các thành viên trong nhóm làm việc, một mặt tôi thường xuyên đến luân phiên các nhóm kiểm tra, theo dõi chặt chẽ các nhóm làm việc để có thể hướng dẫn kịp thời đối với nhóm nào còn lúng túng trước yêu cầu được giao. 
Mặt khác tôi luôn cho các nhóm thi đua với nhau qua bảng điểm làm việc giữa các nhóm, trong quá trình diễn ra hoạt động nhóm, nhóm nào làm việc tốt không gây ồn ào không có thành viên lo ra, làm việc riêng nhóm đó được cộng điểm và ngược lại, nhóm trưởng sẽ chịu trách nhiệm khi có bạn trong nhóm không hợp tác, để tránh nhóm làm nhanh chờ đợi sẽ sinh ra nói chuyện, làm việc riêng tôi cho các nhóm trưởng có thể chọn nhóm kiểm tra chéo, hay trao đổi thêm các thông tin có liên quan đến bài học từ các nhóm khác.
Những học sinh học chưa tốt tuỳ theo bài tôi có thể xếp thành một nhóm và tự là thành viên trong nhóm của các em và có thể luân phiên cho học sinh giỏi làm nhóm trưởng tiếp vai trò của tôi còn tôi thì quan sát các nhóm làm việc.
Sau khi hết thời gian làm việc tôi có thể cho các nhóm trình bày trước lớp và các thành viên trong nhóm đều phải tham gia trả lời, các nhóm khác nghe, nhận xét, qua hoạt động này tôi có thể kiểm tra được sự hợp tác của các thành viên trong nhóm và đánh giá được khả năng kiểm tra chéo của các nhóm trưởng.
HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
Kết quả đã đạt được của việc áp dụng sáng kiến kinh nghiệm :
Hình thành thói quen sử dụng SGK ở học sinh.
Lật ngược và khắc sâu vấn đề.
Dần cá biệt hoá đối tượng.
Cả lớp -> thoải mái, tránh đồng loạt.
Cá nhân -> tự giác, linh động, sáng tạo, tự tin.
Nhóm -> hợp tác thích nghi, giúp đỡ trách nhiệm, giao tiếp học hỏi lẫn nhau, tự tìm tòi , tự phát hiện , tự chiếm lĩnh kiến thức.
Học sinh hứng thú, tập trung, thi đua, vui vẻ, tích cực.
Tiết dạy nhẹ nhàng, tự nhiên , sinh động hơn.
Tình trạng hiện nay của công việc với thực trạng ban đầu:
Trước đây: Học sinh làm việc theo nhóm chỉ là thay đổi theo một hình thức khác trong các hình thức tổ chức hoạt động trên lớp.
 	Các nhóm chưa thể hiện được tính đoàn kết và tập trung chưa cao 
 	Học sinh chỉ làm những bài tập nhỏ chưa thể hiện được tính chủ động sáng, và tự chiếm lĩnh kiến thức, còn mang tính hình thức, mờ nhạt.
Tình trang hiện nay: Trong thời gian giảng dạy môn Sinh học 8 của năm học này tôi mạnh dạn áp dụng hình thức học nêu trên nhiều hơn và kết quả rất khả quan , qua hình thức cho học sinh học tập trên tôi nhận thấy nó đã đem đến cho lớp học của tôi kết quả như đã nêu ở phần 4.1.
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
 	1. MẶT TÍCH CỰC:
- Học sinh thể hiện vai trò chủ động, tích cực sáng tạo, tự chiếm lĩnh kiến thức, cùng thúc đẩy nhau học tập, tự tin giao tiếp, hợp tác thích nghi thân thiện, tiết học nhẹ nhàng, sinh động, vui vẻ.
- Giáo viên có nhiều cơ hội lắng nghe ý kiến học sinh, học sinh có nhiều cơ hội lắng nghe ý kiến của nhau.
 	2. HẠN CHẾ :
- Hơi tốn thời gian cho các nhóm trình bày, đòi hỏi giáo viên phải chuẩn xác khi nhận xét các nhóm, đầu tư cho học sinh thông thạo với cách làm việc theo nhóm ban đầu hướng dẫn khá công phu.
 	3. NHỮNG BÀI HỌC KHI VẬN DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
- Giáo viên phải hướng dẫn kĩ cách làm việc theo nhóm ngay từ lần đầu tiên và cho học sinh nhận biết vai trò và trách nhiệm của bản thân trong nhóm. 
- Theo dõi và phân nhóm phù hợp.và phù hợp với nội dung bài học 
- Giao việc phải phù hợp với trình độ của học sinh, việc không quá dễ cũng không quá khó với khả năng học sinh.
- Lắng nghe ý kiến của các nhóm, luôn có biện pháp động viên, khen thưởng và ngược lại kịp lúc.
- Tùy theo khả năng và sức học của từng năm học mà giao việc hợp lí.
4. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT :
Trên đây là những kinh nghiệm chủ quan mà bản thân tôi đã thực hiện trong quá trình giảng dạy với kết quả khách quan đối với lớp tôi, tuy chưa phải là một kinh nghiệm hoàn toàn mới mẻ nhưng tôi hi vọng nó cũng giúp cho đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy và đó cũng là ý kiến của cá nhân tôi nên chắc chắn khi trình bày sáng kiến này nhất định còn hạn chế và sẽ không được trọn vẹn nếu không có sự góp ý chân thành của Hội đồng sáng kiến kinh nghiệm, tôi mong được sự giúp đỡ của Hội đồng sáng kiến kinh nghiệm. Xin chân thành cám ơn quý Hội đồng .
 	.
 	Bắc Kạn, ngày 12 tháng 4 năm 2011.
 	 Người viết
 Nguyễn Văn Phong
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRƯỜNG