Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong bài văn miêu tả Lớp 4

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NA HANG
TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN
 BÁO CÁO 
 KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
NĂM HỌC 2013 - 2014
 Họ và tên: Bùi Thị Hải 
 Đơn vị: Trường Tiểu học thị trấn Na Hang
 huyện Na Hang tỉnh Tuyên Quang
 Tháng 4 năm 2014
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NA HANG
TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN
BÁO CÁO
KẾT QUẢ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Năm 2012 - 2013
Họ và tên: BÙI THỊ HẢI
Sinh ngày: 03/10/1976
Trình độ chuyên môn: Đại học
Nhiệm vụ được giao: Dạy lớp 4 + 5 Nà Mỏ
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thị Trấn
1. Tên sáng kiến: “ Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong bài văn miêu tả lớp 4”
2. Mô tả ý tưởng:
a/ Hiện trạng và nguyên nhân của hiện trạng
	Vào đầu năm học bản thân tôi được Ban Giám Hiệu nhà trường phân công giảng dạy và chủ nhiệm lớp 4+5 Nà Mỏ. Đối với các em đa số là dân tộc Dao, mà để cho các em đọc nắm bắt và diễn đạt một bài văn là rất khó, chưa biết dùng câu từ cho phù hợp, mà học sinh lớp 4 bắt đầu làm quen và thực hiện một bài văn hoàn chỉnh với đầy đủ cả 3 phần ( Mở bài – Thân bài – Kết bài ). Một bài văn, dù cho có hay đến đâu nhưng nếu phần Mở bài không hấp dẫn, không lôi cuốn sẽ dẫn đến sự mất tập trung ở người đọc. Vả lại, đây là một phân môn khó, nếu không khéo sẽ làm cho học sinh mất hứng thú và sợ khi học phân môn này. Do vậy, đối với tôi, phần mở bài có một vai trò và tầm quan trọng khá đặc biệt. Vì một mở bài gọn gàng, hấp dẫn sẽ gây được cảm tình ở người đọc và thường báo hiệu một nội dung tốt. 
b/ ý tưởng:
	Để khắc phục hiện trạng trên tôi đã xây dựng kế hoạch học tiết tập làm văn cho các em như: 
- Ra một bài văn cụ thể, và cho các em đọc kĩ đề bài.
- Xác định trọng tâm của đề văn
- Động viên các em tự nêu ý kiến riêng về phần mở bài cho bài văn của mình để cả lớp và giáo viên nghe và cùng sửa những câu văn chưa phù hợp cho các em.
- Cho các em viết lại hoàn chỉnh phần mở bài mà cô giáo và các bạn vừa sửa, sau đó đọc lại phần mở bài vừa viết.
- Động viên những em chưa biết dùng câu, từ khi sử dụng viết văn cần lưu ý để khi dưa vào viết văn tránh tình trạng dùng từ lặp, đọc lên không hay.
- Không nên gây áp lực quá đối với những bài văn đầu tiên mà các em viết chưa hay, chưa phù hợp với đề bài ra.
 Vì đối với các em mở bài là phần đầu tiên (vị trí của nó bao giờ cũng nằm ở phần đầu bài), là phần trước nhất đến với người đọc, gây cho người đọc ấn tượng ban đầu về bài viết, tạo ra âm hưởng chung cho toàn bài. 
Đối với bài văn miêu tả, ngoài cách mở bài trực tiếp, sách giáo khoa lớp Bốn còn giới thiệu thêm cho học sinh cách mở bài gián tiếp. Tuy nhiên, phần giới thiệu mở bài (nhất là gián tiếp) ở sách giáo khoa còn mang tính chung chung. Mà học sinh chúng ta, mới chuyển từ lớp Ba lên, còn rất bé, chưa hình dung được hết thế nào là mở bài gián tiếp chỉ với một dẫn chứng trong sách giáo khoa (ở phần văn kể chuyện). Chúng ta cần phải giới thiệu thêm cho các em nhiều hướng, nhiều cách cụ thể để các em có thể dần tiếp cận, phân tích, cảm nhận và trình bày được những cách mở bài khác nhau. Trong phần này, tôi sẽ giới thiệu, hướng dẫn thêm cho học sinh một số cách mở bài gián tiếp .
3. Nội dung công việc:
 - Đầu năm học tôi tiến hành khảo sát học sinh để nắm bắt tình hình nhận biết cách viết văn của các em, sau đó phân ra tường đối tượng để dạy theo đúng với nhận biết của các em.
 Tổng số học sinh được khảo sát: 12 em
 - Đạt Khá : 1 em
 - Đạt TB : 2 em
 - Chưa đat : 9 em.
 - Qua kết quả khảo sát ở trên, tôi đã tiến hành xây dựng kế hoạch cần thực hiện để hỗ trợ học sinh học tốt môn văn trong năm học như sau: 
+ Tôi hướng dẫn kĩ cho học sinh bài đầu tiên. Và khi học sinh đã nắm được tinh thần các cách mở bài, thì ở những dạng sau, khi đưa ra những gợi ý là học sinh đã có thể hình dung ra được. 
+ Yêu cầu đối với học sinh :
- Đọc kĩ đề bài, sau đó tập trung vào tả đúng đối tượng cần tả.
- Rất hứng thú khi đặt được một mở bài theo ý mình và có nhiều ý tưởng mới lạ, sáng tạo đến bất ngờ. 
- Có thể sẽ mất nhiều thời gian cho bài học đầu tiên. 
- Với cách hướng dẫn này, ngoài dạng tả đồ vật như đã giới thiệu, học sinh còn có thể vận dụng cho các dạng văn miêu tả khác như : miêu tả cây cối, tả loài vật (ở lớp 4), và dạng tả người, tả cảnh (ở chương trình lớp 5). 
+ Thường xuyên đánh giá học sinh thông qua bài viết ở lớp.
4. Triển khai thực hiện: ( Bắt đầu thực hiện từ tháng 9/ 2012 đến tháng 4/2013)
Mở bài gián tiếp : Không giới thiệu ngay vào vật định tả . 
	+ VÍ DU : Em hãy tả một món đồ chơi mà em thích nhất . 
* Gợi mở vào đề bằng một câu nói.
“Ôi ! Đẹp quá!” 
Tôi reo lên khi trông thấy con gấu bông được trưng bày trong tủ kính ở cửa hàng bán quà lưu niệm. Biết tôi thích con gấu bông này, mẹ nói sẽ mua cho tôi vào dịp sinh nhật sắp tới với điều kiện tôi phải giữ gìn nó thật cẩn thận.
	Ở tiết Tập làm văn “LUYỆN TẬP XÂY DỰNG MỞ BÀI TRONG BÀI VĂN MIÊU TẢ ĐỒ VẬT” , ta có thể tiến hành như sau : 
Họat động 1 : Thảo luận, nhận xét . 
- Phát phiếu bài tập và yêu cầu học sinh (thảo luận nhóm 4) nhận biết sự giống và khác nhau của 2 mở bài sau : 
Vào ngày sinh nhật lần thứ 9, chị Hà đã tặng cho em một cây bút máy rất đẹp
“Reng...Reng!”
Tiếng chuông đồng hồ báo thức rung lên inh ỏi. Tôi giật mình tỉnh dậy. Ồ, đã 6 giờ rồi ư ? Hôm nay, tôi phải đến trường sớm hơn mọi ngày để còn khoe với nhỏ Thư cây bút mày mà chị Mai đã tặng cho tôi hôm chủ nhật vừa qua. 
 - HS nêu sự giống nhau : đều giới thiệu đồ vật định tả .
 - Khác nhau : Cách a : Giới thiệu trực tiếp – Cách b : Giới thiệu gián tiếp (và giải thích tại sao biết).
Họat động 2 : Mở rộng : 
Gợi ý học sinh tìm thêm 1 số cách mở bài gián tiếp .
Họat động 4 Thực hành :
Đề : Hãy viết mở bài gián tiếp để tả một món đồ chơi (hoặc dụng cụ học tập) mà em thích nhất. 
- HS suy nghĩ trong 1’ để chọn 1 cách mở bài trong các cách đã nêu .
 - HS thực hành viết cá nhân. (GV quan sát và giúp đỡ học sinh yếu)
- Trao đổi, chia sẻ trong nhóm và bình chọn bạn có cách viết mở bài hay nhất. 
- Đại diện nhóm trình bày trước lớp và cho biết đã chọn cách nào . 
- Các nhóm nhận xét. GV đánh giá và tuyên dương. 
Họat động 5 : Củng cố, dặn dò : 
- HS nêu lại các cách mở bài gián tiếp vừa học. 
- HS được nhóm chọn bài viết hay sẽ viết lại mở bài của mình vào giấy khổ lớn và dán ở góc Tiếng Việt trong lớp để các bạn tham khảo trong giờ ra chơi
 5. Kết quả cuối năm học 2012 - 2013 đạt được:
	 Đạt Giỏi: 3/12 em
 Đạt Khá: 4/12 em
 Đạt TB: 5/12 em
	Về phạm vi áp dụng, như đã trình bày ở trên, chúng ta hoàn toàn có thể áp dụng cho chương trình lớp Bốn và lớp Năm. 
Viết là quá trình cần phải rèn luyện không chỉ đối với người lớn mà đặc biệt đối với học sinh, việc rèn viết càng khó khăn hơn. Trong quá trình giảng dạy, tôi luôn tìm kiếm những phương pháp và mong muốn chia sẻ cùng đồng nghiệp nhằm giúp các em hứng thú khi học phân môn tập làm văn, một phân môn đòi hỏi kỉ năng viết. 
Khi thực hiện theo phương pháp này, tôi nhận thấy học sinh lớp tôi rất thích học phân môn tập làm văn. Giờ học Tập làm văn đã trở nên nhẹ nhàng. Những học sinh yếu kém, ít nhiều cũng biết làm được một bài văn và ngày càng tiến bộ hơn. Không còn hiện tượng để vở trắng, không còn hiện tượng copy văn mẫu. Và đã có những bài làm với những mở bài rất dễ thương, rất hấp dẫn. 
	Việc sử dụng và hướng dẫn cụ thể thêm những cách mở bài trên đã giúp cho học sinh dễ dàng sáng tạo, diễn đạt ý của mình. Trước đây, chúng ta còn bị gò ép trong việc dạy theo phân phối chương trình và thời khóa biểu đã được định sẵn nên việc phân bố bài học đôi khi còn rời rạc, còn hạn chế thời gian. Hiện nay, với phương thức khoán nội dung chương trình và giảng dạy theo hướng chuyên sâu đã tạo điều kiện cho giáo viên chủ động và sáng tạo hơn trong việc hướng dẫn các em trong học tập. Mà học sinh chúng ta (lớp 4), vừa bắt đầu tập viết một bài văn hoàn chỉnh, đây là giai đoạn khó khăn, rất cần sự mở đường, hướng dẫn một cách cụ thể, chi tiết để các em có thể tự tin trong việc học phân môn này.
	Qua việc thực hiện đề tài này, tôi mong rằng bản thân mỗi giáo viên chúng ta khi đánh giá học sinh, chúng ta cần đánh giá trên nền tảng về sự nhận thức, tư duy của học sinh 9 – 10 tuổi, không nên đặt yêu cầu quá cao khiến cho học sinh cảm giác chán nản và cuối cùng là học bài mẫu, mất dần sự sáng tạo của các em. Hãy hướng dẫn các em học Tập làm văn đúng với tên gọi của phân môn này .
Tục ngữ có câu “Vạn sự khởi đầu nan”. Do vậy, khi đã có thể tự viết được một mở bài hay, từ đó, sẽ tạo hứng thú cho các em làm tốt phần thân và kết bài. Và đó cũng là mục tiêu cuối cùng của đề tài này.
6. Khả năng tiếp thu, mở rộng sáng kiến:
Về phạm vi áp dụng, như đã trình bày ở trên, chúng ta hoàn toàn có thể áp dụng cho chương trình lớp Bốn và lớp Năm. 
 Qua thực tế giảng dạy các bài Tập làm văn cho học sinh lớp 5, tôi nhận thấy: Muốn giờ dạy của mình đạt chất lượng cao, người giáo viên cần phải chuẩn bị đầy đủ các bước theo tiết dạy.
 - Mỗi học sinh cần phải có một vở ghi bài văn do chính các em ghi chép theo cách thức và ngôn ngữ của các em.
	Trên đây là một kinh nghiệm nhỏ cho việc thực hiện phần mở bài theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh để giúp các em có thêm tự tin, tạo hứng khởi cho việc học phân môn tập làm văn. Trong quá trình viết và thực hiện vẫn còn nhiều sai sót, mong Quý thầy cô nhiệt tình đóng góp ý kiến để việc thực hiện được thuận lợi và hiệu quả hơn ./. 
7. Kiến nghị, đề xuất:
Trên đây là một kinh nghiệm nhỏ cho việc thực hiện phần mở bài theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh để giúp các em có thêm tự tin, tạo hứng khởi cho việc học phân môn tập làm văn. Trong quá trình viết và thực hiện vẫn còn nhiều sai sót, mong Quý thầy cô nhiệt tình đóng góp ý kiến để việc thực hiện được thuận lợi và hiệu quả hơn ./. 
	Mong muốn các thành viên trong khối hỗ trợ cho tôi để bản thân tôi hoàn thành được đề tài này và đưa vào phục vụ trong giảng dạy, hướng dẫn học sinh làm viết tốt bài tập làm văn.
HỘI ĐỒNG THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN
 XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG
Thị Trấn, ngày 20 tháng 4 năm 2013
NGƯỜI VIẾT
Bùi Thị Hải