Luận văn thạc sĩ Yếu tố huyền thoại - Dân gian trong truyện ngắn việt Nam từ 1986 đến 2006 - Bùi Nguyễn Thanh Tùng

iả muốn hướng đến là lồng vào tác phẩm ý nghĩa xã hội. 2.1.2. Nhân vật gợi sự liên tưởng thoát thai từ chính cuộc đờiĐó là những con người trong đời sống hiện thực nhưng được nhà văn kể lại với giọng kể dân gian, ẩn chứa, đúc rút từ những điều chiêm nghiệm như: kiểu nhân vật bé mọn - Người em út, mồ côi...B. NỘI DUNGNgoài ra, trong loại truyện này còn kiểu nhân vật có khả năng kỳ lạ. Đó là con người trần mắt thịt, có những khả năng siêu phàm.Kiểu quan niệm con người trần thế, trần tục, đã “lạ hóa” nhân vật thần thoại, cổ tích, làm cho giữa nhân vật và người đọc không còn khoảng cách, trái lại, càng trở nên gần gũi hơn. 2.2. Yếu tố huyền thoại - dân gian trong việc thể hiện không gian và thời gian nghệ thuật2.2.1. Thời gian phi thực tại và thời gian song hành giữa quá khứ - hiện tạiB. NỘI DUNGDùng kiểu thời gian này giúp cho câu chuyện huyền bí hơn. Sự “mơ hồ” đó buộc người đọc phải suy ngẫm.Đó là thời gian tĩnh tại, ngưng đọng không thể phân biệt rõ ràng cái mốc ngày đêm, sáng tối hoặc đó là thời gian vĩnh cửu khi nhân vật đứng ngoài sự vận động của tạo hoá, cũng có khi thời gian trôi nhanh bằng những bước dài đột biến có tính chất biểu trưng. 	- Thời gian phi thực tạiĐó là thời gian từ hiện tại, dòng hồi ức của nhân vật đưa dắt người đọc trở về với quá khứ - quãng đời đã qua của họ. Câu chuyện xa xưa và hiện tại đan lồng vào nhau làm cho ranh giới giữa câu chuyện hoang đường và những điều thực tế dường như không còn phân biệt được. 	- Thời gian song hành giữa quá khứ - hiện tại Trong không gian rộng lớn, bao la ấy, nhân vật có thể thoắt đi, thoắt về mà không cần quan tâm đến độ xa gần của địa điểm. Dù là nói chuyện ở những cõi xa vời, hư huyền thì cái đích cuối cùng vẫn là cuộc đời hiện tại với những buồn vui, khổ đau, hạnh phúc của con người. B. NỘI DUNG2.2.2. Không gian cõi ảo và không gian sinh hoạt chốn hạ giới	 - Không gian cõi ảo Đó là không gian từ Thiên đàng, Tây thiên 	- Không gian sinh hoạt chốn hạ giới Không gian sinh hoạt góp phần “phi huyễn hoặc” các thần thánh, kéo  họ gần lại cõi người, đặt mọi giá trị theo thước đo nhân bản. Tương ứng với kiểu không gian này là: sông, núi rừng, làng quê... Đó  là môi trường thuận lợi để nhân vật bộc lộ tình cảm của mình với  quê hương, gia đình... 2.3. Yếu tố huyền thoại - dân gian trong việc xây dựng các biểu tượng - biểu trưng 2.3.1. Người hoá thân và hoá thân thành người Người biến thành vật và loài vật như: mèo, ruồi, chó, hoa trinh nữ... Vật biến thành người: hình nộm Manơcanh, hình nhân thụ huyết...  Biểu tượng sự hoá thân này không chỉ nói lên tình trạng tha hoá của  con người sống trong môi trường xã hội hiện đại mà còn ước vọng về  cuộc sống chân chính, cao đẹp và nhân văn. B. NỘI DUNGXây dựng nhân vật này, nhà văn phủ nhận vai trò độc tôn của con người, để mọi vật trong thế giới trở về ngang giá. Đó là thế giới loài vật, cây cỏ, và các vật dụng...2.3.2. Nhân vật vô tri mang bản tính siêu nhiênQua những hình tượng không gian - thời gian nghệ thuật, các kiểu nhân vật và những biểu tượng - biểu trưng, các nhà văn nhằm khắc sâu hiện thực đời sống của những năm đổi mới. CHƯƠNG 3. YẾU TỐ HUYỀN THOẠI-DÂN GIAN TRONG TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM TỪ 1986 ĐẾN 2006 – Ý NGHĨA VÀ HIỆU QUẢ NGHỆ THUẬT Nếu như ở giai đoạn trước, thế giới được nhìn nhận với con mắt lạc  quan đầy tin tưởng, thì giờ đây, người ta nhận ra rằng, thế giới  vẫn chứa nhiều điều bí ẩn và đầy bất trắc. Nó là một khả năng có thể  đem lại cho con người niềm vui, hạnh phúc nhưng cũng có khi lại là  nỗi đau, niềm bất hạnh và những tấn bi kịch. 3.1.1. Cái nhìn đa diện về thế giới, con người3.1. Mở rộng phạm vi hiện thực phản ánh B. NỘI DUNG3.1.2. Huyền thoại hoá các yếu tố đời thườngQua đó, các tác giả nêu bật những vấn đề vĩnh cửu về cái thiện và cái ác, về số phận, hạnh phúc đang dằn vặt con người hiện đại. Kể các truyện lịch sử hay những câu chuyện trong đời sống thường ngày của con người, tác giả đã biến chúng thành những câu chuyện mang đặc sắc của huyền thoại - dân gian.   Cách khai mở theo kiểu lấy y nguyên như trong truyện “Ngày xửa,  ngày xưa”.Có khi mở đầu truyện, tác giả cố tình đảo lộn thời gian hoặc lắp ghép một cách tinh vi cái ảo và cái thực. Điều này tạo ra một chất xúc tác kích thích, phản ứng... tò mò cho người đọc. Có những kiểu kết thúc theo mô tip dân gian - kết thúc có hậu. B. NỘI DUNG 3.2.1. Sự kết hợp giữa hiện thực và huyền thoại - dân gian trong cách dựng truyện 3.2. Sự đa dạng về hình thức thể hiện	* Nghệ thuật kết cấu	* Nghệ thuật xây dựng cốt truyện Mỗi truyện ngắn là một sự sáng tạo đặc biệt. Đó là nội dung mới được lồng trong hình thức truyền thống hay ngược lại, nội dung cổ được bọc trong một hình thức tân kỳ cho ra một ý nghĩa mang hơi thở hiện đại. 	 * Xây dựng các môtípMô tip biến dạng. Mô tip môtip giấc mơ, báo ứng.Mô tip đống mối đùn lên trên mộ khi thi thể người chết thiêng. Xây dựng các các mô típ, các cây bút trẻ vận dụng thành công kỹ thuật đồng hiện mang lại cho truyện ngắn giai đoạn này sự khởi sắc đáng kể, đáp ứng được thị hiếu thẩm mỹ của công chúng văn học hiện đại. B. NỘI DUNG 3.2.2. Yếu tố huyền thoại - dân gian tạo ra sự phong phú về điểm  nhìn trần thuậtCó những câu chuyện thuộc về quá khứ nhưng vẫn luôn được kể dưới điểm nhìn hiện tại. Đó là lúc điểm nhìn của tác giả hoà nhập với điểm nhìn nhân vật, cùng sống với giây phút biểu hiện của nhân vật. Có khi trong một truyện ngắn, có đến mấy giọng kể, từ nhiều phía.Thông qua yếu tố huyền thoại - dân gian, từ điểm nhìn trần thuật, các nhà văn bộc lộ quan niệm về một thế giới đa chiều. Tính chân thực, xác định của câu chuyện được đẩy lên một mức cao, gây cho người đọc cảm giác “giống như thật”. B. NỘI DUNG3.2. Sự đa dạng về hình thức thể hiện 3.2.3. Thủ pháp giả huyền thoại - dân gian như: “giả truyền thuyết”, “giả cổ tích”, “giả thần thoại”, “giả lịch sử” Những sáng tác dùng thủ pháp “giả truyền thuyết”, “giả cổ tích”, “giả thần thoại”, “giả lịch sử” sẽ tạo ra một không khí đầy cảm xúc. Dù là nhại huyền thoại xưa, thế nhưng truyện bao giờ cũng có một khoảng trống mênh mông gợi khả năng đồng sáng tạo của người đọc.Việc sử dụng những giọng kể nhại nhằm trùm phủ lên các mối quan hệ đời sống một “màn sương”, làm lung linh bức tranh nghệ thuật trong tác phẩm, tạo hứng thú cho người đọc. B. NỘI DUNG3.3. Tạo hiệu quả thẩm mỹ cho tác phẩmB. NỘI DUNG	3.3.1. Ý nghĩa triết lý - nhân sinhThông qua những chi tiết hoang đường, muốn nhắn gửi đến người đọc những bài học đạo lý thâm trầm, sâu sắc trong cuộc sống. Huyền thoại - dân gian không đơn thuần là hình thức chuyển tải các vấn đề đạo đức theo kiểu “phạt ác, thưởng thiện” của ông bụt, bà tiên, nó còn là sự sợ hãi, trăn trở của con người về nhân tính, khát vọng tự do, dân chủ thấm đẫm tinh thần thời đại. 	3.3.2. Tạo nên sự cân bằng giữa duy lí và duy cảmNhững yếu tố hoang đường giúp cho trí tưởng tượng của nhà văn và của người đọc chắp cánh bay xa. Và giúp cho tâm hồn con người không bị chai sạn trong nền kinh tế thị trường phát triển ồ ạt như hiện nay. Giúp cho độc giả có một cách nhìn “thực” hơn, phù hợp hơn về quan hệ con người, về cuộc sống vốn rất kỳ lạ và đầy biến hoá, bí ẩn. B. NỘI DUNGSử dụng phương thức huyền thoại - dân gian, các tác giả có thể trần tục hóa những thần thánh, đưa họ trở về với con người đời thường. 	3.3.3. Trần tục hoá huyền thoại - dân gianTruyện ngắn viết theo phương pháp huyền thoại - dân gian giai đoạn này, tác giả đã biết tiếp thu một cách linh hoạt để câu chuyện vừa mang được cái “hồn dân gian” vừa diễn đạt được tinh thần thời đại, góp phần đưa văn học hiện đại Việt Nam hòa nhập trong dòng chảy của văn xuôi hiện đại thế giới.Truyện ngắn Việt Nam thời kỳ đổi mới có những cách tân về nội dung và hình thức thể hiện. Vấn đề không chỉ là sự tìm tòi, lạ hoá mà còn là sự thay đổi quan niệm về thể loại nhằm vươn tới tầm vóc của truyện ngắn và tầm đón đợi của người đọc trong tương lai. Quan niệm nghệ thuật về con người cũng đã có sự thay đổi trên cơ sở một chủ nghĩa nhân bản sâu sắc. Trước hết, là những thay đổi về phản ánh hiện thực của xã hội. Phạm vi đề tài, chủ đề ngày càng mở rộng hơn và khai thác sâu sắc hơn so với trước đây. C. KẾT LUẬNMột nội dung mới mẻ, giàu tính triết lý lồng trong một hình thức tân kỳ đã tạo nên giá trị nghệ thuật của văn xuôi hôm nay. Với thành tựu của mình, truyện ngắn có yếu tố huyền thoại - dân gian đã góp phần không nhỏ trong việc thúc đẩy tiến trình thể loại chung, đưa văn học nước ta nhanh chóng hội nhập với văn học thế giới.Sự xuất hiện trở lại của yếu tố này là sự tiếp nối và phát triển một cách mạnh mẽ hơn những kinh nghiệm đã có trong văn học truyền thống. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOTRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠNBÙI NGUYỄN THANH TÙNGYẾU TỐ HUYỀN THOẠI – DÂN GIAN TRONG TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM TỪ 1986 ĐẾN 2006 LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : VĂN HỌC VIỆT NAM Mã số : 60 22 34 Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS. HỒ THẾ HÀQUY NHƠN, NĂM 2008so sánh, đối chiếu: Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi vận dụng phương pháp so sánh, đối chiếu để thấy được sự kế thừa và cách tân về mặt nội dung cũng như về mặt hình thức nghệ thuật của truyện ngắn Việt Nam về huyền thoại- dân gian, qua đó khẳng định được những nét đổi mới trong quan niệm về con người trong ý thức nghệ thuật của nhà văn.Lý thuyết thi pháp học: giúp chúng tôi xét tần số xuất hiện, hệ thống và phân loại những yếu tố nổi trội của truyện ngắn để nghiên cứu những vấn đề trọng điểm khoa học mà đề tài đặt ra.Phương pháp cấu trúc - hệ thống: Nhằm mục đích xâu chuỗi vấn đề, đồng thời chỉ ra được đặc trưng chủ yếu của nghệ thuật huyền thoại- dân gian của truyện ngắn trong văn xuôi đương đại Việt Nam.Phương pháp thống kê, phân loại: Mục đích cụ thể hoá đối tượng, phân chia đối tượng theo những tiêu chí nhất định giúp cho khả năng xâu chuỗi dễ dàng hơn và dễ đánh giá hơn.Phương pháp phân tích, tổng hợp: Ở đây chúng tôi sẽ phải đi vào nghiên cứu trực diện những tác phẩm điển hình mang những mẫu số chung, khái quát. Chỉ ra những diện, những điểm mạnh của yếu tố huyền thoại- dân gian trong việc thể hiện đời sống. Và cuối cùng là khả năng tổng hợp được vấn đề theo logic của nó.