Ngoại khoá về giới tính và sức khoẻ sinh sản tuổi vị thành niên

 học, tâm lý, văn hoá và xã hội. Do đó sự phân chia về độ tuổi này chỉ mang tính chất tương đối .Tuổi dậy thỡ là thời kỳ chuyển tiếp từ giai đoạn trẻ thơ sang giai đoạn trưởng thành, là thời kỳ quỏ độ khi khụng cũn là trẻ con nhưng vẫn chưa hẳn là người lớn. Đõy là thời kỳ mà bất cứ một thiếu niờn nào cũng phải trải qua những biến đổi quan trọng về cơ thể cũng như về tõm lý.  Tuổi dậy thỡ là gỡ?Dưới gúc độ sinh học, tuổi dậy thỡ là thời kỳ trưởng thành sinh dục, nghĩa là bắt đầu cú khả năng sinh con. Ở bạn gỏi được thể hiện ở sự cú kinh nguyệt lần đầu và ở bạn trai là sự phúng tinh lần đầu (mộng tinh )Cỏc bạn gỏi thường bắt đầu dậy thỡ ở độ tuổi từ 9 đến 14 và ở cỏc bạn nam dậy thỡ muộn hơn ở độ tuổi từ 12 đến 15. Nhỡn chung nữ dậy thỡ sớm hơn nam khoảng 2 – 3 tuổi. Cỏc bạn trẻ cú người sẽ dậy thỡ sớm hơn và cũng cú người dậy thỡ muộn hơn một vài năm. Vào tuổi này, ở bạn trai và bạn gỏi bắt đầu cú sự trưởng thành của húc mụn sinh dục cũng như hệ cơ quan sinh dục và bắt đầu cú khả năng thụ thai nếu cú quan hệ tỡnh dục.Khi núi đến tuổi dậy thỡ bạn trẻ cần quan tõm đến sự thay đổi về tõm sinh lý. Với những thay đổi này, cần cú hiểu biết đầy đủ để trỏnh những sai lầm khụng đỏng cú làm ảnh hưởng đến việc phỏt triển về tinh thần, thể chất và bệnh tật cú thể xảy đến Bạn biết gỡ về cỏc thay đổi tõm sinh lý ở tuổi này?Đến tuổi dậy thỡ, cả bạn nam và nữ đều trải qua những thay đổi về mặt sinh lý rất quan trọng và cú thể khiến cho cỏc bạn thấy lo lắng, khụng biết đú cú phải là hiện tượng bất thường hay bỡnh thường. 1.1 Dậy thì ở nam . Tinh hoàn và dương vật to lên, da tinh hoàn sẩm màu.  . Thanh quản mở rộng, vở giọng yết hầu lộ ra  . Tầm vóc tăng nhanh chống, phát triển cơ bắp.  . Mọc lông ở khu vực sinh dụcvà ria mép. . Xuất tinh thường là mộng tinh ( giấc mơ ướt) . Mọc lông nách . Các tuyến bã ở da hoạt động mạnh xuất hiện mụn trứng cá.1.Những thay đổi về cơ thể và sinh lý1.2. Dậy thì ở nữ- Giai đoạn dậy thì ở con gái được đánh dấu bằng sự xuấthiện kinh nguyệt lần đầu, thông thường ở độ tuổi 13-16, chỉ một số ít trẻ em gái có kinh muộn( 17-19 tuổi) . . Phát triển vú và quầng vú. . Mọc lông sinh dục, long nách . Hông nở ra . Tầm vóc tăng nhanh chong.  . Thấy kinh lần đầu . Các tuyến bã ở da phát triển mạnh xuất hiện mụn trứng cá.  . Tử cung và âm đạo phát triển to ra.  . Xuất hiện kinh nguyệt.2. Những thay đổi về tâm lý ở tuổi VTN Tùy theo từng giai đoạn phát triene của thời kỳ VTN mà có những biến đổi tâm lý khác nhau.2.1 Thời kỳ VTN sớm.10-13- Bắt đầu ý thức được mình không là trẻ con, muốn được độc lập. -Muốn được tôn trọng, đối xữ bình đẵng như người lớn. -Quan tâm đến hình dáng bên ngoài và những thay đổi của cơ thể.- Chú trọng đến các mối quan hệ bạn bè.- Tò mò thích khám phá thử nghiệm.- Bắt đầu phát triển tư duy trừu tượng.- Có những hành vi mang tính thử nghiệm bốc đồng.2.1 Thời kỳ VTN sớm.14-16-Tiếp tục quan tâm nhiều hơn đến hình dáng cơ thể.-Tỏ ra độc lập hơn, thích tự mình quyết định, có xu hướng tách ra khỏi sự kiểm soát của gia đình.-Phát triển mạnh cá tính sở thích cá nhân.-Chịu ảnh hưỡng nhiều đến bạn bè đồng trang lứa.-Quan tâm đến bạn khác giới, dể ngộ nhận bạn khác giới là người yêu.-Tiếp tục phát triển tư duy trừu tượng.-Phát triển kỹ năng phân tích bắt đầu nhận biết hậu quả của hành vi.-Bắt đầu thử thách quy định, các giới hạn mà gia đình hay xã hội đặt ra.Những cảm xỳc giới tớnh mới lạ ở tuổi dậy thỡ?Cỏc bạn cú xu hướng tỡm đến đối tượng khỏc giới và thớch được người khỏc giới chỳ ý đến mỡnh. Trong quan hệ bạn bố khỏc giới, xuất hiện cảm xỳc giới tớnh mới lạ, bất ngờ. Cỏc bạn thớch ngắm nghớa trước gương, quần ỏo “mốt” mới. Cỏc bạn trai thớch cỏc kiểu quần ỏo lập dị, cú cỏc hành vi khỏc thường để thu hỳt sự chỳ ý của người khỏc giới Thớch đọc sỏch về những mối tỡnh say đắm, xem phim về tỡnh yờu Tự tạo nờn những rung động yờu đương trong tưởng tượng và suy nghĩ.3. VTN là đối tượng dể bị tổn thương:- VTN là đối tượng dể bị các bệnh LTQDTD và có thai ngoài ý muốn hơn đối tượng người trưởng thành bởi vì:- VTN dể rung động trước bạn tình khác giới. Những xúc cả yêu đương của tuổi này phát triển mạnh và dể thay đổi bạn tình, muốn khám phá thử nghiệm.- Một số VTN dể quan hệ với gái mại dâm, bị lôi kéo và chích hút ma tuý.- VTN hiểu biết rất hạn chế về các biện pháp tự bảo vệ và thường không tiếp cận được các DV SKSS.- VTN chưa tự lập về kinh tế và xã hội nên dể bị lạm dụng tình dục. Muốn tránh được tình dục không an toàn và viêm nhiểm các em phải biết kỷ năng sống kỷ năng từ chối . Kỹ năng sống liờn quan đến SKSS, SKTD của VTN và TN - Kỷ năng sống là khả năng ứng xữ của mổi cỏ nhõn trong những tỡnh huống nhất định, đú là khả năng mổi cỏ nhõn cú được trong việc giải quyết cỏc vấn đề gặp phải. - Kỷ năng sống vừa mang tớnh cỏ nhõn vừa mang tớnh xó hội. - Kỷ năng sống rất quan trọng đối với VTN/ TN, đặc biờt trong lĩnh vực SKSS/ SKTD. VTN/ TN thường thiếu kinh nghiệm sống, do đú khi cần họ phải đưa ra quyết định quan trọng như quan hệ tỡnh dục khi nào? với ai, cú sử dụng biện phỏp trỏnh thai hay khụng? .Những kỹ năng sống cần cho sức khoẻ củaVTN/TN - Kỹ năng xỏc định giỏ trị :Là khả năng xỏc định đức tớnh,niềm tin,thỏi độ, đú là quan trọng và giỳp mỡnh hành động theo định hướng đú. - Kỹ năng kiờn định: Là khả năng tự nhận biết được điều mỡnh muốn hoặc khụng muốn,phự hợp với hoàn cảnh cụ thể.-Kỹ năng đặt mục tiờu: Là khả năng tự xỏc định những gỡ mà mỗi cỏ nhõn muốn thực hiện,muốn đạt tới.-Kỹ năng giao tiếp: Là khả năng mà VTN/TN cú thể sử dụng trong giao tiếp hàng ngày. - Kỹ năng từ chối :Là khả năng núi khụng với một đề nghị hoặc một lời mời của người khỏc.*1 Những quan tõm của xó hội đến tuổi vị thành niờn:1.Quan hệ tỡnh dục sớm*12.Mang thai ngoài ý muốn*1 4. 4. Thai nghén và sinh đẻ ở VTN- Đa số các trường hợp mang thai ở vị VTN đều là có thai ngoài ý muốn, ảnh hưỡng và xáo trộn tới cuộc sống và sức khỏe. Việc quyết định tiếp tục giữ hay phá thai là một việc làm rất khó khăn.Tiếp tục giữ thai và sinh đẻ nguy cơ tử vông cao, thiếu maú, tiền sản dật, để khó ... Bạn làm gì với cái ba lô phía trước khi tuổi của chúng mình chỉ mang ba lô phía sau.*1Thai ngheựn ụỷ tuoồi vũ thaứnh nieõnTaực haùi Veà sửực khoỷe: Cụ theồ chửa phaựt trieồn hoaứn chổnh neõn deó ủửa ủeỏn: Tieàn saỷn giaọt -saỷn giaọt. Thieỏu maựu. Suy dinh dửụừng caỷ meù laón con. Tyỷ leọ moồ laỏy thai cao do khung xửụng chaọu chửa phaựt trieồn ủaày ủuỷ. Laõy nhieóm beọnh tửứ meù sang con (giang mai, laọu, HIV)*1 Thai ngheựn ụỷ tuoồi vũ thaứnh nieõnTaực haùi Veà tửụng lai: raỏt baỏp beõnh Vieọc hoùc dụỷ dang. Kinh teỏ. YÙ thửực nuoõi con. Haùnh phuực gia ủỡnh. *1 Thai ngheựn ụỷ tuoồi vũ thaứnh nieõnTaực haùi Chaỏn thửụng taõm lyự SệÙC KHOEÛ SINH SAÛN TUOÅI Về THAỉNH NIEÂN*1 Thai ngheựn ụỷ tuoồi vũ thaứnh nieõnTaực haùi Caực tai bieỏn cuỷa naùo phaự thai: Tai bieỏn gaàn: Baờng huyeỏt, soựt nhau nhieón truứng, Thuỷng tửỷ cung coự khi keứm thuỷng ruoọt, vieõm phuực maùc => phaỷi moồ caỏp cửựu vaứ coự theồ caột tửỷ cung. Bieỏn chửựng xa: Vieõm dớnh buoàng tửỷ cung, ngheùt voứi trửựng ủửa ủeỏn: Voõ sinh. Thai ngoaứi tửỷ cungSệÙC KHOEÛ SINH SAÛN TUOÅI Về THAỉNH NIEÂN*1 Caực bieọn phaựp traựnh thai cho tuoồi vũ thaứnh nieõnTaùi sao caực em deó bũ coự thai ? Vỡ: Chửa hieồu bieỏt ủửụùc sinh lyự cuỷa sửù thuù thai khoõng dửù phoứng ủửụùc ngay trong laàn quan heọ ủaàu tieõn. Khoõng bieỏt caực bieọn phaựp traựnh thai. Ngaùi nguứng khi mua caực duùng cuù traựnh thai. Chửa yự thửực ủửụùc mửự ủoọ nghieõm troùng cuỷa naùo phaự thaiSệÙC KHOEÛ SINH SAÛN TUOÅI Về THAỉNH NIEÂN*1 Caực bieọn phaựp traựnh thai cho tuoồi vũ thaứnh nieõn ẹoỏi vụựi tuoồi vũ thaứnh nieõnCaồn thaọn khi ủi chụi rieõng vụựi baùn khaực phaựi, ủửứng ủeồ rụi vaứo caực tỡnh huoỏng bũ ủoọng. Neỏu ủaừ coự quan heọ vaứ chửa theồ coự con ủửụùc thỡ phaỷi maùnh daùn sửỷ duùng caực bieọn phaựp traựnh thai chuỷ ủoọng *1*1 Caực bieọn phaựp traựnh thai cho tuoồi vũ thaứnh nieõnẹoỏi vụựi tuoồi vũ thaứnh nieõnMoỏi quan heọ giửừa caực thaứnh vieõn trong gia ủỡnh, giửừa gia ủỡnh vaứ nhaứ trửụứng, vaứ ủoaứn theồ.hửụựng daón cuù theồ nhử: Chaỏm dửựt thai kyứ sụựm. Huựt ẹHKN*1 Caực bieọn phaựp traựnh thai cho tuoồi vũ thaứnh nieõnẹoỏi vụựi ngaứnh giaựo duùc vaứ y teỏ Trieồn khai roọng caực thoõng tin, tử vaỏn veà SKSS tuoồi vũ thaứnh nieõn, hieồu bieỏt sinh lyự cuỷa sửù thuù thai: Cung caỏp caực dũch vuù veà bieọn phaựp phoứng traựnh thai Chuỷ yeỏu laứ vổ thuoỏc ngửứa thai lieàu thaỏp Bao cao su.*1SệÙC KHOEÛ SINH SAÛN TUOÅI Về THAỉNH NIEÂN Vieõm nhieóm ủửụứng sinh duùcVieõm aõm hoọ - aõm ủaùo Chửa coự quan heọ: thửụứng do taùp truứng, naỏm (duứng nhieàu khaựng sinh), coự theồ do giun kim, veọ sinh kinh nguyeọt keựm ẹaừ coự quan heọ: coự theồ do nhieóm taực nhaõn khaực nhử ụỷ ngửụứi lụựn nhửng haọu quaỷ naởng neà hụn vỡ cụ theồ coứn non yeỏu chửa trửụỷng thaứnh vaứ cụ baỷn laứ do maộc cụừ hay giaỏu gieỏm HPV  ung thử coồ tửỷ cung 10 - 15 naờm sau*1 Vieõm nhieóm ủửụứng sinh duùcVieõm nhieóm vuứng chaọu Do laõy truyeàn qua ủửụứng tỡnh duùc nghieõm troùng vaứ phửực taùp nhử Laọu. Chlamydia.Veà sau gaõy voõ sinh. HIV / AIDSSệÙC KHOEÛ SINH SAÛN TUOÅI Về THAỉNH NIEÂN*1Bạn biết gỡ về vệ sinh bộ phận sinh dục?⃰ Cỏc bạn gỏi cần tạo thúi quen vệ sinh bộ phận sinh dục hàng ngày. Khi tắm rửa, chỉ cần rửa bờn ngoài bộ phận sinh dục thụi ( rửa từ trước ra sau, vỡ bờn trong õm đạo tự nú làm sạch rồi). Trong thời gian cú kinh nguyệt bạn cú thể dựng băng vệ sinh thấm dịch.( Sau khi dựng bạn nờn gúi kớn và bổ băng vào thựng rỏc.⃰ Cỏc bạn nam: Quy đầu là nơi dịch sinh dục và nước tiểu đọng lại. Hàng ngày bạn cần làm vệ sinh bằng cỏch vuốt tuột bao quy đầu về phớa bỡu rồi nhẹ nhàng rửa bờn trong cho sạch.*1KEÁT LUAÄNCaực baùn tuoồi vũ thaứnh nieõn ủửứng e ngaùi khi caàn ủeỏn caực cụ sụỷ y teỏ (trửụứng hoùc,traùm,beọnh vieọn) ủeồ ủửụùc thoõng tin tử vaỏn veà SKSS.Nhaứ nửụực ta ủaừ coự caỷ 1 chieỏn lửụùc Quoỏc gia qui ủũnh vieọc chaờm soực cho caực chaựu lửựa tuoồi vũ thaứnh nieõn vỡ ủaõy laứ nhửừng ngửụứi chuỷ tửụng lai cuỷa ủaỏt nửụựcChúc các em thành công trong cuộc sốngXin cảm ơn