Ôn tập Văn lớp 6

hiện lên như thế nào. - Trong ẩn dụ, cần xác định được sự vật đang được nói tới trong văn cảnh được dùng để chỉ cho sự vật nào, từ đặc điểm của sự vật đang có mặt ta tìm ra đặc điểm của sự vật mà người viết muốn nói tới. - Trong hoán dụ, cần chỉ rõ đâu là hình ảnh hoán dụ hình ảnh đó dùng để gọi thay cho sự vật, hiện tượng nào, dùng hoán dụ như vậy thì nội dung diễn đạt có gì đáng chú ý.Bước 4 : Viết đoạn văn theo yêu cầu của đề bài. Đoạn văn cần đạt các nội đung sau: - Giới thiệu tác giả, tác phẩm, xuất sứ của đoạn văn, đoạn thơ, trích dẫn lại (nếu có thể). - Phân tích nghệ thuật dùng từ, đặt câu của tác giả. - Phân tích các biện pháp nghệ thuật tu từ được sử dụng (biện pháp tu từ gì ? ở hình ảnh nào ? giá trị biểu đạt của mỗi phép tu từ đó. - Chốt lại điểm sáng về nghệ thuật,cái hay, cái đẹp, giá trị nội dung mà nghệ thuật đó đem lại cho cả đoạn văn. Bài tập áp dụng Bài tập 1: Mở đầu bài thơ “Nhớ con sông quê hương”, nhà thơ Tế Hanh viết: “Quê hương tôi có con sông xanh biếc Nước gương trong soi tóc những hàng tre Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè Toả nắng xuống dòng sông lấp loáng”Hãy phân tích cái hay, cái đẹp mà em cảm nhận được từ bốn câu thơ trên.Cách làm:Bước 1: Đọc kĩ đề bài, tìm hiểu nội dung:Nội dung: Giới thiệu con sông quê hương và tình cảm của tác giả với con sông quê. Nghệ thuật: Nhân hoá - so sánh – ẩn dụ - sử dụng từ ngữ gợi tả.Bước 2 : Tìm ý - xác định cụ thể các hình ảnh nghệ thuật: ý1: Hai câu đầu: Nhà thơ giới thiệu con sông quê hương. - “Điểm sáng nghệ thuật” cần khai thác:+ Từ ngữ gợi tả màu sắc “xanh biếc” + Động từ “có” + ẩn dụ “nước gương trong”+ Nhân hoá “soi tóc những hàng tre” ý 2: Hai câu cuối đoạn: Tình cảm của nhà thơ với con sông quê hương. - “ Điểm sáng nghệ thuật” cần khai thác + So sánh khẳng định “Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè” + Động từ “toả” + Từ láy “lấp loáng” + Hình ảnh “buổi trưa hè”Bước 3: Lập dàn ý: ý1 : nhà thơ giới thiệu con sông quê. - Động từ “có” vừa giới thiệu con sông quê hương, vừa kín đáo bộc lộ niềm tự hào. - Tính từ gợi tả mằu sắc “xanh biếc” có khả năng khái quát con sông trong ấn tượng ban đầu. Xanh biếc là xanh đậm, đẹp, hơi ánh lên dưới ánh mặt trời. - Hình ảnh ẩn dụ “nước gương trong” gợi tả mặt nước sông trong như tấm gương khổng lồ . - Nghệ thuật nhân hoá gợi tả những hàng tre hai bên bờ mềm mại, duyên dáng đang nghiêng mình soi tóc trên mặt sông trong như gương. - Ngay phút ban đầu giới thiệu con sông quê hương tươi đẹp, dịu dàng thơ mộng, nhà thơ đã kín đáo bộc lộ tình cảm tự hào, yêu mến con sông.ý 2 : Tình cảm của nhà thơ với con sông quê hương. - “Tâm hồn tôi” ( một khái niệm trừu tượng ) được so sánh với “buổi trưa hè” - “Buổi trưa hè”nóng bỏng đã cụ thể hoá tình cảm của nhà thơ - Động từ “toả” gợi tình cảm yêu mến của nhà thơ lan toả khắp dòng sông, bao trọn dòng sông. - Nhờ tình cảm yêu mến nồng nhiệt ấy,mà con sông quê hương như đẹp lên dưới ánh mặt trời: dòng sông “lấp loáng”.Bước 4: Viết thành đoạn văn cảm thụ hoàn chỉnh:§äc kÜ ®o¹n th¬ sau råi thùc hiÖn yªu cÇu bªn d­íi: " Con gÆp l¹i nh©n d©n nh­ nai vÒ suèi cò, Cá ®ãn giªng hai , chim Ðn gÆp mïa Nh­ ®øa trÎ th¬ ®ãi lßng gÆp s÷a, ChiÕc n«i ngõng bçng gÆp c¸nh tay ®­a". ( ChÕ lan Viªn )a. VÏ s¬ ®å cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh cã trong ®o¹n th¬.b. NhËn xÐt cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh Êy.a. S¬ ®å cÊu t¹oVÕ APDSSTõ so s¸nhVÕ BCon gÆp l¹i nh©n d©n - nh­- nai vÒ suèi cò- cá ®ãn giªng hai- chim Ðn gÆp mïa- ®øa trÎ th¬ ®ãi lßng gÆp sữa- chiÕc n«i ngõng bçng gÆp c¸nh tay ®­ab. NhËn xÐt : - ThiÕu ph­¬ng diÖn so s¸nh- Cã 1 vÕ A nh­ng cã 5 vÕ BC¶m nhËn c¸i hay cña hai c©u th¬ sau :" Ngoµi thÒm r¬i c¸i l¸ ®aTiÕng r¬i rÊt máng nh­ lµ r¬i nghiªng" ( §ªm C«n S¬n - TrÇn §¨ng Khoa * BiÖn ph¸p nghÖ thuËt : - §¶o ng÷ : Ngoµi thÒm r¬i c¸i l¸ ®a- so s¸nh, Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c : TiÕng r¬i rÊt máng nh­ lµ r¬i nghiªng.* T¸c dông :- C©u 1 : T¸c gi¶ ®¶o vÞ ng÷ " r¬i" lªn tr­íc chñ ng÷ "C¸i l¸ ®a" nh»m nhÊn m¹nh tr¹ng th¸i r¬i cña chiÕc l¸. TiÕng r¬i qu¸ nhá, nhÑ nhµng, m¬ hå nh­ lµ kh«ng cã. Kh«ng gian ®ªm ë C«n S¬n yªn tÜnh qu¸!- C©u 2 tiÕp tôc miªu t¶ ©m thanh tiÕng r¬i. " Máng" vèn lµ tÝnh tõ chØ h×nh khèi, d¸ng dÊp cña sù vËt, cã thÓ nh×n thÊy râ rµng. Trong c©u th¬ , nã ®· trë thµnh tÝnh tõ chØ ©m thanh. ¢m thanh l¸ r¬i ®­îc c¶m nhËn b»ng c¶ t©m hån ng­êi. Nhê nghÖ thuËt so s¸nh, Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c, nhê bót ph¸p lÊy ®éng t¶ tÜnh, ta thÊy râ h¬n sù yªn tÜnh ®Õn tuyÖt ®èi cña ®ªm C«n S¬n.- C¶m nhËn ®­îc sù chuyÓn ®éng tinh tÕ Êy ph¶i lµ mét t©m hån yªu thiªn nhiªn tha thiÕt.Trong bµi th¬ L­îm cña Tè H÷u ( Ng÷ v¨n 6, tËp 2) lµ thÓ th¬ 4 ch÷ gåm 15 khæ th¬, nh­ng cã khæ th¬ ®­îc cÊu t¹o ®Æc biÖt: Ra thÕ L­îm ¬i!vµ l¹i cã khæ th¬ chØ cã 1 c©u: L­îm ¬i cßn kh«ng? Em h·y ph©n tÝch t¸c dông cña c¸ch diÔn ®¹t trªn trong viÖc biÓu ®¹t c¶m xóc cña t¸c gi¶. Ấn t­îng cña cuéc gÆp gì vÉn cßn nguyªn vÑn nÐt ®Ñp ®Ï, vui t­¬i, Êm ¸p trong lßng t¸c gi¶, bçng nhiªn cã tin L­îm hy sinh. C©u th¬ g·y ®«i nh­ mét tiÕng nÊc nghÑn ngµo: Ra thÕ L­îm ¬i! §ã lµ nçi söng sèt, xóc ®éng ®Õn nghÑn ngµo. Vµ nhµ th¬ h×nh dung ra ngay c¶nh t­îng chó bÐ hy sinh trong khi lµm nhiÖm vô. L­îm “ thiªn thÇn bÐ nhá Êy ®· bay ®i”, ®Ó l¹i bao tiÕc th­¬ng cho chóng ta, nh­ Tè H÷u ®· nghÑn ngµo, ®au xãt gäi em lÇn thø ba b»ng mét c©u th¬ day døt: L­îm ¬i, cßn kh«ng? C©u th¬ ®øng riªng thµnh mét khæ th¬, nh­ mét c©u hái xo¸y vµo lßng ng­êi ®äc, ®· nãi râ t×nh c¶m cña nhµ th¬ ®èi víi chó bÐ anh hïng cña d©n téc. T¸c giả nh­ kh«ng tin r»ng L­îm ®· hy sinh, L­îm vÉn cßn trong lßng t¸c gi¶, m·i cßn cïng víi ®Êt n­íc, quª h­¬ng. Nghĩ về người bà yêu qúy của mình, nhà thơ Nguyễn Thụy Kha đã viết : Tóc bà trắng tựa mây bông Chuyện bà như giếng cạn xong lại đầy . Hãy cho biết: phép so sánh được sử dụng trong hai dòng thơ trên giúp em thấy rõ hình ảnh người bà như thế nào ?Nhà thơ Minh Huệ từng tâm sự: Bên cạnh hình tượng Bác Hồ, ngọn lửa là “một nhân vật không thể thiếu” trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ. Nghĩa là hình ảnh ngọn lửa ở đây rất sinh động và mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Qua bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, em hãy:a) Ghi ra những câu thơ có hình ảnh ngọn lửa.b) Nêu cảm nhận của em về ý nghĩa của hình ảnh ngọn lửa trong bài thơ.Lặng yên bên bếp lửa	(1)Đốt lửa cho anh nằm 	(2)Ấm hơn ngọn lửa hồng	(3)Bác nhìn ngọn lửa hồng(4)b) Ý nghĩa của hình ảnh ngọn lửa trong bài thơ. + Trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, hình ảnh này có rất nhiều ý nghĩa, trước hết đó là hình ảnh thực rất đẹp, là ngọn lửa tự tay Bác đốt lên, tỏa sáng, tỏa ấm giữa rừng khuya giá lạnh.	+ Hình ảnh ngọn lửa xuất hiện ở cả phần đầu và cuối bài thơ mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Ngọn lửa soi sáng bức chân dung Bác - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc với những nét thật gần gũi, giản dị 	+ Hình ảnh ngọn lửa soi tỏ cả tấm lòng Bác với các chiến sĩ, với nhân dân, như tình cảm của người cha dành cho những đứa con yêu (Bác không ngủ, đốt lửa sưởi ấm cho các anh, đi dém chăn cho từng người với bước chân nhẹ nhàng, trầm ngâm lo nghĩ, ...). Nhờ thế, hình ảnh Bác hiện ra thật thiêng liêng mà cũng thật gần gũi.	+ Nhà thơ còn dùng hình ảnh ngọn lửa để so sánh: Bóng Bác cao lồng lộngẤm hơn ngọn lửa hồngHình ảnh “ngọn lửa” ở đây lại gợi tả được sự lớn lao bao trùm cả không gian, ngang tầm trời đất, tôn vinh sự vĩ đại của Bác và ngợi ca tình yêu thương Người dành cho các chiến sĩ ấm áp, mạnh mẽ hơn “ngọn lửa hồng”. a. Thế nào là ẩn dụ? Có mấy kiểu ẩn dụ? Cho ví dụ. ẩn dụ khác gì với so sánh? b. Phân tích hình ảnh ẩn dụ trong khổ thơ sau : Chỉ có thuyền mới hiểu Biển mênh mông nhường nào Chỉ có biển mới biết Thuyền đi đâu về đâu. (Thuyền và biển - Xuân Quỳnh) a. ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên của sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng. + Có bốn kiểu ẩn dụ là :- ẩn dụ hình thức: gọi sự vật A bằng sự vật B- ẩn dụ phẩm chất: lấy phẩm chất của B để chỉ phẩm chất của A- ẩn dụ cách thức: gọi hiện tượng A bằng hiện tượng B- ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: dùng cảm giác của giác quan này để gọi cảm giác của giác quan khác. + ẩn dụ khác với so sánh là: ẩn dụ là cách so sánh ngầm, trong đó sự vật đuợc so sánh (A) bị ẩn đi chỉ xuất hiện sự vật dùng để so sánh (B), ẩn dụ hàm xúc hơn bóng bẩy hơn trong cách diễn đạt. VD : So sánh: Mặt đẹp như hoa, da trắng như phấn. ẩn dụ: Mặt hoa, da phấn. (ta có thể liên tưởng mặt đẹp như hoa, mặt tươi như hoa, mặt thắm như hoa, da trắng như phấn, da mịn như phấn) b. Phân tích hình ảnh ẩn dụ : “Thuyền” và “biển” là cặp ẩn dụ chỉ lứa đôi: “biển” chỉ người con gái và “thuyền” chỉ người con trai trong một tình yêu sâu nặng, tha thiết. Hai tâm hồn đã “hiểu” và đã “biết” nhau gắn bó trong một tình yêu vô cùng sâu sắc và mãnh liệt. Giống như trong ca dao có “thuyền nhớ bến”, “bến đợi thuyền” đó là những cặp ẩn dụ rất hay, rất sáng tạo nói về một tình yêu đẹp. Những câu thơ tình tuyệt bút, đậm đà, thiết tha mãi mãi làm rung động trái tim nhiều người: “ Chỉ có thuyền mới hiểu Biển mênh mông nhường nào Chỉ có biển mới biết Thuyền đi đâu về đâu.” Sau khi bài thơ Đêm nay Bác không ngủ ra đời và được đưa vào chương trình sách Giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1, nhà thơ Minh Huệ có ý định sửa lại hai câu thơ: Mái lều tranh xơ xác thành Lều tranh sương phủ bạc; Manh áo phủ làm chăn thành Manh áo cũ là chăn. Theo em tại sao nhà thơ lại không sửa nữa? a. Câu thứ nhất: Mái lều tranh xơ xác thành Lều tranh sương phủ bạc. - Từ láy xơ xác gợi tả khung cảnh một mái lều tranh tạm bợ giữa rừng, giúp người đọc hình dung nơi trú ngụ đơn sơ, đã giãi dầu sương gió, không lấy gì làm chắc chắn, gió rét vẫn có thể len lỏi vào. Về giá trị gợi cảm, từ láy xơ xác giúp người đọc cảm nhận được rõ hơn cái gió, cái rét, sự gian khổ, hy sinh của các chiến sĩ, đồng bào trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. - Phù hợp với quy luật tự nhiên: đã có mưa thì không có sương. b.- Nếu thay bằng Lều tranh sương phủ bạc. Câu thơ gợi sự tròn trịa đẹp thanh nhã, mang hơi hướng của thơ cổ điển phương Đông. Vì thế sẽ lạc điệu nếu đặt trong toàn mạch bài thơ. Âm hưởng câu thơ trang trọng, cầu kỳ, không phù hợp với âm hưởng cả bài. - Không phù hợp quy luật tự nhiên: Vì “ trời mưa kâm thâm” nên không thể có “ sương phủ bạc”.