Ôn thi Xã hội học đại cương

êi, th× trong XHH ch©n lý lµ nh÷ng quan niÖm vÒ c¸i ®óng, c¸i thËt. Mâi nÒn VH cã c¸i ®óng, c¸i thËt kh¸c nhau ®o ®ã trong mçi XH ®Òu cã 1 
hÖ ch©n lý kh«ng gièng víi hÖ ch©n lý trong VH cña XH kh¸c. 
C©u 33. Nªu vµ ph©n tÝch c¸c chøc n¨ng cña v¨n ho¸? Mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ víi lèi sèng vµ d- luËn XH? 
a. Chøc n¨ng cña VH 
b. Lèi sèng vµ d- luË XH 
+ Lèi sèng: Lµ mét hÖ thèng c¸c nÐt ®Æc tr-ng c¨n b¶n cho ho¹t ®éng cña con ng-êi trong mét XH nhÊt ®Þnh 
Trong lèi sèng cã l/s c¸ nh©n, l/s nhãm, l/s céng ®ång quèc gia. l/s phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña XH nh- KtÕ, ch/trÞ, m«i tr-êng tù nhiªn. 
Mçi thµnh viªn trong XH ®Ìu cã c¸ch thøc kh¸c nhau trong ho¹t ®éng ®Ó thùc hiÖn nhu cÇu lîi Ých gi¸ trÞ cña hä. Do ®ã, l/sèng cã liªn quan trùc 
tiÕp ®Õn ®¹o ®øc, nh©n c¸ch cña con ng-êi. 
+ D- luËn XH: lµ tæng sè nh÷ng quan ®iÓm, th¸i ®é, ®¸nh gi¸, nhËn xÐt cña XH vÒ 1 vÊn ®Ò nµo ®ã mµ XH quan t©m. 
§èi t-îng cña DLXH lµ mäi vÊn ®Ò n¶y sinh trong ®êi sèng XH 
H×nh thøc cña DL XH rÊt ®a d¹ng 
DLXH cã ®Æc tÝnh lan truyÒn nhanh trong XH 
DLXH h×nh thµnh qua 4 b-íc: 
DLXH lµ biÖn ph¸p ®Ó duy tr× kiÓm so¸t Xh, ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng-êi. 
C©u 34. XH ho¸ lµ g×? Nh÷ng yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh XH ho¸? 
a. Kh¸i niÖm 
XH ho¸ lµ lµ qu¸ tr×nh c¸ nh©n lÜnh héi 1 hÖ thèng nh÷ng tri thøc, nh÷ng chuÈn mùc, nh÷ng gÝa trÞ XH-XH ®Ó phï hîp víi vai trß Xh, hoµ nhËp vµo 
XH 
Qu¸ tr×nh XHH cã 2 mÆt: 
+ mÆt thø nhÊt lµ ¶nh h-ëng cña XH ®Õn c¸c c¸ nh©n, XH ®Æt ra khu«n mÉu, hµnh vi gÝa trÞ chuÈn mùc cña XH mµ c¸ nh©n muèn tån t¹i trong Xh 
®ã buéc ph¶i häc hái vµ lµm theo XH 
+MÆt thø hai lµ c¸c c¸ nh©n ®¸p øng XH, häc hái Xh ®Ó thùc hiÖn vai trß cña m×nh sao cho phï hîp víi sù mong ®îi cña XH 
hai mÆt nµy th-êng xuyªn, liªn tôc chuyÓn ho¸ cho nhau rtong suèt qu¸ rt×nh XHH c¸ nh©n. 
Tãm l¹i XHH chÝnh lµ qu¸ tr×nh con ng-êi häc tËp ®Ó tiÕp thu tri thøc cña nh©n lo¹i vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh÷ng tri thøc ®ã trong ®êi sèng XH 
XHH kh¸c víi gi¸o dôc ë 3 ®iÓm: 
+ Gi¸o dôc cã môc ®Ých, cã thêi gian, cã sù chñ ®éng  
+ §éng t¸c tõ nhµ gi¸o dôc t¸c ®éng lªn ®èi t-îng  
+  
 39 
b. B¶n chÊt XHH cña con ng-êi 
- Con ng-êi b¶n n¨ng lu«n bÞ XH kiiÓm so¸t, nã khcs víi b¶n n¨ng cña con vËt lµ kiÓm so¸t theo c¬ chÕ tù nhiªn. 
- B¶n n¨ng cña con ng-êi dÇn dÇn biÕn mÊt do qu¸ tr×nh XHH. Con ng-êi võa lµ c¸ nh©n võa lµ sinh vËt, con ng-êi sèng cïng nhau vµ chia sÎ 
cïng nhau. 
- TÝnh XH cña con ng-êi ®-îc truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c, con ng-êi häc hái vµ lµm theo XH nªn tÝnh XH cña con ng-êi th«ng qua cong 
®-êng v¨n ho¸, con ng-êi ®-îc hiÓu lµ con ng-êi XH, khi mµ con ng-êi võa cã khuynh h-íng kÕt hîp víi nh÷ng ng-êi kh¸c, võa cã nhu cÇu t-¬ng 
quan víi nh÷ng ng-êi kh¸c, tõ ®ã bé lé b¶n chÊt XH cña con ng-êi. 
B»ng nh÷ng hµnh ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi, K.Marx ®· xem trong tÝnh h×nh thøc cña nã. B¶n chÊt con ng-êi lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ XH. 
Trong qu¸ tr×nh con ng-êi trë thµnh con ng-êi XH, chñ thÓ XH ph¶i tho¶ m·n c¸c ®Æc tr-ng sau: 
+ Con ng-êi ph¶i häc ®-îc ng«n ng÷ 
+ Con ng-êi ph¶i cã 1 hÖ tri thøc 
+ Con ng-êi ý thøc vÒ nh÷ng hiÓu biÕt, biÕt t- duy ®Ó thu nhËn ®-îc nÒn v¨n ho¸ vµ cã v¨n ho¸ c¸ nh©n. 
+ M«i tr-êng XHH 
Gia ®×nh: lµ c¸i n«i nu«i d-ìng con ng-êi tõ lóc sinh ra ®Õn ló tõ gi· câi ®êi 
G§ lµ m«i tr-êng quan träng ®Ó hoµn thiÖn nh©n c¸ch con ng-êi/ 
+ Nhµ tr-êng: Lµ thiÕt chÕ XH quan träng, nã truyÒn thô nh÷ng kÜ n¨ng, tri thøc ®Ó c¸ nh©n cã thÓ lµm viÖc ®éc lËp, cã thÓ lao ®éng ch©n tay hay 
lao ®éng trÝ ãc ®Ó g¸nh v¸c nh÷ng chuÈn mùc XH. ë nhµ tr-êng c¸ nh©n ®-îc trang bÞ nh÷ng tri thøc, kÜ n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp cÇn thiÕt ®Ó c¸ 
nh©n cã thÓ ®¶m nhiÖm c¸c vÞ thÕ vµ vai trß XH trong t-¬ng lai, ®ùac biÖt lµ vÞ thÕ nghÒ nghiÖp 
+ Nhãm XH, tæ chøc XH, ®oµn thÓ XH: ë ®ã c¸ nh©n lµ thµnh viªn nªn ph¶i häc hái nh÷ng nguyªn t¾c cña nhãm, tæ chøc, ®oµn thÓ ®Ó thÝch nghi 
víi c¸c vai trß vµ vÞ thÕ cña m×nh. 
+ c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng: lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó XHH c¸ nh©n, nã truyÒn ®¹t nh÷ng gi¸ trÞ chuÈn mùc mµ c¸c thµnh viªn lÝnh héi. Qua ®ã 
c¸ nh©n cã thÓ tù tiÕp thu c¸i g× lµ cÇn thiÕt cho m×nh ®Ó hoµ nhËp XH mét c¸ch tèt nhÊt.. Th«ng tin cã c¶ yÕu tè tÝch cùc vµ tiªu cùc, nªn ph¶i chon 
läc. 
 c. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh XHH: 
+ Kh¸ch quan: bao gåm ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt, sinh ho¹t tinh thÇn cña Xh. VD: TT v¨n ho¸ ch/trÞ XH 
Ngoµi ra cßn c¸ yÕu tè nh-: sù thèng nhÊt, æn ®Þnh trËt tù XH, sù hiÖu lùc cña kiÓm so¸t XH còng ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh XHH 
Sù æn ®Þnh cña thiÐt chÕ XHH 
+ Chñ quan: 
Sù nh¹y bÐn, tinh tÕ, n¨ng ®éng còng ¶nh h-ëng ®Õn kÕt qu¶ qu¸ tr×nh XHH. Cã 3 giai ®o¹n c¬ b¶n: 
- Giai ®o¹n tr-íc tuæi lao ®éng: 1 -18 tuæi: tõ khi sinh ra ®Õn khi ho¹t ®éng chÝnh thøc. §©y lµ qu¸ tr×nh XHH ®-îc thùc hiÖn khi c¸ nh©n cßn nhá 
tu«Ø. C¸c t-¬ng t¸c ®-îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh XHH th«ng qua gia ®×nh vµ nhµ tr-êng 
- Giai ®o¹n ë ®é tuæi lao ®éng: C¸ nh©n thùc hiÖn qu¸ tr×nh XHH th«ng qua mèi quan hÖ t-¬mg t¸c trong m«i tr-êng Nhµ tr-êng, gia ®×nh, x· héi, tæ 
chøc XH. 
- Giai ®o¹n kÕt ®é tuæi lao ®éng, nghØ h-u. 
Quan niÖm thø nhÊt cho r»ng: Giai ®o¹n nµy c¸ nh©n thÓ hiÖn tÝnh b¶o thñ râ nhÊt, kh«ng cßn kh¶ n¨ng t¸i t¹o l¹i kiÕn thøc, kinh nghiÖm XH 
Quan ®iÓm thø hai cho r»ng cÇn ph¶i cã nh×n nhËn 1 c¸ch tÝch cùc qu¸ tr×nh XHH ë giai ®o¹n nµy 
Ngoµi ra vÉn cßn kh¶ n¨ng ®ãng gãp kinh nghiÖm, tri thøc cho thÕ hÖ sau. 
 40 
C©u 35. Tr×nh bµy kh¸i niÖm di ®éng XH? C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn di ®éng XH? 
a. Kh¸i niÖm: 
D§XH lµ kh¸i niÖm chØ sù di chuyÓn ®Þa vÞ c¸ nh©n, nhãm Xh tõ ®Þa vÞ nµy sang ®Þa vÞ kh¸c, tõ tÇng líp nµy ¸ng tÇng líp kh¸c, tõ giai cÊp nµy sang 
g/c kh¸c, gäi lµ di ®éng XH. 
D§XH nhÊn m¹nh vai trß cña c¸c c¸ nh©n trong CCXH, tæ chøc TCXH. 
b. Nguyªn nh©n 
Do sù thay ®æi vÒ ®iÒu kiÖn KtÕ-XH, do CCXH ®Æt ra, c¸ nh©n nµy di ®éng ®i th× c¸ nh©n kh¸c di ®éng tíi. 
Do sù cè g¾ng phÊn®Êu cña b¶n th©n mµ ®¹t ®-îc c¸i mong muèn ®-îc XH thõa nhËn. 
Ph©n lo¹i 
+ C¨n cø vµo h×nh thøc cña D§Xh th× cã D§ däc vµ di ®éng ngang. Di ®éng däc lµ sù vËn ®éng cña c¸ nh©n hay nhãm ng-êi , gi÷a c¸c nhãm Xh, 
c¸c g/cÊp Xh tíi mét vÞ trÝ XH cã gi¸ trÞ cao h¬n hay thÊp h¬n. 
C¸ nh©n sÏ tiÕn ®Õn ®Þa vÞ cao h¬n hoÆc bÞ tôt lïi 
Di ®éng ngang lµ sù di ®éng tõ mét tÇng lps , mét g/cÊp nay sang tÇng líp. g/cÊp kh¸c. 
+ C¨n cø vµo t-¬ng quan gi÷a c¸ thÕ hÖ th× ph©n ra: di ®éng thÕ hÖ, néi thÕ hÖ, cïng thÕ hÖ. 
Di ®éng thÕ hÖ chØ sù thay ®æi ®Þa vÞ cña con c¸i so víi cha mÑ, 
Di ®éng cïng thÕ hÖ hay néi thÕ hÖ chØ ®Þa vÞ kh¸c nhau cña c¸ c¸ nh©n trong cïng 1 thÕ hÖ 
+ Di ®éng håi quy: ChØ sù thay ®æi nghÒ nghiÖp cña mét c¸ nh©n sau mét khaáng thêi gian nhÊt ®Þnh. 
+ Di ®éng liªn thÕ hÖ:ChØ sù tiÕp nhËn vÞ trÝ XH gi÷a c¸c thÕ hÖ 
+Di ®éng cÊu tróc: ChØ c¬ cÊu XH hay nãi c¸ch kh¸c ®©y lµ sù di ®éng Xh víi t- c¸ch lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi trong qu¸ tr×nh ph©n phèi c¸c ®Þa vÞ 
trong XH. 
c. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn D§XH 
+ §iÒu kiÖn KtÕ-XH 
+ Tr×nh ®é häc vÊn: lµ yÕu tè t¸c ®éng m¹nh nhÊt, t¹o ra nhiÒu kh¶ n¨ng di ®éng XH kh¸c nhau 
+ Giíi tÝnh: D§XH cña n÷ giíi thÊp h¬n nam giíi 
+ nguån gèc gia ®×nh 
+ N¬i c- tró 
+ Kinh tÕ-t«n gi¸o 
+ tµi n¨ng, tuæi t¸c 
C©u 36. ThÕ nµo lµ biÕn ®æi XH? C¸c lo¹i biÕn ®æi XH? Nh÷ng nh©n tè cña biÕn ®æi XH? 
a. Kh¸i niÖm: 
Theo nghÜa réng, B§XH lµ biÕn ®æi tr¹ng th¸i XH hiÖn t¹i so víi tr¹ng th¸i tr-íc ®ã. 
Theo nghÜa hÑp, B§XH cã 2 nghÜa: B§XH lµ sù thay ®æi vÒ CCXH vµ B§XH lµ sù thay ®æi V¨n ho¸ XH, thay ®æi khu«n mÉu, hµnh vi, gi¸ trÞ chuÈn 
mùc, thiÕt chÕ XH. 
KN cu¶ XHH: 
B§XH ®-îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh mµ qua ®ã c¸c khuon mÉu, hµnh vi Xh, c¸c quan hÖ Xh, c¸ thiÕt chÕ Xh vµ hÖ thèng ph©n tÇng Xh thay ®æi theo thêi 
gian. 
 41 
b. Ph©n lo¹i: 
+ C¨n cø vµo kh¶ n¨ng kiÓm so¸t B§XH ®-îc chia thµnh: B§ cã kÕ ho¹ch vµ B§ kh«ng cã KH. 
B§ cã KH lµ nh÷ng B§ ®· ®-îc dù b¸o, dù ®o¸n tr-íc (cã thÓ lµ ®Æt ra chØ tiªu XH) 
B§ kh«ng cã KH lµ B§ do thiªn tai g©y ra nh-: b·o lôt, ®éng ®Êt  
+ c¨n cø vµo tÝnh chÊt: cã B§ tuÇn tù vµ B§ nhanh, nh¶y vät. 
B§ tuÇn tù lµ B§ theo nh÷ng nÊc thang XH (sù thay ®æi XH, t×nh tr¹ng XH) B§ nhanh nh¶y vät lµ B§ diÔn ra trong tr-êng hîp nhê ho¹t ®éng nhËn 
thøc vµ ho¹t ®éng tù gi¸c diÔn ra trong mét thêi gian ng¾n r«id chuyÓn lªn h×nh thøc cao h¬n. 
+ C¨n cø vÇo näi dung, cã B§ CCXH, B§ thiÕt chÕ XH vµ B§ V¨n ho¸ XH. B§CCXH lÇ sù B§ cña ph-¬ng thøc SX ra cña c¶i VC, sù B§ cña CC 
giai cÊp, CC nghÒ nghiÖp cã ¶nh h-ëng quan träng ®Õn biÕn ®æi CCXH dÉn ®Õn B§ thiÕt chÕ Xh, B§ V¨n ho¸ XH (¨n hái trong thiÕt chÕ h«n nh©n) 
+ C¨n cø vÇo tèc ®é biÕn ®æi, cã B§ nhanh, B§ chËm, B§ lín, B§ nhá. 
+ c¨n cø vÇo ph¹m vi ¶nh h-ëng cã B§ vÜ m« vµ B§ vi m« 
c. C¸c nh©n tè cña B§XH 
+ Con ng-êi: - Nhu cÇu gi¸o dôc nhiÌu h¬n ®/c LL lao déng -> sù GD b¾t buéc 
- TiÕn bé KHKT, c«ng nghÖ cao t¨ng thªm thêi gian nghØ ng¬i cña mét sè ng-êi nµy vµ lµm t¨ng thªm sù thÊt nghiÖp ®/v mét sè ng-êi kh¸c. 
+ D©n sè: 
DS ph¸t triÓn lµ mét ®éng lùc ®-a ®Õn B§ XH hiÖn ®¹i. Sù B§ vÒ quy m« DS g©y ra thay Ó«i s©u s¾c vÒ VH-XH. DS t¨ng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò khac 
svÒ m«i tr-êng TN vµ m«i tr-êng XH 
+ Kinh tÕ: 
- PP, ¸ch thøc SX -> sù thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp, nhµ m¸y réng lín -> t¨ng trëng qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, sù ph¸t triÓn của t/c c«ng ®oµn -> t¸c ®éng trë 
l¹i B§XH 
C©u 37. BiÕn ®æi XH ViÖt Nam trong giai ®o¹n míi. 
Còng nh- nhiÒu QG kh¸c trªn TG, VN ®·tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n LS ph¸t triÓn, trong mçi g/®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau ®Òu chøa ®ùng nhiÒu B§XH 
a. Kinh tÕ 
- T¨ng tr-ëng nhanh, GDP b×nh qu©n t¨ng  % 
- l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi 
- §Çu t-: 
- XuÊt khÈu: 
- §êi sèng nh©n d©n  
b. ChÝnh trÞ 
- §iÒu chØnh, thay ®æi ®-êng lèi vµ ®æi míi toµn diÖn  
- M«i tr-êng chÝnh trÞ æn ®Þnh 
- N©ng cao uy tÝn trªn tr-êng QT 
c. Gi¸o dôc ®µo t¹o 
- M¹ng l-íi tr-êng häc ph¸t triÓn 
d. Y tÕ: ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ 
e. V¨n ho¸ XH 
 42 
- Th«ng tin ®¹i chóng pt 
- Ho¹t ®éng VH-NT 
- Cã trªn 600 ®Çu b¸o, t¹p chÝ  
- Ph¸t thanh truyÒn h×nh 
f. Gia ®×nh