Phương pháp tuyên truyền miệng

ôn ngữ là các hoạt động không dùng ngôn ngữ lời nói của người tuyên truyền trong buổi tuyên truyền. Đó là tư thế, cử chỉ, ánh mắt, nụ cười, thái độ, hành vi khi tiến hành tuyên truyền.
- Yêu cầu của kênh phi ngôn ngữ là phải tự nhiên, hợp lý, gắn với nội dung và hợp lý với từng loại đối tượng, bối cảnh tuyên truyền. Báo cáo viên cần tránh "biểu diễn", "diễn kịch" khi tuyên truyền, làm cho tác dụng tuyên truyền hạn chế, thậm chí phản cảm. Việc kể chuyện vui gây hưng phấn, làm cho buổi nói chuyện đỡ căng thẳng là cần thiết, nhưng tránh "cù" một cách gượng gạo, tếu táo, thô thiển...
b) Những bước đi cụ thể của quá trình trình bày tuyên truyền miệng
* Trước khi nói:
Báo cáo viên cần chuẩn bị thêm các nội dung sau:
- Xác định lại một lần nữa về nội dung. Cần hình dung lại toàn bộ cấu trúc bài nói, suy nghĩ về cách trình bày, có thể nói thầm, nói nhỏ những vấn đề quan trọng. Đây là việc cần thiết, nhất là với đối tượng mới hoặc thực tiễn của buổi nói chuyện khác với những gì người báo cáo viên đã chuẩn bị hoặc theo giới thiệu của người mời.
- Chuẩn bị kỹ về cá nhân như trang phục, đầu tóc... Điều này thể hiện sự tôn trọng, gần gũi đối tượng; phù hợp với bối cảnh buổi nói, hòa đồng với người nghe.
- Chủ động sắp xếp thời gian, nắm vững địa điểm diễn ra buổi nói chuyện, đến sớm 5 - 10 phút để tiếp xúc với cấp uỷ, lãnh đạo đơn vị hoặc người nghe và tiếp cận với hội trường. Có thể nêu ý kiến đề nghị điều chỉnh ánh sáng, âm thanh, nơi đặt micrô, loa, lọ hoa, bục... phù hợp với không gia của hội trường, tạo thuận lợi cho báo cáo viên khi thuyết trình.
* Bắt đầu nói:
- Bắt đầu buổi nói chuyện có tác dụng quan trọng trong gây sự chú ý và thiện cảm. Thông thường báo cáo viên không nên vội vàng bắt đầu nói ngay mà cần tạo sự chú ý ban đầu. Khi bước lên bục, cần làm nhiệm vụ "tổ chức người nghe", dùng ánh mắt, tư thế để tập trung sự chú ý của họ.
- Trong giai đoạn bắt đầu nói thường xảy ra tình huống:
+ Người nói bị hồi hộp:
Hồi hộp là một trạng thái tâm lý xúc cảm tiêu cực, dẫn đến hành động lúng túng, bị động, không tự chủ của báo cáo viên. Nguyên nhân của hồi hộp có nhiều, cả chủ quan và khách quan và bất kỳ báo cáo viên nào cũng có thể bị rơi vào trường hợp này. Để khắc phục hồi hộp có thể thực hiện theo 4 cách sau:
Một là, hít thật sâu và thở ra từ từ vài lần.
Hai là, thay đổi trạng thái bằng cách bình tĩnh thay đổi lọ hoa, sửa micrô, chai nước, giáo án, lau kính...
Ba là, nhìn xuống khán giả, tìm ánh mặt đồng cảm, những người có tâm thế chủ động và tâm thế khẳng định để tìm sự thông cảm.
Bốn là, nói thẳng với khán giả là tôi hồi hộp quá để tìm sự ủng hộ.
+ Người nghe ồn ào, không tập trung. Trường hợp này dễ xảy ra trong các buổi nói chuyện. Báo cáo viên cần bình tĩnh, tạo ra sự ổn định và sự tập trung chú ý bằng cách nói to, nói chậm, từng từ và rõ ràng, có thể nhắc lại một vài lần một câu nói.
+ Người nghe ồn ào, tỏ thái độ phản ứng không đồng tình với người nói. Trong trường hợp này cần bình tĩnh, tỏ thái độ nhân nhượng bước đầu, tìm sự thiện cảm của người nghe rồi tìm cách làm chủ diễn đàn, thể hiện nội dung bài nói. Tuyệt đối không tranh luận với số đông khi mới bắt đầu.
Để việc xử lý các tình huống trên tốt nhất, báo cáo viên phải chuẩn bị thật tốt bài nói, nắm chắc nội dung, có kiến thức sâu rộng, phong phú về lý luận và thực tiễn, có bản lĩnh chính trị vững vàng, chủ động và ứng xử linh hoạt.
- Khi bắt đầu, khẩu ngữ "kính thưa, hoặc thưa..." rất quan trọng, thể hiện thái độ trân trọng với người nghe. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở người tuyên truyền phải lễ độ, thái độ này phải thể hiện ở ngay câu nói đầu tiên.
- Giới thiệu tóm tắt đề cương cơ bản của bài nói để người nghe chủ động theo dõi. Phần giới thiệu ngắn gọn, cần nói rõ bài nói có mấy phần, thời gian bao lâu, có nghỉ giải lao không, có đối thoại không.
* Trong khi nói:
- Báo cáo viên thực hiện bài nói qua hai kênh: ngôn ngữ và phi ngôn ngữ.
Kênh ngôn ngữ thể hiện bằng các yếu tố ngữ âm, ngữ điệu, nhịp độ và ngừng giọng.
Ngữ âm là cường độ của âm thanh, nói to, nói nhỏ phù hợp với hội trường. Không nói to quá hoặc nhỏ quá.
Ngữ điệu thể hiện sự lên giọng cần thiết cho một câu. Cần tránh hiện tượng nói nhanh quá nuốt âm hoặc "nuốt âm cuối" khi xuống giọng ở cuối câu.
Nhịp độ thể hiện nói nhanh hay chậm. Nói chung không  nên nói nhanh quá dẫn đến nuốt từ, người nghe không kịp nhận  biết nội dung của câu nói.
Ngừng giọng hoặc lặp lại những cụm từ chủ yếu để tạo ấn tượng, tập trung sự chú ý.
Kênh phi ngôn ngữ thể hiện chủ yếu bằng những hành vi như tư thế, cử động, cử chỉ, ánh mắt, nụ cười... Những hoạt động  này cần hết sức linh hoạt, được diễn tả phù hợp và ăn khớp với  nội dung (tránh những cử chỉ động tác thừa, cứng nhắc gây phản cảm với người nghe). Có thể sử dụng các thủ thuật như đứng tại  bục, đi lại ( khi có micrô cầm tay) và tiếp cận với người nghe. Trong  khi nói có thể sử dụng điệu bộ bằng tay,... để mô tả lời nói, nhưng không nên vung tay quá mức. Sự hài hước gây cười một cách  tế nhị, tạo không khí biểu lộ tình cảm, thái độ là cần thiết, nhưng không được thái quá.
- Khi nói báo cáo viên có thể giải thích và chứng minh, tức diễn dịch và quy nạp hoặc kết hợp cả hai phương pháp này.
+ Phương pháp diễn dịch xuất phát từ một luận điểm, báo cáo viên dùng tài liệu, tư liệu thực tế để làm sáng tỏ từng phần của luận điểm đó. Đây là phương pháp diễn giải, dễ thực hiện, có thể áp dụng phổ biến đối với mọi đối tượng người nghe, nhưng cuối cùng cần chốt lại luận điểm chung.
+ Phương pháp quy nạp là từ nhiều hiện tượng, sự kiện có tính riêng lẻ sau khi đã phân tích dưới nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau để nêu lên luận điểm, luận đề, nhận định có tính tổng hợp, khái quát cao. Phương pháp này đòi hỏi báo cáo viên phải biết lựa chọn sự kiện, tài liệu thật sinh động để dẫn dắt, thuyết phục người nghe thống nhất quan điểm với mình. Phương pháp này phù hợp với đối tượng là tri thức, những người có khả năng tổng hợp, khái quát cao.
+ Trong cùng một bài nói có thể vận dụng từng phương pháp để diễn đạt ở các phần khác nhau. Đó là sự kết hợp cả hai phương pháp giải thích và chứng minh, diễn dịch và quy nạp trong cùng một bài nói.
- Khi trình bày bài nói, báo cáo viên phải chú ý đến bố cục của bài nói cho cân xứng, tránh sa đà vào một nội dung để "đầu voi, đuôi chuột", cháy giáo án. Khi phân tích, chẻ nhỏ vấn đề cần chú ý đến "sự quay về" điểm xuất phát, tránh "quên đường về", không biết mình đang trình bày phần nào của bài.
Tuy nhiên, dù vận dụng phương pháp nào cũng cần ghi nhớ lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Nói phải gọn gàng, có đầu, có đuôi, có nội dung... Nói ít, nhưng nói cho thấm thía, nói cho chắc chắn, thì quần chúng thích hơn. Muốn nói gì phải chuẩn bị trước" (Hồ Chí Minh về công tác tư tưởng, NXB Sự Thật, Hà Nội 1965, tr167).
- Khi trình bày bài nói, báo cáo viên phải tường xuyên bao quát hội trường, quản lý buổi nói chuyện, theo dõi người nghe đang tiếp thu bài nói của mình như thế nào để chủ động điều chỉnh nội dung và phương pháp trình bày, phải duy trì trật tự trong hội trường vì lợi ích của số đông. Việc quản lý sự chú ý của người nghe là trách nhiệm của báo cáo viên trong suốu quá trình trình bày bài nói của mình, do vậy báo cáo viên phải luôn luôn làm chủ mọi tình huống để đảm bảo buổi nói chuyện có kết quả.
- Trong quá trình nghe báo cáo, người nghe có thể mệt mỏi do tác động khách quan (thời tiết, tiếng ồn...) báo cáo viên phải sử dụng một số thủ thuật để thay đổi không khí trong hội trường, tạo sự chú ý của người nghe như: dùng âm điệu, ngôn ngữ biểu cảm, phương tiện trực quan (nếu có), các thủ pháp gây cười, tạo không khí sôi nổi, thậm chí có thể cho nghỉ giải lao đột xuất nếu có sự cố nào đó.
- Nếu có một bộ phận người nghe thiếu tập trung,  báo cáo viên cần nhanh chóng xác định nguyên nhân. Nếu do phương pháp trình bày, báo cáo viên phải kịp thời điều chỉnh cách nói. Nếu người nghe có biểu hiện không đồng tình, phản ứng với điều vừa nói, báo cáo viên cần tìm cách "hòa hoãn", cố gắng xác định nhanh nguyên nhân, để lái vấn đề, cùng ngường nghe đối thoại, tạo sự đồng thuận.
- Trong quá trình nói, báo cáo viên có thể thực hiện đối thoại với người nghe, khi đối thoại cần chú ý:
+ Cần khêu gợi và hướng người nghe nêu câu hỏi, tập trung vào nội dung và chủ đề tuyên truyền.
+ Luôn có thái độ cầu thị, tôn trọng, chú ý lắng nghe câu hỏi của người nghe để trả lời rõ ràng, đúng và trúng yêu cầu của câu hỏi. Những vấn đề chưa rõ hoặc chưa thể trả lời thì khéo léo đề nghị để trả lời riêng hoặc xin hẹn vào dịp khác. Không trả lời những vấn đề chưa nắm vững. Nếu có nhiều người nghe nêu câu hỏi, báo cáo viên có tểh trả lời từng cân hỏi hoặc có thể để người nghe nêu nhiều câu hỏi, rồi lần lượt trả lời từng vấn đề hoặc theo cụm vấn đề.
Trong tập thể đông, có câu hỏi không đại diện cho số đông, nên đề nghị được trả lời riêng.
Trả lời câu hỏi trong thực hiện đối thoại là một vấn đề khó, báo cáo viên phải bình tĩnh ứng xử nhanh. Do vậy để đối thoại tốt, báo cáo viên phải tích luỹ kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng, có sự hiểu biết rộng và sâu, cả về thực tiễn và sự đa dạng của kiến thức trên các lĩnh vực.
* Kết thúc bài nói.
Đây là phần tổng kết bài nói chuyện. Yêu cầu phải để lại "dư âm", "ấn tượng" của bài nói theo hướng thúc đẩy quan hệ và tạo thiện cảm, tránh nặng nề.
Báo cáo viên có thể kết thúc bài nói bằng nhiều cách: hệ thống toàn bộ bài nói một cách ngắn gọn; khái quát hoặc chốt lại những vấn đề cơ bản nhất của nội dung tuyên truyền..., trên cơ sở đó rút ra kết luận định hướng tư tưởng, kêu gọi hành động của mọi người.
Thời điểm này có thể người nghe đặt thêm câu hỏi, báo cáo viên căn cứ vào nội dung và thời gian để trả lời chung hoặc xin trả lời riêng.
Cân kết thúc bài nói chuyện sớm hơn thời gian ấn định khoảng 5 - 7  phút, tuyệt đối không nên kéo dài quá giờ, dù chỉ là 1 - 2 phút, gây ức chế về tâm lý người nghe.
Trước khi rời diễn đàn, báo cáo viên cần cảm ơn người nghe đã theo dõi, cổ vũ, xin lỗi những sơ suất (nếu có), chúc sức khỏe, tạm biệt và hẹn gặp lại người nghe trong các nội dung tuyên truyền mới.