Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử 7 ở trường PT DTNT Ba Chẽ

, chùa được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông (1028-1054) và theo gợi ý thiết kế của nhà sư Thiền Tuệ vào năm 1049. Trải qua năm tháng, Chùa Một Cột được trùng tu, phục dựng nhiều lần qua các thời Trần, Hậu Lê, Nguyễn. Chùa Một Cột có hình dáng như bông hoa sen nhô lên trên mặt nước. Chùa hình vuông, làm bằng gỗ, lợp ngói ta, mỗi cạnh 3m, dựng trên một trụ đá, đó là nét độc đáo nhất của ngôi chùa. Trụ đá cao 4m (chưa kể phần chìm dưới nước), đường kính 1,2m, gồm hai khối gắn liền nhau, tưởng như chỉ là một khối. Nóc chùa có mặt nguyệt, đầu rồng chầu mặt nguyệt. Trong chùa, Phật Quan Âm cũng ngồi trên một bông sen bằng gỗ sơn son thiếp vàng ở vị trí cao nhất. "Chùa Một Cột là biểu trưng của đạo Phật, của giác ngộ tự giác (hạnh phúc, tự do), có ý nghĩa văn hóa, tôn giáo to lớn nhưng quy mô lại thu nhỏ với lối kiến trúc độc đáo vượt qua tất cả các kiến trúc đương thời". Đây là ngôi chùa được công nhận là có kiến thức độc đáo nhất Đông Nam Á.
Sau đó, với mục đích khắc sâu về nghệ thuật và tôn giáo thời Lý, giáo viên tiếp tục đặt các câu hỏi:
? Nhận xét của em về nét độc đáo của Chùa Một Cột?
? Ngôi chùa này còn thể hiện điều gì về văn hóa thời Lý?
Với các câu hỏi trên, học sinh tự tìm ra các kiến thức: Nghệ thuật điêu khắc và kiến trúc thời Lý đã phát triển tới đỉnh cao, độc đáo và đặc sắc. Qua đây, cũng thể hiện rõ, dưới thời nhà Lý, đạo Phật vô cùng phát triển. Tất cả khẳng định một nền văn hóa riêng biệt, đậm đà bản sắc dân tộc - nền văn hóa Thăng Long.
	Chó ý: Khi sö dông lo¹i ®å dïng nµy trong tiÕt häc gi¸o viªn cÇn cho häc sinh quan s¸t tØ mØ tranh ¶nh sau ®ã míi ®Ò nghÞ häc sinh quan sát và trả lời các câu hỏi rót. §Ò nghÞ häc sinh bæ sung phÇn nhËn xÐt cña b¹n.
2.2. Lo¹i ®å dïng lµ c¸c b¶n ®å, s¬ ®å, l­îc ®å.
C¸c s¬ ®å, b¶n ®å, l­îc ®å trong s¸ch gi¸o khoa dïng ®Ó minh ho¹ tr­êng thuËt, diÔn biÕn c¸c cuéc khëi nghÜa kh¸ng chiÕn, c¸c trËn ®¸nh lín. NÕu trong tiÕt d¹y LÞch Sö gi¸o viªn h­íng dÉn cho häc sinh t×m hiÓu diÔn biÕn c¸c trËn ®¸nh Êy ngay trong s¸ch gi¸o khoa th× sÏ gÆp mét sè trë ng¹i.
Tr­íc hÕt lµ kh«ng tËp trung ®­îc sù chó ý cña c¶ líp ®èi víi viÖc tr­êng thuËt cña gi¸o viªn. Bëi lÏ mçi häc sinh võa l¾ng nghe lêi cña c« tr­êng thuËt võa ph¶i dß t×m c¸c chi tiÕt, diÔn ra qua b¶n ®å, l­îc ®å.
Mét vÊn ®Ò n÷a lµ häc sinh võa kh«ng thÓ nghe gi¶ng võa tù t­êng thuËt, võa ph¶i ghi bµi. ChÝnh v× vËy viÖc sö dông lo¹i ®å dïng d¹y häc phãng to c¸c biÓu ®å, l­îc ®å gióp häc sinh, tËp trung h¬n vÒ bµi gi¶ng sau khi nghiªn cøu, bµi häc. Qu¸ tr×nh theo dâi viÖc t­êng thuËt trªn s¬ ®å phãng to ®Ó nhËn biÕt h¬n vÒ c¸c ®Þa ®iÓm, khu vùc diÔn ra c¸c trËn ®¸nh.
* Ph­¬ng ph¸p sö dông:
- Lo¹i ®å dïng nµy cã nhiÒu biÓu vµ cã thÓ dïng nhiÒu c¸ch sö dông.
- §èi víi lo¹i b¶n ®å treo t­êng in s½n lo¹i ®å dïng nµy th­êng ®­îc c¬ quan thiÕt bÞ tr­êng häc cÊp s½n vÒ cho nhµ tr­êng, khi lªn líp gi¸o viªn ®em ra sö dông cÇn giíi thiÖu c¸c ký hiÖu trªn b¶n ®å ®Ó häc sinh ph©n biÖt råi tõ ®ã cã thÓ t­êng thuËt diÔn biÕn. Còng cã thÓ gi¸o viªn h­íng dÉn gi¶i thÝch c¸c ký hiÖu yªu cÇu häc sinh tù m×nh thùc hµnh. C¶ 2 c¸ch lµm nµy ®Òu gióp häc sinh tiÕp cËn c¸c sù kiÖn lÞch sö mét c¸ch tho¶i m¸i høng thó.
- §èi víi lo¹i b¶n ®å lµm:
	§©y lµ biÓu b¶n ®å, l­îc ®å kh«ng cã ký hiÖu diÔn biÕn cho tr­íc cho tr­íc kiÓu ®å dïng nµy, gi¸o viªn th­êng tù thiÕt kÕ lÊy mäi ký hiÖu trªn b¶n ®å, l­îc ®å sÏ ®­îc xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh t­êng thuËt diÔn biÕn cña c¶ trËn ®¸nh. Theo t«i khi sö dông lo¹i b¶n ®å nµy gi¸o viªn nªn dïng c¸c ký hiÖu m« h×nh lµm s½n b»ng b×a cøng theo c¸c mÉu ®· quy ­íc (nÕu lµ líp häc cã b¶ng tõ th× cã thÓ thiÕt kÕ m« h×nh vµ ký hiÖu b»ng lo¹i s¾t máng) trong qu¸ tr×nh t­êng thuËt gi¸o viªn dïng c¸c ký hiÖu di ®éng råi dõng l¹i ®Ýnh vµo c¸c ®iÓm cÇn thiÕt cña b¶n ®å, sau bµi gi¶ng toµn bé sù kiÖn diÔn biÕn cña trËn ®¸nh sÏ xuÊt hiÖn vµ n»m l¹i trªn b¶n ®é lo¹i ®å dïng nµy cã thÓ dïng nhiÒu lÇn v× nã cã thÓ gì c¸c m« h×nh, ký hiÖu ra khái s¬ ®å mét c¸ch râ rµng. Dïng kiÓu b¶n ®å nµy gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh tù còng cè bµi häc b»ng c¸ch tr­êng thuËt l¹i trËn ®¸nh mµ gi¸o viªn võa t­êng thuËt xong. Lo¹i ®å dïng nµy cã thÓ t¸c dông gióp cho bµi gi¶ng hÊp dÉn h¬n, høng thó h¬n vµ néi dung kh¾c s©u h¬n trong trÝ t­ëng t­îng cña häc sinh. 
	VÝ dô:
Ch­¬ng tr×nh líp 7 bµi 11
Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc tèng
(1075 - 1077)
A. Môc tiªu bµi häc.
* KT: Gióp häc sinh hiÓu ®­îc ©m m­u x©m l­îc n­íc ta cña nhµ Tèng lµ nh»m bµnh ch­íng l·nh thæ, ®ång thêi gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ x· héi trong n­íc, hiÓu ®­îc cuéc tiÕn c«ng tËp kÞch sang ®Êt Tång giai ®o¹n I (1075 cña LÝ Th­êng KiÖt lµ h×nh thøc tù vÖ chÝnh ®¸ng).
§Æc biÖt n¾m ®­¬c cuéc kh¸ng chiÕn chèng Tèng ë giai ®o¹n II vµ chiÕn th¾ng to lín cña qu©n d©n §¹i ViÖt.
* T­ t­ëng: Gi¸o dôc t×nh thÇn yªu n­íc , ý thøc b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc tr­íc nguy c¬ x©m l­îc.
* KÜ n¨ng: RÌn luyÖn kÜ n¨ng söa dông b¶n ®å, l­îc ®å khi t­êng thuËt c¸c trËn ®¸nh.
B. ThiÕt bÞ sö dông ®å dïng:
- L­îc ®å vÒ cuéc tiÕn c«ng cña qu©n Tèng vµo n­íc ta lÇn thø II.
- L­îc ®å vÒ cuéc tÊn c«ng trªn phßng tuyÕn Nh­ NguyÖt.
C. C¸c thao t¸c sö dông ®å dïng trong tiÕt häc.
XuÊt ph¸t tõ môc tiªu cña bµi häc gi¸o viªn cÇn sö dông hîp lÝ c¸c ®å dïng trong c¸c môc nh­ sau:
1. Giai ®o¹n thø nhÊt (1075)
Trong phÇn II nhµ Lý chñ ®éng tÊn c«ng ®Ó phßng vÖ, gi¸o viªn treo l­îc ®å ®Êt n­íc ta d­íi thêi lý khi miªu t¶ viÖc Lý Th­êng KiÖt ®ªm qu©n sang tËn ®Êt Tèng vïng gÇn biªn giíi §¹i ViÖt vµ sau ®ã tÊn c«ng vµo thµnh Ung Ch©u, gi¸o viªn dïng b¶n ®å chØ râ cho häc sinh thÊy ®­îc c¸c vÞ trÝ tÊn c«ng cña ta.
2. Giai ®o¹n thø II (1076 - 1077)
* PhÇn thø nhÊt kh¸ng chiÕn bïng næ.
Gi¸o viªn dïng b¶n ®å treo t­êng (kh¸ng chiÕn lÇn thø 2 chèng x©m l­îc Tèng)
- Gi¶i thÝch c¸c kÝ hiÖu trªn b¶n ®å.
- Cho häc sinh tù t­êng thuËt sau khi tù nghiªn cøu bµi vµ ®­îc gi¸o viªn h­íng dÉn.
- §Æt c©u hái nhËn xÐt vÒ c¸ch t­êng thuËt cña häc sinh.
PhÇn thø 2: Cuéc chiÕn ®Êu trªn phßng tuyÕn Nh­ NguyÖt.
- Gi¸o viªn sö dông l­îc ®å tù t¹o kh«ng cã c¸c kÝ hiÖu (bản ®å câm)
- Gi¸o viªn lÇn l­ît giíi thiÖu c¸c kÝ hiÖu ®· ®­îc chuÈn bÞ s½n lµm b»ng c¸c lo¹i b×a cøng víi mµu s¾c kh¸c nhau theo quy ­íc ®Ó häc sinh tiÖn theo dâi.
- T­êng thuËt diÔn biÕn ®Õn phÇn nµo gi¸o viªn kÕt hîp dïng c¸c kÝ hiÖu (mµu xanh) chØ vÏ ®­êng tÊn c«ng cña qu©n Tèng g¾n lªn b¶n ®å dïng kÝ hiÖu mµu ®á (mòi tÊn c«ng cña ta) g¾n liÒn trªn b¶n ®å, khi miªu t¶ vÒ cuéc rót lui cña qu©n Tèng cÇn khÐo lÐo sö dông c¸c mòi tªn mµu xanh pha tr¾ng g¾n lªn b¶n ®å.
- KÕt thóc phÇn t­êng thuËt gi¸o viªn ®Æt c©u hái nhËn xÐt.
- NÕu cßn thêi gian cho häc sinh tËp l¹i.
- Cuèi phÇn bµi häc gi¸o viªn cho häc sinh lµm bµi tËp qua phÇn b¶ng phô vµ bµi tËp tr¾c nghiÖm vµo giÊy ®Ó häc sinh còng cè l¹i bµi häc.
	V. NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC SAU KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI
	Mặc dù thời gian rất hạn chế nhưng tôi đã vận dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào các tiết dạy và đã đạt được kết quả khả quan. Trước hết bản thân đã nhận thấy rằng những kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới và với những tiết dạy theo hướng đổi mới. Học sinh có hứng thú học tập hơn, tích cực chủ động sáng tạo để mở rộng vốn hiểu biết, đồng thời cũng rất linh hoạt trong việc thực hiện nhiệm vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kĩ năng. Không khí học tập sôi nổi ,nhẹ nhàng và học sinh yêu thích môn học hơn. Tôi cũng hi vọng với việc áp dụng đề tài này học sinh sẽ đạt được kết quả cao trong các kì thi và đặc biệt học sinh sẽ yêu thích môn học này hơn.
	* Kết quả cụ thể cuối năm:
lớp
SLHS
Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
7A
30
5
17
9
30
13
43
3
10
0
0
7B
25
4
16
7
28
10
40
4
16
0
0
	VI. KẾT LUẬN :
 Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, bản thân tôi đã rút ra một số kinh nghiệm sau:
1. Gi¸o viªn d¹y m«n lÞch sö ph¶i lu«n lu«n t×m tßi s¸ng t¹o vµ ®æi míi trong ph­¬ng ph¸p d¹y häc.
2. Cã kÕ ho¹ch cô thÓ trong viÖc t×m kiÕm vµ thiÕt kÕ c¸c ®å dïng d¹y häc ®Ñp chÝnh x¸c phï hîp víi néi dung bµi d¹y.
3. Ng­êi gi¸o viªn LÞch sö cÇn tù båi d­ìng n¨ng khiÕu vÏ b¶n ®å, l­îc ®å khoa häc vµ chÝnh x¸c.
4. Sö dông triÖt ®Ó c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc nh»m thu hót sù chó ý cña häc sinh.
5. Nªn cã nh­ng buæi häc ngo¹i kho¸, tham quan du lÞch c¸c di tÝch b¶o tµng lich sö.
	VII. MỘT SỐ ĐỀ NGHỊ.
Thùc ra hiÖn nay trong c¸c nhµ tr­êng ®· ®­îc cÊp rÊt nhiÒu c¸c thiÕt bÞ d¹y häc, ®Æc biÖt lµ cho c¸c líp 7. Tuy vËy ®èi víi m«n lÞch sö th× c¸c ®å dïng thiÕt bÞ cßn Ýt, v× vËy muèn ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao trong bé m«n bµy theo t«i cÇn cã nh÷ng yªu cÇu sau:
 - C¸c c¬ quan thiÕt bÞ tr­êng häc cÇn cã tranh ¶nh vÒ c¸c di tÝch lÞch sö vµ di s¶n v¨n ho¸ hoÆc c¸c b¶n ®å treo t­êng, l­îc ®å trËn ®¸nh ®Ó cÊp vÒ cho c¸c nhµ tr­êng, gióp gi¸o viªn thuËn lîi h¬n trong viÖc t×m kÝm c¸c ®å dïng d¹y häc.
- Nhµ tr­êng cÇn mua mét sè t­ liÖu, tµi liÖu cã liªn quan ®Õn lÞch sö vµ c¸ch gi¶ng d¹y bé m«n lÞch sö.
- Nhµ tr­êng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn vµ chi tr¶ hîp lÝ vÒ kinh phÝ khi gi¸o viªn tù m×nh thiÕt kÕ c¸c ®å dïng d¹y häc cßn thiÕu.
- Tæ chøc c¸c cuéc thi s¸ng t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc ë tÊt c¶ c¸c m«n trong ®ã cã m«n lÞch sö.
 Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình giảng dạy môn lịch sử. Với hiểu biết và kinh nghiệm của mình, đề tài chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, rất mong nhận được sự góp ý chân thành!
	VIII. TÀI LIỆU THAM KHẢO
SGK lịch sử 6,7,8,9.
SGV lịch sử 6,7,8,9.
Chuẩn kiến thức, kỹ năng môn lịch sử.
Tạp chí giáo dục
Lịch sử việt nam 1,2,3.
Phương pháp dạy học lịch sử
MỤC LỤC
Néi dung
Trang
I. Đặt vấn đề
1
1.Tầm quan trọng của vấn đề
1
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
1
3.Lí do chọn đề tài
4
4. Giới hạn nghiên cứu
4
II.Cơ sở lí luận
5
III. Cơ sở thực tiễn
6
IV. Nội dung nghiên cứu
6
1. Các nguyên tắc khi sử dụng đồ dùng trực quan
5
2. Sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử 7
7
V. Kết quả nghiên cứu
11
VI. Kết luận
12
VII. Đề nghị
13
VIII. Tài liệu tham khảo
14
 Ba Chẽ, ngày 25 tháng 5 năm 2013
 Người viết 
 Lã Sỹ Tuyên