Sáng kiến kinh nghiệm Một vài phương pháp dạy âm nhạc để phát huy tính sáng tạo của học sinh

đoạn 2 trước, đoạn một sau cũng được. Ngoài ra, HS có thể chọn để sử dụng các cách hát như lĩnh xướng, hoà giọng, đối đáp Như vậy hình thức trình bày bài hát của mỗi nhóm sẽ rất đa dạng, phong phú, giàu tính sáng tạo. 
HS tự chọn động tác phụ hoạ cho bài hát: HS có thể nghĩ ra động tác phù hợp với nội dung bài hát và tập trình bày cho đều, đẹp (hát kết hợp vận động hoặc múa, hát kết hợp một vài động tác diễn xuất). Tuy nhiên để sự sáng tạo đạt hiệu quả cao, GV cần tạo điều kiện về thời gian cho HS chuẩn bị. Thông thường GV thông báo trước một tuần để HS chọn nhóm và tập cách trình bày, biểu diễn bài hát.
 Với những bài hát khác, GV vẫn có thể vận dụng các kĩ năng dạy học trên. Đương nhiên, HS càng quen cách làm, khả năng kết hợp theo nhóm và tư duy sáng tạo của các em càng phát triển. 
2. Dạy TĐN phát huy tính sáng tạo của HS.
Trong cách dạy hát nói trên sự sáng tạo của HS thể hiện qua cách làm việc của nhóm 4-5 em. Trong nội dung TĐN, mỗi em lại có điều kiện thể hiện sự sáng tạo của riêng mình. Giống như học hát, TĐN cũng như mảnh đất để phát triển tư duy sáng tạo của HS. 
 	Khi dạy TĐN, GV yêu cầu HS tập viết lời mới cho bài TĐN đây là hoạt động phát huy nhiều sự sáng tạo của các em. Trong quá trình ôn tập hoặc củng cố bài TĐN, GV có thể yêu cầu HS tập viết lời hát mới với chủ đề tự chọn phù hợp với lứa tuổi HS. Các em sẽ viết những lời hát rất ngộ nghĩnh, đáng yêu. Với nhiều HS đã quen viết lời hát, GV sẽ ngạc nhiên với khả năng sáng tạo của các em. Với HS chưa từng tập viết lời hát, GV nên tiến hành hướng dẫn cách làm gồm những hoạt động sau: 
Hướng dẫn HS đọc thuần thục giai điệu của bản nhạc.
Gợi ý cách trọn dấu thanh (dấu huyền, sắc, nặng, ngã, hoặc không dấu thanh) cho từng câu hát, để sau khi viết lời có thể dễ dàng hát lời khớp với giai điệu.
Giới thiệu một số lời ca do HS (có thể ở lớp khác) viết để các em tham khảo.
Theo dõi và góp ý cách viết cho một số em.
Lựa chọn lời hát hay do HS sáng tác và trình bày trước lớp để khuyến khích sự sáng tạo của các em.
Nhận xét, đánh giá, cho điểm. 
3. Dạy nhạc lí để phát huy tính sáng tạo.
Dạy nhạc lí, GV có thể khuyến khích sự sáng tạo của HS thông qua những bài tập sau: 
* Sáng tạo hình tiết tấu: 
Mục tiêu là HS viết được hình tiết tấu dựa vào những nốt nhạc cho trước. Tương tự như cho những chữ cái để tập ghép vần, đáp án sẽ có rất nhiều dạng khác nhau.
 + Bài tập 1: Hãy dùng một nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp 2/4.
 Từ những nốt nhạc trên, HS có thể viết rất nhiều loại ô nhịp khác nhau, các em chưa cần kẻ khuông nhạc, GV có thể hướng dẫn thông qua một số ví dụ: 
 cc│♪♪c│♪♪c│♪♪♪♪│c│
 ♪♪♪♪│cc│♪♪♪♪│cc│c│
 c│cc│♪♪♪♪│♪♪♪♪│cc│ 
* Sáng tạo các đoạn nhạc:
+ Bài tập 2: Hãy dùng một nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp 2/4, cao độ đều viết ở nốt Mi.
Bài tập này, HS phải kẻ khuông nhạc, có thể các em phát triển từ bài tập một và cao độ đều viết bằng nốt Mi.
+ Bài tập 3: Hãy dùng một nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp + + Bài tập 3: Hãy dùng một nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp 2/4, với cao độ các nốt tự chọn.
 So với bài tập 2, bài tập này HS có thể viết cao độ với các nốt bất kì và như vậy, sự khác biệt trong từng bài tập của HS sẽ mở rộng hơn.
 Từ 3 bài tập trên, GV có thể ra bài tập sau:
+ Bài tập 4: Viết 5 ô nhịp 2/4 với các nốt nhạc tự chọn về cao độ và trường độ.
So với bài tập số 3, khi thực hiện bài này, sự sáng tạo của HS được phát huy cao hơn, không còn ràng buộc bởi trường độ như các bài trước, các em sẽ có rất nhiều phương án làm bài của mình.
+ Bài tập 5: Viết 8 ô nhịp 2/4 trong đó sử dụng các kí hiệu: 
Dấu lặng đen, lặng đơn, dấu nối, dấu luyến, dấu chấm dôi.
Bài này thể hiện sự sáng tạo cao hơn, ngoài việc viết đúng và đủ các nốt như ở các bài tập trên, HS phải hiểu tác dụng các kí hiệu âm nhạc và viết chúng một cách hợp lí.
GV nên cho HS thực hiện các bài tập từ dễ đến khó, các em dần hiểu được cách làm và sẽ có hứng thú khi tự mình thu hái kết quả. Để bài tập tương đối dễ nghe, GV có thể hướng dẫn: Nên viết các nốt nhạc liền bậc hoặc gần nhau về cao độ, dùng các quãng thuận. Kết bài nên ở nốt La hoặc Đô. 
Nếu GV có khả năng đàn những giai điệu do HS sáng tác, nên chọn một vài bài đàn cho các em nghe. Sau khi quen thuộc với dạng bài tập này, các em sẽ có thể viết được giai điệu hay hơn. 
4. Dạy Âm nhạc thường thức phát huy tính sáng tạo của HS.
Khi dạy âm nhạc thường thức, GV có thể khuyến khích sự sáng tạo của HS thông qua các bài tập sau:
* Sáng tạo khi làm tài liệu học tập: 
Bài tập này thể hiện sự sáng tạo và lòng say mê học tập của HS, có thể yêu cầu: 
HS tự làmg nhạc cụ gõ đơn giản, ví dụ: Thanh phách, hay những nhạc cụ tạo ra âm thanh (chai nhựa đựng viên bi, hòn sỏi, hạt đậu)
Làm album âm nhạc theo nhóm 4-5 HS: HS tìm hiểu và giới thiệu về sự ngiệp và cuộc đời của nhạc sĩ Việt Nam hoặc nhạc sĩ nổi tiếng thế giới thông qua bài viết, tranh ảnh, bản nhạc và những câu chuyện về họ. Để album âm nhạc có nhiều dữ liệu, GV nên cho HS chuẩn bị trong thời gian tương đối dài (khoảng 2-3 tuần).
 	Những album âm nhạc có giá trị, GV nên chọn để trưng bày trong phòng học âm nhạc khai thác sử dụng trên lớp. HS thấy việc mình làm có ích, điều đó sẽ khuyến khích tinh thần tìm hiểu và ý thức học tập của các em.
 C. PHẦN KẾT LUẬN
I. Kết quả nghiên cứu
Môn học âm nhạc ở trường THCS mỗi tuần chỉ có một tiết, nhưng các em được làm quen với: Học hát, TĐN, nhạc lí, âm nhạc thường thức là một tác động lớn vào thế giới tinh thần của các em. Với những phương pháp dạy trên, trong những năm qua đối với việc học âm nhạc ở trường THCS Hoàn Long, tôi thấy kết quả chất lượng được nâng lên rõ rệt, các em đã biết trình bày hoàn chỉnh một bài hát (hát kết hợp vận động nhẹ, biểu diễn) biết cảm nhận về nội dung bài hát. Biết đọc một bài TĐN có kết hợp gõ phách, gõ nhịp và sáng tác lời ca, sáng tạo tiết tấuBởi được hướng dẫn tận tình gợi mở và gần gũi luyện tập của GV, kết hợp giữa nhạc cụ, bảng phụ, đài, băng nhạc và làm mẫu chính xác của GV đã động viên cổ vũ các em kịp thời bằng những điểm tốt. Nhắc nhở các em sau khi học bài mới thì các em phải có sự ôn luyện ở nhà để ghi nhớ và khắc sâu kiến thức, do đó trong giờ học rất sôi nổi và thoải mái, các em thi đua nhau trả lời câu hỏi của GV đưa ra, tự giác xung phong lên trình bày bài trước lớp. Do đó chất lượng học tập của các em hàng năm được nâng lên rõ rệt:
Khối
Năm học
Giỏi
Khá
TB
Yếu
Kém
20.. – 20..
68%
25%
7%
0
0
20.. – 20..
72%
24%
4%
0
0
20.. – 20..
79,86%
20%
0.14%
0
0
Từ kết quả học tập trên đã đem lại cho các em lòng tự tin, sự hứng thú say mê trong học tập, tình cảm cô trò luôn gần gũi gắn bó. Việc học tốt trong giờ học chính khoá đã giúp giáo viên và học sinh chúng tôi thành công trong hoạt động ngoại khoá.
Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi về Một vài phương pháp dạy âm nhạc để phát huy tính sáng tạo của học sinh . Tôi rất mong được sự góp ý trao đổi kinh nghiệm của các bạn đồng nghiệp cũng như của những người yêu thích môn âm nhạc, để đưa ra được những phương pháp tối ưu nhất nhằm giúp HS có hứng thú và ham mê học âm nhạc, từ đó giáo dục óc thẩm mĩ cho các em, giúp các em hiểu được cái hay, cái đẹp có tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người hướng tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
II. Những vấn đề bỏ ngỏ
 Để phát huy tính sáng tạo của học sinh trong tiết dạy nhạc, ngoài những biện pháp nêu trên còn rất nhiều những vấn đề sâu hơn, khái quát hơn ( ví dụ âm nhạc trong đời sống, biểu diễn âm nhạc, không gian âm nhạc) chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu, tìm tòi.
III. Điều kiện áp dụng
SKKN trên áp dụng ở cấp THCS
Áp dụng hiệu quả hơn khi các phòng học được lắp đặt máy chiếu
Đặc biệt giáo viên âm nhạc phải có chuyên môn, có tâm huyết và yêu nghề
IV. Bài học kinh nghiệm
Qua thực tế giảng dạy, tôi rút ra được rằng: để phát huy tính sáng tạo của học sinh trong các tiết âm nhạc trước hết
- Về phía giáo viên: phải là những người yêu nghề, có chuyên môn vững, biết hát, biết đàn, đặc biệt giáo viên cần có sự quan tâm, động viên khíc lệ các em tránh để các em thiếu tự tin vì không có chất giọng.
- Về phía học sinh: cần đọc trước bài, chuẩn bị theo yêu cầu của giáo viên, nghe trước bài hát ở nhà để có cảm nhận ban đầu về bài hát.
- Cần có sự phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội tạo điều kiện cho các e, có những sân chơi ca hát bổ ích.
V. Kiến nghị, đề xuất
Để thực hiện đào tạo các em HS trở thành những người phát triển toàn diện về: Đức - Trí - Thể - Mĩ ngoài việc người thầy phải có năng lực thực sự ra thì việc khách quan, ngoại cảnh, khuôn viên, môi trường là những điều tác động lớn đến các em.
Do đó để tạo điều kiện cho việc dạy – học của thầy trò thuận lợi, bản thân tôi là người đứng lớp dạy bộ môn âm nhạc cần kiến nghị một số vấn đề sau:
Thứ nhất:
Phải có phòng học chức năng riêng (trong đó có những trang thiết bị dạy học để sẵn như đàn Organ, bảng phụ, đài catsette, đầu video, màn hình và máy chiếu) để mà nâng cao chất lượng dạy học tạo điều kiện tối đa cho HS phát triển tính sáng tạo trong môn học và đạt kết quả cao trong học tập.
Người thầy cần phát huy, chú trọng tính chủ động tích cực và sáng tạo của học sinh từ đó các em có nhìn nhận bao quát, toàn diện về việc học âm nhạc và vai trò của âm nhạc. Làm được như vậy là chúng ta góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường
Thứ 2: Nhà trường, cụm tổ chức nhiều sân chơi, cuộc thi, giao lưu văn nghệ, giúp các em có cơ hội thể hiện những ca khúc các em được học và hơn nữa là để các em giao lưu, học hỏi và rèn kĩ năng biểu diễn, tự tin trên sân khấu.
 Trong đề tài này chắc chắn không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Vậy tôi rất mong được sự giúp đỡ cũng như những góp ý của các thầy, cô giáođể tôi rút kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy những năm học sau.
 Để hoàn thành đề tài này ngoài việc tự nghiên cứu tài liệu, qua thực tế giảng dạy tôi còn nhận được sự giúp đỡ của các đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
Hoàn Long, ngày 15 tháng 11 năm 2014
 NGƯỜI THỰC HIỆN 
 Ngọc Ánh