Sử dụng, bảo quản thiết bị môn sinh học trong trường THCS

,9% 
Được pha chế bằng NaCl với nồng độ xấp xỉ bằng nồng độ NaCl có trong huyết tương , nước mô để giữ cho áp suất thẩm thấu của tế bào và mô động vật đang làm thí nghiệm không đổi , và có thể sống được trong một thời gian nhất định . 
Cách pha như sau : Hoà tan hết 0,65g NaCl ( với động vật biến nhiệt ) hoặc 0,9g NaCl ( với động vật đẳng nhiệt ) vào 100 ml nước cất ta được dung dịch sinh lý 0,65% ( đối với động vật biến nhiệt ) hoặc 0,9% ( đối với động vật đẳng nhiệt ) 
Dung dịch nước vôi trong 
Dùng để xác định thành phần CO2 trong khí thở ra . Để có dung dịch nươc vôi trong , ta lấy vôi tôi [Ca(OH)2] hoà vào nước , khuấy đều , để lắng , chắt lấy phần nước trong rồi lọc qua bông . 
Thuốc tím (KMnO4) 
Là chất oxy hoá mạnh , dùng để rửa vết thương , chữa rắn cắn . 
Xylen , toluen . 
Dùng để rút sạch nước trong mẫu vật khi làm tiêu bản cố định . Dùng để lau các thiết bị quang học làm sạch mốc . 
Dung dịch tổng hợp ngâm mẫu côn trùng 
Formol 8ml; 
cồn 950-20ml; 
axit axetic 10ml; 
đường saccarose 3g; 
glycerin 3-5ml; 
nước 100ml. 
Glyxerin và dầu sét 
Dùng để xem tiêu bản ở vật kính chìm trên kính hiển vi; dầu sét là chất lỏng , sánh ( có trong hộp kính hiển vi), màu vàng nhạt , có mùi thơm , được chiết xuất từ gỗ cây , tan trong cồn , ete , không tan trong nước . 
Băng phiến . 
Dùng để chống mốc , chống côn trùng phá hại mẫu khô 
Parafin hoặc vazơlin 
Parafin là chất dùng để lót khay mổ , hỗn hợp parafin và vazơlin dùng để đúc tiêu bản khi làm tiêu bản cố định . Khi sử dụng phải đun nóng đổ vào khay mổ hoặc khuôn đúc làm tiêu bản . 
Keo gắn tiêu bản (bomcanada) 
Dùng để gắn lamen lên lam kính khi làm tiêu bản cố định. 
PHẦN II. BẢO QUẢN THIẾT BỊ 
1. Bảo quản thiết bị quang học 
2. Bảo quản thiết bị cơ học 
3. Bảo quản thiết bị thuỷ tinh . 
4. Bảo quản thiết bị máy móc . 
5. Bảo quản tranh ảnh , bản đồ . 
6. Bảo quản tiêu bản , mô hình , mẫu vật . 
1. Bảo quản thiết bị quang học 
1. Nguyên tắc chung : 
Tránh ẩm ướt 
Tránh nhiệt độ cao hoặc sự biến đổi đột ngột về nhiệt độ . 
Tránh va chạm và chấn động mạnh 
Tránh bụi bẩn , mặt kính phải luôn sạch sẽ và tránh dầu mỡ bám vào . 
Tránh để gần hoá chất gây hư hỏng cho thiết bị 
Phải có người sử dụng và có bản thuyết minh hướng dẫn đi kèm . 
1. Bảo quản thiết bị quang học 
2. Chế độ sử dụng . 
Thiết bị có kèm bản nội qui hoặc hướng dẫn sử dụng , phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng . 
Trước khi sử dụng phải kiểm tra kỹ thiết bị một cách toàn bộ . 
Khi sử dụng phải nhẹ nhàng làm đúng các thao tác ký thuật 
Dùng khăn lau để lau mồi hôi tay trong khi sử dụng để tránh làm ẩm mốc thiết bị 
Dùng xong phải lau chùi cẩn thận và bàn giao lại cho người quản lí , phụ tránh thiết bị . 
1. Bảo quản thiết bị quang học 
3. Chế độ bảo dưỡng . 
Tuỳ theo loại thiết bị và tính chất sử dụng để đặt ra chu kỳ bảo dưỡng , kiểm tra 
Mỗi thiết bị chuẩn bị 2 khăn lau . Một chiếc lau bộ phận cơ học , 1 chiếc lau bộ phận quang học . 
Trước khi lau cần dùng chổi lông hay bơm khí để làm sạch bụi , tránh làm sát mặt kính . 
Khi có bẩn hay mờ mốc trên mặt kính thì dùng tăm bông thấm dung môi thích hợp ( xylen , toluen , cồn , ete ,..) mà lau ngay . Không nên thấm đãm quá tránh loang ra mép kính làm hỏng nhựa gắn . Cuối cùng dùng bông khô lau sạch . 
2. Bảo quản thiết bị cơ học  
- Sau khi sử dụng phải rửa sạch , giặt sạch , phơi hoặc để khô 
- Với thiết bị kim loại phải bôi dầu mỡ 
- Bao gói cẩn thận bằng giấy báo hoặc túi nilon 
- Sắp xếp lên giá ( hoặc tủ ) theo từng mục . Dụng cụ dùng thường xuyên để ở phía ngoài , ngăn thấp vửa tầm , dụng cụ ít dùng để ở ngăn trên cao . 
3. Bảo quản thiết bị thuỷ tinh . 
Đặc điểm thuỷ tinh : Dễ vỡ , mốc và hay gây tai nạn . 
Sau khi sử dụng phải rửa sạch bằng xà phòng 
Tẩy hoá chất bám vào các dụng cụ thuỷ tinh bằng cách ngâm vào dung dịch HCl loãng , H2SO4 loãng trong vài giờ , hoặc bằng dung dịch thuốc tím . 
Có thể tẩy bằng dung môi hữu cơ ( aceton , cồn , xăng ) làm sạch chất hữu cơ không tan trong nước . 
Làm khô dụng cụ : hong khô trên giàn ở điều kiện thường hoặc trong tủ ấm , tủ sấy . 
Sắp xếp dụng cụ thuỷ tinh lên giá , tủ : Để ở ngăn riêng với các thiết bị khác , hạn chế xếp chồng lên nhau . Nếu có thể thì xếp những loại nhỏ , mỏng lên trên loại to và dày hơn . 
Chú ý khi xếp phải lót giấy báo giữa các dụng cụ thuỷ tinh , đặc biệt khi xếp chồng lên nhau . 
4. Bảo quản thiết bị máy móc . 
Sau khi sử dụng phải lau chùi sạch sẽ bằng vải mềm . 
Máy móc cơ học cần kiểm tra lại và cho thêm dầu mỡ vào các chi tiết nếu cần . 
Máy móc điện tử cần tháo bỏ nguồn điện , pin ( nếu có ) rồi cho vào hộp hoặc tủ bảo quản . 
Máy móc cơ học để ở giá thấp , thiết bị điện tử cỡ nhỏ để ở giá cao hơn . 
Các thiết bị máy móc phức tạp cần lập sổ theo dõi tình trạng hoạt động của máy . 
Luôn luôn kiểm tra tình trạng hoạt động của máy trước khi bảo quản . 
Chú ý: Với những thiết bị được đóng theo bộ hay hộp , sau khi sử dụng ta lau rửa sạch sẽ rồi xếp lại vào hộp theo đúng vị trí . 
5. Bảo quản tranh ảnh , bản đồ . 
Đặc điểm : Tranh ảnh làm bằng giấy dễ hút ẩm , rách và mối mọt . 
Trước khi sử dụng dùng băng dính trong dán toàn bộ 4 mép của tranh ở cả 2 mặt . 
Đánh số thứ tự của tranh ( mã số ) vào góc trên bên phải tranh theo từng lớp học hoặc theo từng chủ đề và có sổ theo dõi . 
Nếu để trên giá : Ta phải gấp hoặc cuộn tranh vì tranh thường to hơn giá hay tủ , chỉ nên gấp đôi tranh và đặt ống nhựa  =9cm ở giữa để đảm bảo tranh không bị gãy gập . 
Khi chuẩn bị tranh để dạy , ta tìm theo số thứ tự ( mã số ) của tranh , sử dụng xong lại để đúng vào vị trí cũ theo số thứ tự . 
6. Bảo quản tiêu bản , mô hình , mẫu vật  
Các tiêu bản được đánh số thứ tự và lập sổ theo dõi . 
Tiêu bản luôn được để khô trong các hộp đựng tiêu bản và xếp lên giá hoặc tủ . 
Các mô hình được để khô và sạch bụi , sử dụng túi nilon lớn trùm lên mô hình , hoặc để trong hộp có ghi nhãn ở ngoài , nhãn ghi hướng ra phía ngoài . 
Các mẫu khô trong hộp trưng bày để kín , tránh côn trùng phá . 
Các loại mẫu ngâm phải được kiểm tra định kỳ về chất lượng hoá chất , nếu thấy đổi màu thì phải thay mới , nếu cạn phải bổ sung them. 
Kiểm tra nắp đậy phải kín , nếu thấy hở phải hàn lại . 
Kiểm tra nhãn ghi bên ngoài mẫu ngâm . 
PHẦN III. CÁCH LÀM TIÊU BẢN hiển vi 
1. Làm tiêu bản tạm thời : 
2. Làm tiêu bản cố định . 
1. Làm tiêu bản tạm thời : 
Để quan sát hình thái cấu tạo của các loại sinh vật đơn vào , đa bào bậc thấp , tế bào của các loại mô động vật , thực vật . 
a. Làm tiêu bản giọt ép . 
b. Làm tiêu bản giọt treo . 
Làm tiêu bản giọt ép .  
Thường dùng để quan sát hình dạng , kích thước , hoạt động của tế bào , của mô , của sinh vật đơn vào , đa bào bậc thấp . 
+ Chuẩn bị mẫu vật : mẫu vật lấy từ tự nhiên ( Trùng roi lấy từ ao hồ , ), từ nuôi cấy (vi sinh vật , động vật nguyên sinh ), hoặc từ cơ thể động vật , thực vật ( lấy các mô ). 
+ Chuẩn bị lam kính và lamen khô và sạch . 
Đưa mẫu vật cần quan sát lên lam kính có sẵn 1 giọt nước cất rồi đậy lamen và quan sát . 
b. Làm tiêu bản giọt treo  
Dùng để theo dõi các hoạt động sống của sinh vật đơn bào , sinh vật đa vào bậc thấp ( tảo , nấm , ĐVNS, thuỷ tức ,) hoặc ấu trùng sinh động vật . 
Cách làm : Lấy 1 lam kính lõm , bôi xung quanh phần lõm bằng Vazơlin . Dùng pipet nhỏ 1 giọt huyền phù sinh vật lên lamen , rồi từ từ lật ngược lamen úp lên lam kính vào chỗ lõm , đưa lên lam kính để quan sát . 
Tiêu bản giọt treo có thể giữ để theo dõi trong thời gian lâu có thể tới vài ngày . 
2. Làm tiêu bản cố định . 
Nguyên tắc chung . 
a. Lấy mẫu vật 
b. Nhuộm 
c. Cố định mẫu , rút nước 
d. Vùi ( đúc ) 
e. Cắt , dán tiêu bản 
f. Gắn tiêu bản . 
a. Lấy mẫu vật  
Mẫu lấy còn nguyên vẹn bộ phận hoặc cơ quan mà ta muốn làm tiêu bản 
Để mẫu trong túi nilon và để lạnh để bảo quản mẫu . Cũng có thể ngâm mẫu trong cồn 70% 
b. Nhuộm  
Sử dụng thuộc nhuộm phù hợp 
Ngâm toàn bộ mẫu vật vào dung dịch thuốc nhuộm ( thời gian tuỳ theo từng loại thuốc nhuộm vào kích thước mẫu vật ) 
c. Cố định mẫu , rút nước  
Ngâm mẫu trong cồn 70%, 2-4 giờ 
Ngâm sang cồn 80%, 2 giờ 
Ngâm sang cồn 90%, 2 giờ 
Ngâm sang cồn tuyệt đôí , 2 giờ 
Ngâm sang Xilen hoặc Bezen , 2 giờ 
d. Vùi ( đúc ) 
Làm khuôn đúc hình trụ 
Đun Parafin + Vazơlin rồi đổ vào khuôn đúc , cho mẫu vào giữa khuôn đúc rồi đổ Parafin phủ lên đầy khuôn . 
Để nguội 
e. Cắt lát 
Đưa khối parafin đúc có mẫu ở trong vào máy cắt tiêu bản 
Lắp lưỡi dao vào máy và chỉnh độ dày của lát cắt 
Cho máy cắt hoạt động , các lát cắt sẽ đợc máy cắt tạo ra 
f. Dán tiêu bản 
Chọn những lát cắt đẹp , dùng panh nhỏ gắp và đặt vào giữa lam kính , dàn đều lát cắt cho thật phẳng 
g. Gắn tiêu bản . 
Dùng keo gắn Bomcanada gắn lamen lên trên lát cắt , chú ý sử dụng lượng kéo gắn vừa phải 
Để lam kính mới gắn tiêu bản lên giá phẳng chờ vài ngày cho khô rồi mới sử dụng 
Chú ý: không được chồng các lam kính mới gắn tiêu bản lên nhau 
h. Ghi nhãn cho tiêu bản 
Sử dụng giấy in: ghi tên tiêu bản lên nhãn giấy vuông 2cm rồi dán lên 1 bên của tiêu bản . 
II. Làm mẫu thực vật . 
Thí nghiệm : Phát hiện hi ện tượng quang hợp ở thực vật 
1. Mục tiêu : 
- Biết cách chuẩn bị dụng cụ , hoá chất và thiết bị để làm thí nghiệm . 
- Biết cách tiến hành các bước thí nghiệm 
- Phát hiện được hiện tượng quang hợp ở thực vật , 
- Qua đó có thể sáng tạo sử dụng những dụng cụ , thiết bị đơn giản , sẵn có để làm thí nghiệm . 
2. Chuẩn bị . 
Dụng cụ : 
Cốc thuỷ tinh có miệng rót 
Ph ễu thuỷ tinh 
Ống nghiệm thuỷ tinh loại 10-15ml 
Que tre nh ỏ ( đóm ) 
Di êm , bật lửa 
Nguyên liệu : 
Rong đuôi chó 
Tiến hành :  
Để rong đuôi chó vào cốc nước , 
Úp ngược phễu lên phần rong đuôi chó , 
Đổ đầy nước vào ống nghiệm , bịt tay ở đầu ống nghiệm và úp lồng vào đáy phễu 
Để cốc thí nghiệm ra chỗ có nắng , có ánh sáng mạnh 
Quan sát hiện tượng xảy ra 
Khi ống nghiệm có lượng khí >1/3 ống , cẩn thận lấy ống nghiệm ra ( vẫn để úp ), đôt que diêm hoặc que tre rồi đưa vào ống nghiệm ( từ dưới lên ). Quan sát hiện tượng xảy ra .