Tập huấn Phòng chống sốt xuất huyết cho giáo viên

 gia đình thông qua hoạt động của cộng tác viên y tế, học sinh và các tổ chức quần chúng (thả cá, mesocyclops, đậy nắp, loại bỏ vật dụng phế thải ).	- Phun chủ động hóa chất diệt muỗi tại những nơi có nguy cơ cao.**GIÁM SÁT VÀ PHÒNG CHỐNG SXH 	Một số hướng dẫn, thực hành lựa chọn khi thực hiện hoạt động phòng chống véc tơ SXHD tại địa phương:Xử lý dụng cụ chứa nướcChống muỗi đẻ trứng trong các dụng cụ tích trữ nước (chum, vại, phuy, bể )Loại trừ ổ bọ gậy**GIÁM SÁT VÀ PHÒNG CHỐNG SXH Phòng muỗi đốt: Làm lưới chắn ở cửa ra vào, cửa sổ. Ngủ màn ban ngày, nhất là đối với trẻ nhỏ. Xua, diệt muỗi: Bằng hương muỗi, bình xịt thuốc cá nhân, hun khói bằng đốt vỏ cau, dừa hoặc lá cây. Treo mành tre, rèm tẩm hóa chất diệt muỗi ở cửa ra vào, cửa sổ, vợt điện.Tuyên truyền, hướng dẫn cộng đồng Huy động cộng đồng **GIÁM SÁT VÀ PHÒNG CHỐNG SXH Ca bệnh lâm sàng:	Người sống hoặc đến từ vùng có ổ dịch hoặc lưu hành SXHD trong vòng 14 ngày có biểu hiện sốt cao đột ngột, liên tục từ 2-7 ngày và có ít nhất 2 trong các dấu hiệu sau:	+ Biểu hiện xuất huyết có thể ở nhiều mức độ khác nhau như: nghiệm pháp dây thắt dương tính, chấm/mảng xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.	+ Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, nôn.	+ Da xung huyết, phát ban.	+ Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt.	+ Vật vã, li bì.	+ Đau bụng vùng gan hoặc ấn đau vùng gan.**GIÁM SÁT VÀ PHÒNG CHỐNG SXH 	Ca bệnh xác định:	Là ca bệnh được chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm 	(bằng các kỹ thuật: Mac - Elisa, PCR, NS1 hoặc phân lập vi rút).**GIÁM SÁT VÀ PHÒNG CHỐNG SXH 	Xử lý ổ dịch SXHD.	Quy mô xử lý ổ dịch sốt xuất huyết	- Khi có 1 ổ dịch xử lý khu vực phạm vi bán kính 200 mét kể từ nhà bệnh nhân.	- Trường hợp có từ 3 ổ dịch SXHD trở lên tại một thôn/ ấp hoặc tương đương trong vòng 14 ngày: thì xử lý theo quy mô thôn/ấp và có thể mở rộng khi dịch lan rộng**DiỄN BiẾN LS BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Đặc điểm của sốt xuất huyết Dengue là	 Sốt	 Xuất huyết 	Thoát huyết tương 	Có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng,	 Nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời dễ dẫn đến tử vong.**DiỄN BiẾN LS BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT 	Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện lâm sàng đa dạng, diễn biến nhanh chóng từ nhẹ đến nặng. 	Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn: 	giai đoạn sốt, 	giai đoạn nguy hiểm 	giai đoạn hồi phục. 	Phát hiện sớm bệnh và hiểu rõ những vấn đề lâm sàng trong từng giai đoạn của bệnh giúp chẩn đoán sớm, điều trị đúng và kịp thời, nhằm cứu sống người bệnh.**Các giai đoạn lâm sàng của SXH**CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT 	 Theo Tổ chức Y tế Thế giới năm 2009 	Bệnh sốt xuất huyết Dengue được chia làm 3 mức độ :	- Sốt xuất huyết Dengue.	- Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo.	- Sốt xuất huyết Dengue nặng.**Các MỨC ĐỘ của SXH**CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Sốt xuất huyết Dengue	- Sốt cao đột ngột, liên tục từ 2-7 ngày và có ít nhất 2 trong các dấu hiệu sau:	- Biểu hiện xuất huyết có thể như dấu dây thắt dương tính, chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng, máu cam;	- Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn;	- Da xung huyết, phát ban;	- Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt.**CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Cận lâm sàng	- Hematocrit bình thường (không có biểu hiện cô đặc máu) hoặc tăng.	- Số lượng tiểu cầu bình thường hoặc hơi giảm.	- Số lượng bạch cầu thường giảm.**CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo.	Bao gồm các triệu chứng lâm sàng của sốt xuất huyết Dengue, kèm theo các dấu hiệu cảnh báo sau:	- Vật vã, lừ đừ, li bì.	- Đau bụng vùng gan hoặc ấn đau vùng gan.	- Gan to > 2 cm.	- Nôn nhiều.	- Xuất huyết niêm mạc.	- Tiểu ít.**CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT 	Cận lâm sàng	+ Hematocrit tăng cao.	+ Tiểu cầu giảm nhanh chóng.	Nếu người bệnh có những dấu hiệu cảnh báo trên phải theo dõi sát mạch, huyết áp, số lượng nước tiểu, làm xét nghiệm hematocrit, tiểu cầu và có chỉ định truyền dịch kịp thời.**CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Sốt xuất huyết Dengue nặng	Khi người bệnh có một trong các biểu hiện sau:	- Thoát huyết tương nặng dẫn đến sốc giảm thể tích (Sốc sốt xuất huyết Dengue), ứ dịch ở khoang màng phổi và ổ bụng nhiều.	- Xuất huyết nặng.	- Suy tạng. **CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Chẩn đoán phân biệt 	- Sốt phát ban do virus	- Sốt mò.	- Sốt rét.	- Nhiễm khuẩn huyết do liên cầu lợn, não mô cầu, vi khuẩn gram âm, 	- Sốc nhiễm khuẩn.	- Các bệnh máu.	- Bệnh lý ổ bụng cấp, **CHẨN ĐOÁN BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT Chẩn đoán căn nguyên vi rút Dengue Xét nghiệm huyết thanh- Xét nghiệm nhanh:	+ Tìm kháng nguyên NS1 trong 5 ngày đầu của bệnh.	+ Tìm kháng thể IgM từ ngày thứ 5 trở đi.- Xét nghiệm ELISA:	+ Tìm kháng thể IgM: xét nghiệm từ ngày thứ năm của bệnh.	+ Tìm kháng thể IgG: lấy máu 2 lần cách nhau 1 tuần tìm động lực kháng thể (gấp 4 lần).- Xét nghiệm PCR, phân lập vi rút: Lấy máu trong giai đoạn sốt (thực hiện ở các cơ sở xét nghiệm có điều kiện).**Các giai đoạn lâm sàng của SXH**Các MỨC ĐỘ của SXH**Điều trịHiện tại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.Chủ yếu là điều trị triệu chứng: Hạ sốt, bù nước điện giải, nâng cao thể trạng.Vắc xin phòng bệnh chưa có.Theo dõi các dấu hiệu chuyển nặng để xử lý kịp thời.**Điều trịĐiều trị triệu chứng	- Nếu sốt cao ≥ 390C, cho thuốc hạ nhiệt, nới lỏng quần áo và lau mát bằng nước ấm.	- Thuốc hạ nhiệt chỉ được dùng là paracetamol đơn chất, liều dùng từ 10 - 15 mg/kg cân nặng/lần, cách nhau mỗi 4-6 giờ.- Chú ý:	+ Tổng liều paracetamol không quá 60mg/kg cân nặng/24h.	+ Không dùng aspirin (acetyl salicylic acid), analgin, ibuprofen để điều trị vì có thể gây xuất huyết, toan máu.**Điều trịBù dịch sớm bằng đường uống: 	Khuyến khích người bệnh uống nhiều nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh, ) hoặc nước cháo loãng với muối.	Lưu ý 	pha Oresol đúng cách**Điều trị	Điều trị Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo	Người bệnh được cho nhập viện điều trị.- Chỉ định truyền dịch:	 Nên xem xét truyền dịch nếu người bệnh không uống được, nôn nhiều, có dấu hiệu mất nước, lừ đừ, hematocrit tăng cao; mặc dù huyết áp vẫn ổn định.**Điều trị	Tiêu chuẩn cho người bệnh xuất viện	- Hết sốt 2 ngày, tỉnh táo.	- Mạch, huyết áp bình thường.	- Số lượng tiểu cầu > 50.000/mm3.**PHÁT HIỆN VÀ XỬ TRÍ ĐIỀU TRỊ SXHD Ở TUYẾN CƠ SỞ KHI CÓ DỊCH Cần phải nghi ngờ dịch SXHD trong cộng đồng khi thấy nhiều người bị sốt cao đột ngột chưa rõ nguyên nhân, sốt kéo dài từ 2-7 ngày, đồng thời kèm theo các biểu hiện xuất huyết như chảy máu cam, chảy máu lợi, xuất huyết dưới da, đái máu, nôn máu, rong kinh hoặc có vết bầm tím quanh nơi tiêm chính.	Càng nghi ngờ khi thấy những trường hợp sốt mà không đáp ứng điều trị đặc hiệu với các bệnh như viêm họng, viêm phổi, sốt rét hoặc có người bệnh tử vong trong vòng một tuần sau khi sốt kèm theo xuất huyết chưa rõ nguyên nhân.**Trách nhiệm của YTCS,YTTH 	- Phổ biến cho phụ huynh về các triệu chứng nghi ngờ sốt xuất huyết Dengue như sốt cao đột ngột; mệt mỏi, chán ăn, nhức đầu, có biểu hiện xuất huyết ở da, niêm mạc, gia đình nên đưa người bệnh đến khám tại trạm y tế để theo dõi điều trị.	- Phổ biến cho phụ huynh biết cách chăm sóc người bệnh sốt xuất huyết Dengue để điều trị ngoại trú tại gia đình như cho trẻ ăn bình thường, cho uống nhiều nước trái cây, biết cách pha oresol để uống (1 gói pha với 1 lít nước đun sôi để nguội), khi sốt cao ≥ 390C biết cách lau mát hoặc cho uống paracetamol do y tế xã cho đơn.	-Cấm dùng aspirin (acetyl salicylic acid), analgin, ibuprofen để điều trị vì có thể gây xuất huyết, toan máu.**Trách nhiệm của YTCS,YTTH	 - Hướng dẫn cho phụ huynh biết các triệu chứng nặng của sốt xuất huyết Dengue và cần đưa ngay người bệnh đến khám tại trạm y tế xã như đang sốt mà nhiệt độ đột ngột hạ xuống, chân tay lạnh, bứt rứt, vật vã hoặc li bì, da ẩm, vã nhiều mồ hôi, nôn ói nhiều, đau bụng nhiều, tiểu ít và có các biểu hiện xuất huyết nặng.	- Thực hiện Quy chế thông tin, báo cáo bệnh truyền nhiễm theo quy định của Bộ Y tế.**LƯU ÝKHI CÓ BIỂU HIỆN NGHI SỐT XUẤT HUYẾT CẦN ĐƯA ĐẾN NGAY CƠ SỞ Y TẾ ĐỂ ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ **Phòng bệnh	- Thực hiện công tác giám sát, phòng chống sốt xuất huyết Dengue theo quy định của Bộ Y tế.	- Hiện chưa có vắc xin phòng bệnh.	- Biện pháp phòng bệnh chủ yếu là kiểm soát côn trùng trung gian truyền bệnh như tránh muỗi đốt, diệt bọ gậy (loăng quăng), diệt muỗi trưởng thành, vệ sinh môi trường loại bỏ ổ chứa nước đọng.**Phòng Bệnh 1. Phòng muỗi đốt: Mặc quần áo dài che kín tay chân. Dùng các dụng cụ bắt muỗi và diệt muỗi vào ban ngày. **Tổ chức và vai trò của mạng lưới cộng tác viên trong cộng đồngXã, phường là tuyến hoạt động cơ bản nhất của phương án chủ động phòng chống SXH, các ổ bọ gậy chỉ có thể bị triệt phá ở tuyến này, cho nên sự thành bại của dự án cũng sẽ quyết định ở tuyến này.**Huy động CTV, học sinh CD VSMT tại cộng đồng, trường họcTổ chức chiến dịch VSMTThu nhặt và loại bỏ những dụng cụ mà nước có thế đọng lại như: chai, lọ, túi nhựa, lon đồ hộp, lốp xe đạp,v.v.. **Y tế địa phương nên phối hợp với ngành giáo dục tổ chức các hoạt động:Chiến dịch truyền thông như: Mít tinh, diễu hành, phát tờ rơi tuyên truyền về PC SXH tại cộng đồng2. Lồng ghép các hoạt động sinh hoạt vui chơi ngoại khóa của học sinh có chủ đề về PC SXH để các học sinh nhận thức tuyên truyền vận động gia đình, cộng đồng thực hiện các BP PC SXH**Y tế địa phương nên phối hợp với ngành giáo dục tổ chức các hoạt động3.Tổ chức chiến dịch VSMT tại trường học, cộng đồng nhằm loại bỏ các vật thải chứa nước có bọ gậy lăng quăng sinh sống4.Tổ chức vận động các HGĐ thực hiện cam kết không có bọ gậy lăng quăng trong gia đình, vận động cộng đồng hưởng ứng chiến dịch VSMT do y tế, giáo dục phối hợp thực hiện. 5.Báo cáo kịp thời cho Y tế các HS nghi ngờ mắc SXH để xử lý kịp thời không để bệnh lây lan bùng phát.**“Diệt bọ gậy, muỗi vằn là biện pháp đơn giản, hiệu quả và dễ thực hiện nhất để phòng bệnh sốt xuất huyết”**“Mỗi gia đình hãy dành 10 phút mỗi tuần để diệt bọ gậy, muỗi vằn, bảo vệ gia đình mình không bị sốt xuất huyết”**“Không có bọ gậy, không có muỗi, không có sốt xuất huyết”**“Chúng ta cùng chung tay xây dựng cộng đồng vì sức khỏe”**