Tham luận ôn thi tốt nghiệp môn Ngữ văn – Mảng truyện ký tổ Văn – trường THPT Lê Hồng Phong

THAM LUẬN ÔN THI TỐT NGHIỆP MÔN NGỮ VĂN – MẢNG TRUYỆN KÝ
Tổ Văn – Trường THPT Lê Hồng Phong
Chương trình ôn thi tốt nghiệp môn ngữ văn 12 có tất cả 8 tác phẩm truyện ký:
Vợ nhặt
Vợ chồng A Phủ
Chiếc thuyền ngoài xa
Rừng xà nu
Những đứa con trong gia đình
Một người Hà Nội (Nâng cao)
Ai đã đặt tên cho dòng sông
Người lái đò sông Đà.
 Trên thực tế HS rất ngại học, ngại ôn tác phẩm truyện ký vì tác phẩm thường dài, khó nhớ, khó thuộc dẫn chứng. Và ở mỗi một bài lại có những cách ra đề khác nhau, đòi hỏi người viết không chỉ nắm chắc kiến thức mà còn phải có kĩ năng làm bài linh hoạt cho phù hợp với yêu cầu cụ thể của đề.
 Trước thực trạng đó, chúng tôi đã tiến hành một số công việc sau:
* Lập bảng tổng hợp hệ thống hoá kiến thức cơ bản về các tác phẩm truyện ký( chính khoá). Trong bảng này, chúng tôi có đưa ra một số đề bài thường gặp ở mỗi bài đọc văn, và ở một số đề đơn giản, gv đã giải đáp lồng vào trong quá trình đọc hiểu văn bản trên lớp. Những dạng đề khó hơn( như đề tổng hợp, so sánh,...) gv sẽ hướng dẫn hs lập dàn ý cụ thể trong quá trình ôn tập, sau khi hs đã nắm chắc kiến thức cơ bản. 
I/ B¶ng hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc vÒ v¨n xu«i (truyÖn ký) ViÖt Nam
tõ sau 1945 ®Õn hÕt thÕ kû XX
STT
T¸c phÈm
T¸c gi¶
XuÊt sø vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c
Néi dung
NghÖ thuËt
Ghi chó
(Mét sè ®Ò th­êng ra)
1
Vî chång A Phñ
T« Hoµi
Rót tõ tËp "TruyÖn T©y B¾c", kÕt qu¶ cña chuyÕn ®i thực tế cïng bé ®éi vµo gi¶i phãng T©y B¾c n¨m 1952. ChuyÕn ®i gióp t¸c gi¶ hiÓu h¬n vÒ cuéc sèng, con ng­êi miÒn nói...
- Ph¶n ¸nh sè phËn ®au khæ, cïng cùc cña ng­êi d©n lao ®éng miÒn nói khiÕn hä trë nªn v« c¶m, tª liÖt vÒ mÆt t©m hån.
- Tè c¸o téi ¸c cña bän chóa ®Êt, c­êng quyÒn, thÇn quyÒn ®· vïi dËp con ng­êi lao ®éng.
- Ngîi ca søc sèng tiÒm tµng, m·nh liÖt cña ng­êi d©n lao ®éng, kh¸t väng tù do, kh¶ n¨ng lµm c¸ch m¹ng cña hä.
=> TruyÖn giµu gi¸ trÞ hiÖn thùc, gi¸ trÞ nh©n ®¹o.
- NghÖ thuËt kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt.
- Dùng c¶nh dùng kh«ng khÝ
- Nhµ v¨n cã së tr­êng miªu t¶ sinh ho¹t, phong tôc, tËp qu¸n.
- Lêi v¨n trÇn thuËt: giµu h×nh ¶nh, cã ®o¹n v¨n thÊm ®Ém chÊt th¬, giäng ®iÖu xãt xa, th­¬ng c¶m
1. Søc sèng tiÒm tµng cña MÞ trong ®ªm t×nh mïa xu©n.
2. Søc sèng tiÒm tµng m·nh liÖt cña MÞ trong ®ªm mïa ®«ng trªn nói cao, MÞ cøu A Phñ vµ tùu cøu m×nh.
3. Gi¸ trÞ hiÖn thùc vÒ gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm.
4. Ph©n tÝch nh©n vËt A Phñ.
2
Vî NhÆt
Kim L©n
- Rót tõ tËp "Con chã xÊu xÝ" (1962) 
- Cã tiÒn th©n tõ tiÓu thuyÕt "Xãm ngô c­" viÕt ngay sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8 nh­ng cßn dang dë.
- 1954, «ng dùa vµo phÇn cèt truyÖn cò viÕt nªn truyÖn.
- ThÊy ®­îc n¹n ®ãi khñng khiÕp cña lµng quª ViÖt Nam do n¹n ®ãi 1945 thùc d©n Ph¸p g©y ra.
- Kh¼ng ®Þnh, ngîi ca vÎ ®Ñp con ng­êi lao ®éng, ca ngîi t×nh ng­êi nh©n hËu, Êm ¸p.
- Tè c¸o téi ¸c cña thùc d©n Ph¸p, ph¸t xÝt NhËt ®· g©y ra n¹n ®ãi.
- Bµy tá niÒm ham sèng, khao kh¸t h¹nh phóc gia ®Þnh cña nh÷ng ng­êi trong n¹n ®ãi Êy.
- X©y dùng t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o
- X©y dùng nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ,...
- Dùng c¶nh: lµng ®ãi ,ng­ßi ®ãi n¨m1945.
- §èi tho¹i, ®éc tho¹i néi t©m
- Nhµ v¨n Kim L©n vËn dông nh÷ng lêi ¨n tiÕng nãi quen thuéc cña ng­êi n«ng d©n.
=> §Ëm chÊt b×nh d©n
1. Gi¶i thÝch ý nghÜa nhan ®Ò "Vî NhÆt"
2. Ph©n tÝch t×nh huèng truyÖn.
3. H×nh t­îng ng­êi n«ng d©n trong ngµy ®ãi
4. Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña truyÖn ng¾n.
5. Ph©n tÝch NV Trµng
6. Ph©n tÝch NV bµ cô Tø
3
Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh
NguyÔn Thi
- Rót tõ tËp truyÖn vµ ký
- ViÕt 2/1966 khi ®Õ quèc Mü t¨ng c­êng cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam.
- Ngîi ca phÈm chÊt tèt ®Ñp ng­êi n«ng d©n Nam Bé thuÇn hËu, chÊt ph¸c, trung thùc, th¼ng th¾n, giµu lßng yªu n­íc, c¨m thï giÆc, thuû chung víi gia ®×nh, quª h­¬ng c¸ch m¹ng.
- ChÝnh mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a t×nh c¶m gia ®×nh vµ t×nh c¶m ®Êt n­íc ®· lµm nªn søc m¹nh to lín cña nh©n d©n ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn chèng Mü
=> Ngîi ca chñ nghÜa anh hïng
- Lùa chän ®iÓm nh×n trÇn thuËt lµ ®iÓm nh×n cña ViÖt.
- Kh¾c ho¹ t©m lý, tÝnh c¸ch nh©n vËt.
- NN giµu mµu s¾c Nam Bé
1. Ph©n tÝch nh©n vËt ViÖt.
2. Ph©n tÝch nh©n vËt ChiÕn 3. Chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng ViÖt Nam thêi chèng Mü qua " Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh".
4
Rõng Xµ Nu
NguyÔn Trung Thµnh
ViÕt n¨m 1965, khi ®Õ quèc Mü ®æ qu©n å ¹t vµo miÒn Nam ViÖt Nam, truyÖn ®­a vµo tËp "Trªn quª h­¬ng nh÷ng anh hïng §iÖn Ngäc" n¨m 1969
- Ca ngîi ý chÝ bÊt khuÊt, kiªn c­êng vµ søc sèng m·nh liÖt cña ng­êi d©n T©y Nguyªn chèng Mü.
- ChØ ra con ®­êng tÊt yÕu gi¶i phãng miÒn Nam trong kh¸ng chiÕn chèng ®Õ quèc MÜ: dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng.
- Bót ph¸p nghÖ thuËt ®Ëm tÝnh sö thi .
- L·ng m¹n: cèt truyÖn, trÇn thuËt, miªu t¶ thiªn nhiªn, x©u dùng nh©n vËt...
- NN giäng ®iÖu trang träng, ®Ëm tÝnh sö thi
- KÕt cÊu vßng trßn: h×nh ¶nh rõng xµ nu.
-X©y dùng h×nh ¶nh biÓu t­îng: ®«i bµn tay
1. ý nghÜa nhan ®Ò "Rõng xµ nu" lµm râ chñ ®Ò t¸c phÈm.
2. Ph©n tÝch h×nh t­îng nh©n d©n c¸ch m¹ng( P.tÝch nh©n vËt Tnó, cô MÕt, DÝt, bÐ Heng).
3. Chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng trong t¸c phÈm.
4. Ph©n tÝch h×nh t­îng rõng xµ nu.
5. Khuynh h­íng sö thi trong t¸c phÈm.
5
Mét ng­êi Hµ Néi
NguyÔn Kh¶i
 S¸ng t¸c n¨m 1990, tiªu biÓu cho s¸ng t¸c NguyÔn Kh¶i giai ®o¹n sau 1978 g¾n liÒn víi c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc.
- Qua h×nh t­îng bµ HiÒn, t¸c phÈm göi g¾m mét quan ®iÓm thÈm mü mang chiÒu s©u v¨n ho¸ vÒ ng­êi Hµ Néi, con ng­êi giµu b¶n lÜnh, giµu lßng tù träng, s¸ng suèt, lÞch l·m, sang träng.
- §Ò xuÊt quan ®iÓm míi mÎ vÒ con ng­êi, göi g¾m niÒm tin v÷ng ch¾c vµo sù bÊt diÖt cña vÎ ®Ñp v¨n ho¸ ®Êt kinh kú.
- §iÓm nh×n trÇn thuËt, ®iÓm nh×n nh©n vËt t«i trong c¸c mèi quan hÖ, nhµ v¨n cã thÓ tù do b×nh luËn vÒ bµ HiÒn, vÒ mét ng­êi Hµ Néi...
- Giäng ®iÖu trÇn thuËt ®a thanh, ®a ®iÖu.
1. Ph©n tÝch nh©n vËt bµ HiÒn.
2. Ph©n tÝch ý nghÜa lêi b×nh luËn cña t¸c gi¶ ë cuèi truyÖn.
3. Nªu gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña t¸c phÈm.
6
ChiÕc thuyÒn ngoµi xa
NguyÔn Minh Ch©u
Ra ®êi n¨m 1983, thuéc giai ®o¹n s¸ng t¸c thø 2 cña NguyÔn Minh Ch©u
- Ph¶n ¶nh ch©n thùc cuéc sèng cña ng­êi d©n miÒn biÓn cßn nhiÒu nghÌo ®ãi, khã kh¨n, gian khæ,
- T¸c gi¶ ®Æt ra vÊn ®Ò mang tÝnh thêi ®¹i: n¹n b¹o hµnh gia ®×nh, kh¸t väng gi¶i tho¸t con ng­êi khái t×nh tr¹ng t¨m tèi vµ ca ngîi phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ng­êi lao ®éng nghÌo khæ, lam lò.
- Bµy tá niÒm th­¬ng c¶m, tr©n träng ®èi víi ng­êi d©n lao ®éng nghÌo khæ cña t¸c gi¶. 
- C¸i nh×n thÊu hiÓu, trÜu nÆng t×nh th­¬ng, lo ©u cña t¸c gi¶ ®èi víi cuéc sèng con ng­êi.
 C¸i nh×n cña nhµ v¨n ®a chiÒu vÒ hiÖn thùc ®êi sèng.
- §Æt ra mèi quan hÖ gi÷a nghÖ thuËt vµ cuéc sèng
- X©y dùng t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o: t×nh huèng nhËn thøc.
- Kh¾c ho¹ nh©n vËt: nh©n vËt nµo còng ®Æt trong mèi quan hÖ ®a chiÒu, ®­îc soi chiÕu trong nh÷ng mèi quan hÖ, ®iÓm nh×n kh¸c nhau.
1. Ph©n tÝch nh©n vËt ng­êi ®µn bµ hµng chµi trong truyÖn ng¾n.
2. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña truyÖn ng¾n.
3. Ph©n tÝch t×nh huèng nhËn thøc cña truyÖn ng¾n
4. Gi¶i thÝch nhan ®Ò:
"ChiÕc thuyÒn ngoµi xa"
7
Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng
Hoµng Phñ Ngäc T­êng
Rót tõ tËp ký cïng tªn "Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng" n¨m 1981.
- Kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp con s«ng H­¬ng d­íi c¸i nh×n ®a chiÒu, c¸i nh×n tõ c¶nh s¾c thiªn nhiªn, c¸i nh×n v¨n ho¸, c¸i nh×n lÞch sö, c¸i nh×n riªng biÖt ®éc ®¸o cña t¸c gi¶ => bµy tá niÒm yªu mÕn, ng­ìng mé cña t¸c gi¶ ®èi víi xø HuÕ t­¬i ®Ñp, giµu truyÒn thèng v¨n ho¸ , cã bÒ dµy lÞch sö ®Êu tranh kiªn c­êng, bÊt khuÊt...
- X©y dùng h×nh th­îng dßng s«ng H­¬ng thÊy ®­îc c¸i t«i phãng tóng cña t¸c gi¶.
- Ng«n ng÷ ngät ngµo, giµu h×nh ¶nh víi liªn t­ëng phãng tóng, bÊt ngê.
1. Ph©n tÝch h×nh t­îng s«ng H­¬ng trong t¸c phÈm.
2. So s¸nh h×nh t­îng s«ng H­¬ng vµ s«ng §µ ®Ó thÊy ®­îc phong c¸ch ®éc ®¸o cña 2 nhµ v¨n.
8
Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ
NguyÔn Tu©n
XuÊt b¶n lÇn thø I-
1960, rót tõ tËp tuú bót S«ng §µ.
- KÕt qu¶ chuyÕn ®i lªn vïng T©y B¾c (gièng víi tiÕng h¸t con tµu)
- Kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp hung b¹o, tr÷ t×nh cña con s«ng §µ
=> Ca ngîi vÎ ®Ñp tuyÖt mÜ cña con s«ng §µ miÒn T©y Tæ quèc.
- Ca ngîi vÎ ®Ñp tµi hoa, trÝ dòng cña con ng­êi.
- Phong c¸ch tµi hoa, ®Æc ®iÓm NguyÔn Tu©n
+ C¸i nh×n kh¸m ph¸ sù vËt ë ph­¬ng diÖn v¨n ho¸ thÈm mÜ, con ng­êi, tµi hoa nghÖ sÜ.
- VËn dông kiÕn thøc liªn ngµnh: thÓ thao, ®ua xe...
- Bót lùc cña ng­êi ®­îc mÖnh danh:
"BËc thÇy cña NN víi c©u v¨n xu«i giµu nh¹c ®iÖu, co duçi, nhÞp nhµng, h×nh ¶nh so s¸nh liªn t­ëng ®éc ®¸o, thó vÞ, Èn dô, vèn lµ së tr­êng cña nghÖ thuËt
1. Ph©n tÝch h×nh t­îng con s«ng §µ hung b¹o, tr÷ t×nh.
2. Ph©n tÝch vÎ ®Ñp ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ.