Tiểu luận Vai trò của lycopen

a xaï nhanh choùng phuïc hoài söùc khoeû; giuùp chöûa vieâm gan, xô gan, haï huyeát aùp; choáng khoâ maét, môø maét. Vaø ñaëc bieät, giuùp treû khoeû maïnh, mau lôùn, ít maéc beänh nhieãm khuaån nhö tieâu chaûy, vieâm phoåi 
	Tröôøng ÑH Y Haø Noäi vaø vieän quaân y 108 nghieân cöùu taùc duïng cuûa thuoác laøm töø tinh daàu gaác trong phoøng nguøa vaø ñieàu trò beänh lí gan nhö vieâm gan, xô gan vaø ung thö gan. Beänh nhaân ung thö gan sau moät thôøi gian ñieàu trò kích thöôùc khoái u thu nhoû vaø noàng ñoä a feto – protein/huyeát thanh trôû veà möùc bình thöôøng.
2.5 Vai troø lycopen
	2.5.1 Veà y hoïc
	Maëc duø vieäc ñieàu tra veà lôïi ích cuû lycopen môùi chæ ñöôïc baét ñaàu vaøo cuoái theá kæ XX. Nhöng trong khoaûng thôøi gian töông ñoái ngaén, caùc nhaø khoa hoïc ñaõ ñöa ra ñöôc nhieàu baèng chöùng ñaùng keå cho thaáy vai troø cuûa lycopen ñoái vôùi söùc khoeû cuûa con ngöôøi, laøm giaõm nguy cô taêng beänh ung thö, nhieàu beänh veà tim maïch vaø söï laõo hoaù.
	Caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ tìm thaáy söï töông quan nghòch ñaûo giöõa löôïng caø chua tieâu thuï vaø nguy cô ung thö, lycopen ñöôïc goïi laø moät taùc nhaân tieàm naêng cho coâng taùc phoøng choáng moät soá loaïi ung thö, ñaëc bieät laø ung thö tuyeán tuyeàn lieät vaø tuyeán tuî. Trong moät soá caùc nghieân cöùu veà caùc beänh ung thö, lycopen laø caroten coù lieân quan vôùi giaõm caùc nguy cô. Theo moät nghieân cöùu thöïc hieän bôûi caùc Dana-Farber Cancer Institute, tieâu thuï saûn phaåm caø chua mhieàu hôn hai laàn moät tuaàn coù lieân quan tôùi vieäc suy giaõm cuûa beänh ung thö tuyeán tuyeàn lieät leân ñeán 34%. Trong 46 loaïi traùi caây vaø rau quaû chæ coù caùc saûn phaåm caø chua cho thaáy khaû naêng suy giaõm beänh ung thö.
	Ngoaøi ra coøn coù caùc baèng chöùng dòch teã cho thaáy moät löôïng lycopen cao cuûa caùc saûn phaåm caø chua vôùi nguy cô giaõm söï phaùt trieån beänh phoåi, ung thö vuù, coå töû cung, ñöôøng tieâu hoaù aên nhieàu caø chua vaø caø roát seõ giaõm ñöôïc tyû leä ung thö phoåi ñeán 20-25%. Lycopen coøn aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc beänh ung thö ôû phuï nöõ. Ngöôøi ta nhaän thaáy raèng phuï nöõ aên hieàu lycopen thì khoaûng ñoä 1/5 ôû traïng thaùi ung thö tieàn coå töû cung so vôùi nhöõng ngöôøi ít aên.
Sau ñaây laø moät soá coâng duïng noåi baät cuûa lycopen :
Chống oxy hoá: 
	Là chất chống oxy hoá mạnh nhất trong họ các caroten, ngăn ngừa sự huỷ hoại oxy hoá của nhiễm sắc thể, nên góp phần điều trị bệnh mạch vành tim và ung thư. Lycopen có khả năng bắt giữ oxy đơn bội và làm giãm tác dụng gây đột biến theo test thử Ames. Hoạt tính chống oxy hoá của các caroten xếp theo thứ tự giãm dần như sau :Lycopen > alpha tocopherol > alpha caroten > crytoxanthin > zeaxanthin = beta caroten > lutein.
 * Ñoái vôùi laõo hoaù:
	 Tröôùc heát goác töï do oxi hoaù maøng teá baøo, gaây trôû ngaïi trong vieäc thaõi chaát baõ roài tieáp nhaän thöïc phaåm, döôõng khí; roài goác töï do taán coâng caùc ty laäp theå, phaù vôõ nguoàn cung caáp naêng löôïng. Sau cuøng baèng caùch oxi hoaù goác töï do laøm suy yeáu kích thích toá enzim khieán cô theå khoâng taêng tröôûng ñöôc. Goác töï do laø nguyeân nhaân gaây ra laõo hoaù laøm cho da khoâ vaø nhaên. caøng nhieàu chaát beùo khoâng baõo hoaø ôû da, caøng taêng möùc ñoä huyû hoaïi cuûa goác töï do vaø caøng cao cô hoäi maéc beänh giaø sôùm. Choáng oxi hoaù laø caùch toát nhaát ngaên söï laõo hoaù cuûa cô theå. Chaát choáng oxi hoaù coù khaû naêng tieâu huyû goác töï do ngaên chaën ñöôïc nhöõng phaûn öùng lieân hoaøn do goác töï do gaây ra, nhôø vaäy maø choáng ñöôïc laõo hoaù cô theå. Lycopen coù trong caø chua chính laø chaát coù taùc duïng tieâu huyû goác töï do cöïc maïnh. 	
*Ngaên ngöøa ung thö vaø tim maïch:
	 Cô cheá cuûa taùc ñoäng naøy laø lycopen baûo veä cho caùc phaân töû sinh hoïc cuûa teá baøo nhö lipid, lipo protein, protein vaø DNA khoâng bò toån haïi do söï taán coâng cuûa caùc goác töï do. ( goác töï do ñöôïc hình thaønh bình thöôøng trong quaù trình chuyeån hoaù, coù vai troø trôï giuùp cô theå tieâu dieät vi khuaån hay virus xaâm nhaäp. Tuy nhieân neáu saûn sinh nhieàu goác töï do quaù, hay saûn sinh khoâng ñuùng choã thì coù haïi ).
 Lipid laø chaát hay nhaïy caûm, ñaëc bieät laø nhöõng lipid chöùa nhieàu axit beùo no, vì söï phaù hoaïi oxy hoaù nhöõng axit beùo chöa no tieán haønh theo moât chuoãi phaûn öùng lieân tuïc.
 Teá baøo bao goàm caû maøng teá baøo, maøng nhaân vaø nhaân teá baøo bò caùc goác töï do taán coâng haøng trieäu cuù teân giaây. Nhieàu teá baøo hoaït ñoäng cuõng chóu toån haïi raát lôùn vì phuï thuoäc nguoàn naêng löôïng töø lipid. ñeå duy trì söï hoaøn chænh vaø hoaïy ñoäng bình thöôøng, teá baøo ñoäng vaät coù cô cheá baûo veä. Cô cheá naøy ñöôïc trang bò bôûi heä thoáng caùc chaát choáng oxi hoaù, bao goàm moät soá vitamin nhö vitamin E,C, caroten, lycopen  vaø moät soá enzim chöùa kim loaïi.
 Noàng ñoä lycopen trong moâ môõ seõ laøm giaõm 33% nguy cô beänh tim so vôùi ngöôøi coù noàng ñoä lycopen thaáp. Naïp lycopen töø thöùc aên coù theå laøm giaõm khaû naêng maéc beänh tim.
	* Choáng vieâm vaø mieãn dòch taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa cô theå
	* Choáng taêng sinh vaø taïo ñieàu kieän cho söï bieät hoaù teá baøo:
 lycopen öùc cheá söï taêng sinh cuûa nhieàu doøng teá baøo nhö :ung thö tuyeán tuyeàn lieät, vuù, buoàng tröùng, coå töû cung, thöïc quaûn, daï daøylycopen öùc cheá söï oxy hoaù cuûa AND, laø vaät lieäu di truyeàn, maø AND neáu bò oxy hoaù seõ coù theå daãn tôùi moät soá daïng ung thö do laøm thay ñoåi caáu truùc vaø chöùc naêng nhieãm saéc theå. vôùi noàng ñoä thaáp, lycopen keát hôïp vôùi1,25 –( OH )2 – vitamin D3 coù taùc duïng öùc cheá söï taêng sinh cuûa teá baøo, ñaåy maïnh söï bieät hoaù teá baøo.
	* Ngaên ngöøa ung thö Nhieáp Hoä Tuyeán ( NHT ):
 Laø beänh thoâng thöôøng nhaát ôû ñaøn oâng vôùi soá löôïng cao hôn 200 ngaøn tröôøng hôïp môùi tìm thaáy haøng naêm. noù cuõng laø keû thuø gieát ngöôøi ñöùng thöù hai cuûa ñaøn oâng ( sau ung thö phoåi ). Moãi naêm tyû leä töû vong leân ñeán 40 ngaøn. Moät khaûo cöùu môùi nhaát cho thaáy ôû ngöôøi bò ung thö NHT, möùc ñoä lycopen xuoáng thaáp trong maùu vaø raát nhieàuu chaát môõ vaø ñaûn maïch bò döôõng khí hoaù. Do ñoù vaán ñeà chính ñöôïc neâu ra laø khuyeán khích moïi ngöôøi neân duøng nhieàu caø chua ñeå coù löôïng lycopen trong maùu cao. Moät phöông phaùp toát nhaát ñeå laøm taêng löôïng lycopen leân cao laø aên nhieàu thöùc aên coù caø chau ñaõ naáu saün hay ñoáng hoäp. Moãi ngaøy ta caàn töø 25mg ñeán 30mg lycopen, do ñoù phaûi uoáng ít nhaát 2 ly nöôùc caø chua coù theå laøm giaõm 21 – 34% ung thö NHT so vôùi nhöõng ngöôøi khoâng aên caø chua.
	* Phoøng choáng ung thö
 Ñaëc bieät laø ung thö tuyeán tuyeàn lieät. AÊn nhieàu caø chua hoaëc caùc saûn phaåm caø chua, cuõng nhö coù noàng ñoä lycopen trong maùu cao giuùp laøm giaõm ñaùng keå nguy cô maéc beänh ung thö.
	* Chống ung thư phổi và những ung thư khác : ăn nhiều cà chua và cà rốt sẽ giãm tỷ lệ ung thư phổi đến 20 – 25%. Ngoài ra, lycopen còn có ảnh hưởng trực tiếp đến các bệnh ung thư ở nữ giới. Người ta nhận thấy rằng những người đàn bà ăn nhiều lycopen thì chỉ độ 1/5 ở trong tình trạng tiền ung thư cổ tử cung mà thôi, so với những người ăn ít hơn.
	* Lycopen vaø thuoác laù
 Huùt thuoác laø nguyeân nhaân gaây xô vöõa ñoäng maïch aønh cao do laøm taêng söï peroxyl hoaù lipid. Vì theá, chaát choáng oxi hoaù maø cô theå baûo veä LDL töø quaù trình oxi hoaù cuõng coù theå baûo veä ngöôøi huùt thuoác laù ñaõ ñöôïc hieån thò ñeå coù noàng ñoä thaáp cuûa haàu heát caùc caroyen so vôùi ngöôøi khoâng huùt thuoác laù sau khi ñieàu chænh cheá ñoä aên uoáng coù lycopen vaø caùc chaát coù khaû naêng tieâu huyû khaùc. Lycopen boå sung töø thöïc phaåm coù theå laøm giaõm söï peoroxyl hoaù lipid vaø tính nhaïy caûm cuûa LDL oxi hoaù trong huùt thuoác.
	* Chöõa trò sinh lí yeáu ôû nam giôùi
 Goác töï do chính laø thuû phaïm laøm yeáu cô quan sinh duïc nam nhö laø laøm giaûm soá löôïng tinh truøng, laøm tinh truøng yeáu ñuoái, khieám khuyeát laøm giaõm ham muoán tình duïc may thay lycopen laø saùt thuû caûi thieän ñaùng keå chöùc naêng sinh lí vaø nhu caàu tình duïc ôû nam giôùi.
Hình 2.4 vai troø cuûa lycopen
2.5.2 Về thực phẩm
	Bổ sung vào các loại thực phẩm như chất béo để ăn bánh mì, sản phẩm dạng sữa, gia vị, nước chấm, nước sốt, mù tạt, cháo và bánh kẹo.
 	 Là màu thực phẩm trong các bữa ăn hàng ngày có thể đạt được mức trung bình từ 2 -6 mg và ở mức cao nhất là 23 mg.
	Phần 3: Ứng dụng vào lĩnh vực sản xuất
	3.1 Sản xuất thực phẩm
	Sau nhiều năm nghiên cứu và thử nghiệm, công ty CP thực phẩm NUGA đã thành công trong việc đưa một nguyên liệu quí, được sử dụng phổ biến trong dược phẩm thành thực phẩm chức năng bổ dưỡng, có lợi cho sức khoẻ, phòng ngừa bệnh tật, đặc biệt uống rất ngon miệng, có thể sử dụng làm nước sinh tố uống hàng ngày, dễ sử dụng cho mọi đối tượng.
 Thực phẩm chức năng NUGA lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam, được chiết xuất từ quả gấc và các chất bổ sung khác. NUGA là thực phẩm chức năng tuyệt đối bổ sung các vitamin và khoáng chất.
Quy trình cheá bieán boät caø chua
caø chua
Quaû hö
Löïa choïn
Nöôùc
Röûõa
xeù tôi
toC = 85oC
t = 10 phut
Ñun noùng
Voû, haït
Chaø
Pck =600-650mmHg
toC =55-60 oC
Coâ ñaëc
Roùt hoäp nhoû
Xöû lí
Roùt hoäp lôùn
Gheùp naép
Hoäp
Gheùp Naép
Thanh truøng
Hoaøn thieän
toC =100 oC
t =20-50 phuùt
Baûo oân
Saûn phaåm
 	3.2 Vaøo y hoïc
 Thuoác saûn xuaát töø daàu gaác
Kết luận
Lycopen có trong gấc và cà chua là một lợi ích thiết thực cho sức khoẻ vừa cung cấp thực phẩm vừa là một loại thuốc trị bệnh.
Biết và hiểu được những lợi ích thiết thực từ các chất trong thức ăn là cách bảo vệ sức khoẻ tốt nhất cho con người. Vì vậy hiểu được vai trò của lycopen là vấn đề thiết yếu để giúp mọi người có sức khoẻ tốt ngăn ngừa bệnh tật là điều quan trọng.
Một lần nữa chúng em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn Th.S Nguyễn Minh Khang đã chỉ bảo và tạo điều kiện thuận lợi cho chúng em hoàn thành đề tài này.