Bài giảng Các phương pháp dạy học Tiếng Việt đặc thù - Nguyễn Thị Thúy

Các phương pháp dạy học Tiếng Việt đặc thự Nguyễn Thị ThuýCĐSP Hà Tõy8/20081.Phương pháp phân tích ngôn ngữ Thực chất của phương pháp này là từ việc quan sát, phân tích các hiện tượng NN theo các chủ đề để tìm ra dấu hiệu đặc trưng của chúng và rút ra những kiến thức cần ghi nhớ.- PPPT NN được áp dụng để PT ngữ âm, từ vựng ngữ nghĩa, ngữ pháp, phong cách, văn bản . 1.Phương pháp phân tích ngôn ngữ* Các thao tác cơ bản : 4 thao tác - Phân tích - phát hiện : Trên cơ sở VD mẫu , GV cho HS quan sát, PT, so sánh đối chiếu để tìm ra nét đặc trưng cơ bản của khái niệm và qui tắc mới ( thao tác này dùng ở bước hình thành tri thức mới cho HS) VD: Dạy “Câu đặc biệt” + Đưa VD có chứa câu đặc biệt + Hướng dẫn HS phân tích đặc điểm của các câu đó và so sánh với câu đơn bình thường (cấu tạo và cách sử dụng)+ Rút ra khái niệm về câu đặc biệt.+ Luyện tập nhận diện , phân tích một số câu đặc biệt trong đoạn văn khác1.Phương pháp phân tích ngôn ngữ- Phân tích - chứng minh: Thao tác này nhằm mục đích củng cố và khắc sâu kiến thức vừa học, hình thành các kĩ năng nhận diện hiện tượng NN vừa học(bài tập nhanh) . GV đưa một VD có chứa hiện tượng NN vừa hình thành ( BT nhanh). Yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học để phát hiện và chứng minh chúng. Thao tác này có thể được lặp lại nhiều lần cho đến khi HS nắm chắc khái niệm mới. VD: + Đưa 1 đoạn văn mới có chứa câu đặc biệt 	 + Yêu cầu HS nhận diện câu đặc biệt và trả lời câu hỏi tại sao đó lại là câu đặc biệt. 1.Phương pháp phân tích ngôn ngữ- Phân tích - phán đoán : Qua thao tác PT-CM HS đã hình thành được các kĩ năng cơ bản và GV đã có thể kiểm tra mức độ nắm kiến thức của HS. Tuy nhiên, thao tác này chiếm quá nhiều thời gian,để thành thục hóa kĩ năng, ta cho HS chuyển sang phân tích - phán đoán. Phân tích – phán đoán không yêu cầu HS tái hiện lại định nghĩa, khái niệm mà phải nhận diện ngay các hiện tượng NN qua phán đoán của mình( bài tập nhận diện). - Để đạt hiệu quả cao, thao tác PT-phán đoán chỉ được áp dụng khi phân tích - chứng minh đã thành thạo, HS đã có thể nhận diện các hiện tượng NN ở mức tự động hóa. VD: + GV đưa đoạn văn khác có chứa câu đặc biệt 	 + Yêu cầu HS nhận diện nhanh câu đặc biệt (không cần giải thích tại sao) 1.Phương pháp phân tích ngôn ngữ- Phân tích - tổng hợp: Đây là bước cuối cùng của quá trình phân tích NN. Đó là thao tác áp dụng các qui tắc NN đã học vào hoạt động giao tiếp. Bài tập thực hành giao tiếp có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự thành bại của thao tác phân tích tổng hợp.( Bài tập sỏng tạo)Nếu bỏ qua thao tác này sẽ không đạt tới mục đích cuối cùng của việc dạy học Tiếng Việt là HS phải vận dụng được kiến thức đã học vào thực tế giao tiếp. VD: + Yêu cầu HS viết đoạn văn có chứa câu đặc biệt hoặc tạo tình huống để HS nói được câu đặc biệt. + Nhận xét về giá trị của câu đặc biệt trong ngữ cảnh. 2- Phương pháp rèn luyện theo mẫu - Rèn luyện theo mẫu là phương pháp hoạt động có ý thức, trong đó GV chọn và giới thiệu các mẫu hoạt động lời nói, để HS hiểu và nắm vững cơ chế của chúng, rồi bắt chước mẫu đó một cách sáng tạo vào lời nói của mình. - Phương pháp rèn luyện theo mẫu có thể ứng dụng khi dạy từ ngữ, ngữ pháp, phong cách, ngữ dụng, tập làm văn. 2- Phương pháp rèn luyện theo mẫu* Các thao tác cơ bản: 4 thao tác - Cung cấp mẫu lời nói. - GV hướng dẫn HS phân tích mẫu theo các yêu cầu cụ thể - HS mô phỏng mẫu một cách sáng tạo để tạo ra lời nói của mình. - Kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm 2- Phương pháp rèn luyện theo mẫuVD: Dạy “câu ghép” + Cho HS tiếp xúc với câu mẫu qua VD. + PT cấu tạo ra ngữ pháp và mối quan hệ nghĩa giữa 2 vế để rút ra khái niệm câu ghép. + Y/c HS dựa vào mô hình câu ghép để đặt một số câu cụ thể hoặc viết đoạn có chứa câu ghép. + Nhận xét, đánh giá câu đã đặt. Chú ý - Để tránh sự mô phỏng máy móc, cần cho HS mô phỏng với một số yêu cầu bổ sung, đòi hỏi có sự thay đổi sáng tạo, khơi dậy óc tưởng tượng ở HS.VD: - Viết đoạn văn có chứa câu ghép - Viết câu ghép theo những đề tài, những tình huống giao tiếp khác nhau3- Phương pháp thực hành giao tiếp - Phương pháp giao tiếp là phương pháp dẫn dắt HS vận dụng lí thuyết đã học vào thực hiện các hoạt động giao tiếp thông qua các tình huống cụ thể .- Để thực hiện tốt PP này cần chú ý đến các yếu tố: mục đích giao tiếp, nội dung giao tiếp, nhân vật giao tiếp, cách thức và hoàn cảnh giao tiếp - Phương pháp giao tiếp được áp dụng khi dạy từ ngữ, câu, phong cách, hội thoại, TLV- Giao tiếp vừa là mục đích , vừa là phương tiện tổ chức các hoạt động dạy học của HS 3- Phương pháp thực hành giao tiếp* Các thao tác cơ bản : 4 thao tác - Tạo tình huống kích thích nhu cầu giao tiếp và định hướng giao tiếp cho HS(mục đích, nội dung, nhân vật giao tiếp, cách thức giao tiếp). - HS căn cứ nhiệm vụ giao tiếp để tạo ra lời nói cụ thể. - Đánh giá, nhận xét, rút kinh nghiệm về mẫu lời nói được tạo ra- Rút ra kiến thức cần ghi nhớ- ứng dụng thực hành trong tình huống giao tiếp khác3- Phương pháp thực hành giao tiếpVD: Dạy Phương châm hội thoại-Hướng dẫn HS phân tích các nhân tố giao tiếp trong cuộc thoại mẫu( có vi phạm phương châm hội thoại)- Yêu cầu HS thể hiện lời nói của mình trong tình huống đó- Nhận xét, đánh giá mức độ phù hợp của lời nói vừa tạo ra- Rút ra những kiến thức cần nhớ- Thực hành phân tích một cuộc thoại tương tự để khắc sâu kiến thứcChú ýTrong thực tế dạy học, các phương pháp không hoàn toàn tách biệt nhau. Mỗi phương pháp có đặc thù và chỗ mạnh riêng, GV phải vận dụng linh hoạt, sáng tạo mới thu được kết quả mong muốn. Cũng cần nhấn mạnh rằng, trong dạy học không có phương pháp nào chiếm vị trí độc tôn. Có những bài ,những ND cụ thể có thể ưu tiên sử dụng một phương pháp nào đó nhưng nhìn chung cần vận dụng tổng hợp, hài hòa nhiều phương pháp dạy học mới có thể mang lại hiệu quả cao.