Bài giảng Đường Thi nhất bách thủ

Giá trị bài thơ là ở những chỗ ấy chăng, ? Nếu ta đi tìm những 
điều hấp dẫn lạ lùng ở Đường Thi cổ điển thì rất khó thấy . 
3. Lập thu 立秋 Lì qiu 
 Lưu Hàn 刘 翰 Liu Hán 
乳鸦啼散玉屏空 
一枕新凉一扇风 
睡起秋声无觅处 
满阶梧叶月明中 
Rǔ yā tí sàn yù píng kōng 
Yī zhèn xīn liāng yī shàn fēng 
Shuì qǐ qiū fshēng wū mì chù 
Mǎn jiē wú yè yuè míng zhōng 
Vào thu 
Quạ con kêu khắp khoảng trời trong như ngọc 
Một cơn mát trên gối, một đợt gió trời quạt 
Ngủ dậy tiếng thu không biết từ đâu tới 
Đầy thềm lá ngô đồng dưới ánh trăng 
Nhũ nha đề tán ngọc bình không 
Nhất trẩm tân lương nhất phiến phong 
Thụy khởi thu thanh vô mịch xứ 
Mãn giai ngô diệp nguyệt minh trung 
P.H.N 2004 126
Dịch thơ 
Lời bàn : 
Mùa thu lâng lâng từ tốn đến với thi nhân . Nhà thơ rất mẫn cảm khi người đón nhận từng phần 
nhỏ mùa thu khe khẽ đến với mình . Nếu chẳng phải người yêu thiên nhiên sâu đậm và một tấm 
lòng ung dung thanh thản việc đời thì không thể cảm nhận được như thế. 
4. Ngẫu thành 偶成 Ǒu chéng 
 Trình Hiệu (Trình Hạo) 程 颢 Chéng Hào 
闲来无事不从容 
睡觉东窗日已红 
万物静观皆自得 
四时佳兴与人同 
道通天地有形外 
思入风云变态中 
富贵不淫贫贱乐 
Xián lái wū shì bù cóng rōng 
Shuì juè dōng chuāng rì yǐ hóng 
Wàn cǐ jìng guān jiē zì dè 
Sì shí jiā xìng yǔ rén tóng 
Dào tōng tiān dì yǒu xíng wài 
Sì rù fēng yūn biàn tài zhōng 
Fú guì bù yīn pín jiàn lè 
P.H.N 2004 127
 男儿到此是豪雄 Nán ēr dào cǐ shì háo xióng 
C 
Bất chợt mà thành (bài thơ) 
Nhàn rỗi vô sự (mà) chẳng ung dung 
Nằm ngủ, cửa sổ phía đông mặt trời đã hồng 
Bình tĩnh xem xét thấy muôn vật đều tự vận động 
Vẻ đẹp của bốn mùa ai cũng thấy như nhau 
Đạo thấu suốt muôn vật, đều có vẻ bên ngoài riêng 
Suy nghĩ thấu cả gió mây, lòng vương nhiều biến thái 
Giàu sang không sinh dâm, nghèo vẫn vui 
Làm trai đến như thế mới hào hùng 
Ngẫu thành 
Nhàn lai vô sự bất thong dong 
Thuỵ giác đông song nhật dĩ hồng 
Vạn vật tĩnh quan giai tự đắc 
Tứ thời giai hứng dữ nhân đồng 
Đạo thông thiên địa hữu hình ngoại 
Tứ nhập phong vân biến thái trung 
Phú quí bất dâm bần tiện lạc 
Nam nhi đáo thử thị hào hùng 
Lời bàn : 
Không hiểu sao soạn giả Ngô Văn Phú (Thiên gia thi ) lại phiên âm Hán Việt câu mở đầu 
là “ Nhàn lai vô sự bất tòng dong ” đáng lẽ phiên âm là thong dong/ thung dung/ ung dung 
chuẩn xác hơn . Thực ra câu mở đầu có vai trò vào đề , “nhàn rỗi không có việc gì đấy nhưng vẫn 
chẳng được ung dung”. Cái chân tay nhàn rỗi nhưng trí não không nhàn, vẫn bận suy xét sự đời . 
Phần chủ yếu của bài thơ là triết lí : muôn vật và con người tương đương với nhau . 
5. Nguyên đán 元旦 Yuán dàn 
 Vương An Thạch 王安石 Wáng An Shí 
炮竹声中一岁除 
春风送暖入屠苏 
千门万户瞳瞳日 
总把新挑换旧符 
Pào zhú shēng zhōng yī suì chú 
Chūn fēng sòng nuǎn rù Tú Sū 
Qiān mén wàn hù tóng tóng rì 
Zǒng bǎ xīn táo huán jiù fú 
O 
P.H.N 2004 128
 Tết nguyên đán 
Trong tiếng pháo trúc nổ vang một năm đã hết 
Gió xuân đưa hơi ấm thấm vào rượu Đồ Tô 
Muôn nhà nghìn hộ đều sáng sủa 
Nhà nào cũng đeo thẻ đào mới thay cái cũ phù 
hộ (người) 
Pháo (bộc) trúc thanh trung nhất tuế trừ 
Xuân phong tống noãn nhập Đồ Tô 
Thiên môn vạn hộ đồng đồng nhật 
Tổng bả tân đào hoán cựu phù 
dịch thơ : 
Chú thích: 
Pháo trúc : ngày xưa làm pháo bằng cách nhồi diêm tiêu vào ống tre trúc, gọi là bộc trúc . 
Đồ Tô một loại rượu cất bằng cỏ đồ tô uống mừng xum họp 
Thẻ đào : phong tục cổ, xuân về người ta vẽ một hình tượng trên gỗ đào, treo bên cổng hi 
vọng trừ ma quỉ . 
6. Tây giang nguyệt 西江月 
 Chu Đôn Nho 朱 敦 儒 Zhu Dūn Rú (đời Tống) 
日日深杯酒满 
朝朝小圃花开 
自歌自舞自开怀 
且喜无拘无碍 
青史几番春梦 
Rì rì shēn bēi jiǔ mǎn 
Zhāo zhāo xiăo pǔ kāi huā 
Zì gē zì wǔ zì kāi huái 
Qiě xǐ wū jū wū ài 
P.H.N 2004 129
 黄泉多少奇才 
不须计较与安排 
领取而今现在 
Qīng shǐ jǐ fān chūn mèng 
Huáng quán duō shào qì cái 
Bù xū jì jiào yǔ ān pǎi 
Lǐng qǔ ēr jīn xiàn zài 
O 
Hàng ngày ly rượu tràn đầy 
Sớm sớm vườn nhỏ nở hoa 
Tự hát tự múa tự giải sầu 
cứ vui không hạn chế, không vướng víu 
Sử xanh (chỉ là) vài giấc mộng xuân 
Suối vàng (có) bao nhiêu anh tài ? 
Không cần tính toán với thu xếp 
Nhận lấy hôm nay trước mắt . 
Nhật nhật thâm bôi tửu mãn 
Triêu triêu tiểu phố hoa khai 
Tự ca tự vũ tự khai hoài 
 thả hỉ vô câu vô ngại 
Thanh sử kỷ phiên xuân mộng 
Hoàng tuyền đa thiểu kì tài ? 
Bất tu kế giảo dữ an bài 
Lãnh thủ nhi kim hiện tại 
Ngày ngày có chén rượu đầy 
Trong vườn cũng có từng này hoa tươi 
Tự ca tự múa cho vui 
Mừng không còn chuyện bận tôi chút nào 
Sử xanh là giấc chiêm bao 
suối vàng đếm được hết sao anh tài 
Thôi đừng tính toán nhọc người 
Những gì trước mắt một vài vẫn hơn 
 ( Lí Phúc Điền dịch thơ) 
Chú thích: 
Đây là lời bài Từ (không phải thơ), sáng tác cho điệu hát “Tây giang nguyệt”. Do đó lời “từ” không 
tuân theo các âm luật , không có đối và vần như thơ (thi) 
7. Thôn cảnh tức sự 村 景 即 事 Cūn jǐng jí shì 
Ông Quyển 翁卷 Wēng juǎn 
绿遍山原白满川 
子规声里雨如烟 
Lù biàn shān yuān bái mǎn chuān 
Zǐ guī shēng lǐ yǔ rū yān 
Xiāng cūn sì yuè xián rén shào 
P.H.N 2004 130
 乡村四月闲人少 
才了蚕桑又插田 
Cái liǎo cán sāng yòu chā tián 
O 
Đồng ruộng đồi cao xanh trải khắp, nước sông trắng xoá 
Trong tiếng cuốc kêu mưa như khói 
Tháng Tư trong làng hiếm có ai nhàn rỗi 
Vừa xong chuyện tằm tơ đã lo gieo mạ cấy lúa 
Lục biến sơn nguyên, bạch mãn xuyên 
Tử qui thanh lí vũ như yên 
Hương thôn tứ nguyệt, nhàn nhân thiểu 
Tài liễu tàm tang hựu sáp điền 
Làng quê tháng Tư 
Lúa biếc đối cao, sông trắng dài 
Cuốc kêu trong dải khói mưa bay 
Tháng tư làng xóm nào ai rỗi 
Chưa hết tằm tang đã cấy cày 
( NV Phú) 
8. Thôn vãn 村 晚 Cūn wǎn 
 Lôi Chấn 雷震 Lēi Zhèn 
草满池塘水满陂 
Cǎo mǎn chí táng shuǐ mǎn pí 
P.H.N 2004 131
 山衔落日浸寒漪 
牧童归去横牛背 
短笛无腔信口吹 
Shān xián luò rì jìn hán yī 
Mù tóng guī qù héng niū bèi 
Duǎn dì wū qiāng xìn kǒu chuī 
O 
Chiều quê 
Cỏ đầy ao, nước đầy chuôm 
Núi ngậm mặt trời lặn, nước lạnh gợn sóng 
Trẻ chăn trâu trở về ngồi ngang lưng trâu 
Chúm miệng thổi sáo không theo khúc điệu nào 
Thôn vãn 
Thảo mãn trì đường,thuỷ mãn bĩ 
Sơn hàm lạc nhật tẩm hàn y 
Mục đồng quí khứ hoành ngưu bối 
Đoản địch vô xoang tìn khẩu xuy 
9. Xuân nhật ngẫu thành 春日偶成 Chūn rì ǒu chèng 
 Trình Hiệu 程颢 Chèng Hào 
P.H.N 2004 132
 云淡风轻近牛天 
傍花随柳过前川 
时人不识余心乐 
将谓偷闲学少年 
Yūn dàn fēng qīng jìn niù tiān 
Báng huā suí liǔ guò qián chuān 
Shí rén bù shì yū xīn lè 
Jiāng wèi tōu xián xué shào nián 
O 
Ngày xuân ngẫu nhiên thành thơ 
Mây thưa gió nhẹ trời gần trưa 
Bên hoa theo hàng liễu đến dòng sông phía trước 
Người cùng thời chẳng biết lòng ta đang lúc vui 
lại bảo ta chuốc lấy nhàn, học đám trẻ con 
Xuân nhật ngẫu thành 
 Vân đạm phong khinh cận ngọ thiên 
Bàng hoa tuỳ liễu quá tiền xuyên 
Thời nhân bất thức dư tâm lạc 
Tương vị thâu nhàn học thiếu niên 
Mây thưa gió nhẹ gần trưa 
Bên hoa men liễu thẩn thơ sông ngoài 
Người đời nào biết ta vui 
Bảo ta dỗi dãi học đòi trẻ thơ 
 ( Ngô Văn Phú dịch) 
10. Xuân tiêu 春 宵 Chūn xiāo 
Tô Thức / Sū shì 苏轼 ( còn gọi Tô Đông Pha / Su Dong Po 苏东坡) 
P.H.N 2004 133
 ( cuối đời Tống) 
春宵一刻值千金 
花有清香月有阴 
歌管楼台声细细 
秋千院络夜沉沉 
Chūn xiāo yī kè zhí qiān jīn 
Huā yǒu qīng xiāng yuè yǒu yīn 
Gē guǎn lóu tái shēng xì xì 
Qiū qiān yuàn luò yě chén chén 
o 
Đêm xuân một khắc giá ngàn vàng 
Hoa có hương thơm trong lành, trăng toả bóng 
Tiếng hát tiếng sáo các lâu đài dìu dặt 
Cây đu trên sân trong đêm khuya nhún nhún 
Xuân tiêu nhất khắc trị thiên kim 
Hoa hữu thanh hương nguyệt hữu âm 
Ca quản lâu đài thanh tế tế 
Thu thiên viện lạc dạ trầm trầm 
Dịch thơ : 
Đêm xuân một khắc ngàn vàng 
Hoa thơm toả ngát trăng đằm bóng xuân 
Lầu cao đàn sáo vẳng ngân 
Vào khuya đu nhún trên sân bồng bềnh 
Lời bàn: Bài thơ tân hôn với cảm xúc tinh tế, thanh nhã và cổ điển 
D 
P.H.N 2004 134
 P.H.N 2004 135
 跋 Bạt 
 Soạn giả đã sử dụng các tài liệu sau đây để nghiên cứu lựa chọn biên soạn : 
1. Trung Hoa kinh điển văn khố nguyên văn Hán ngữ (đĩa CD-MP3) dùng làm tài liệu gốc. 
2. Trong khi biên soạn, soạn giả còn tham khảo và đối chiếu những tài liệu sau : 
2.1. Thơ Đường 2 tập ( nhóm soạn giả Nam Trân – Nxb Giáo dục – Hà Nôi 1987 ) 
2.2. Đường thi tam bách thủ ( Trần Trọng Kim- Nxb Văn hoá thông tin – Hà Nội 1995) 
2.3. Đường thi tam bách thủ ( Ngô Văn Phú- Nxb Hội nhà văn -Hà Nội 2000) 
2.4. Thiên gia thi ( Ngô Văn Phú - Nxb Hội nhà văn -Hà Nội 1998) 
2.5. Thơ Đường- Từ Tống (Lí Phúc Điền soạn – Nxb Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh 1997) 
2.6. Thơ Đường - Tản Đà dịch (Nguyễn Quảng Tuân soạn – Nxb Văn học – Hà Nội 2003 ) 
Và một số tài liệu lẻ tẻ rời rạc khác . 
Trước hết vãn sinh ngỏ lời chân thành cảm tạ quí vị soạn giả, dịch giả tiền bối đã làm ra 
những sách trên . Với khả năng Hán ngữ ở cấp xoá mù, soạn giả đã nhận thấy trong các sách soạn ở 
Việt Nam có những bản dịch nghĩa quá sơ sài, đôi khi không chuẩn xác. Vậy nên soạn giả đã dịch 
lại những bài ấy cho thật sát nghĩa. Những sách ấy còn có những lỗi in sai chữ Hán, lầm chữ Hán 
Việt khiến soạn giả thấy cần bổ khuyết hiệu đính. 
Đặc biệt, soạn giả tự phiên âm Bắc Kinh để tiếp cận tiếng nói gốc của thơ. Chưa từng thấy 
sách nào ở Việt Nam biên soạn cả phần phiên âm Bắc Kinh . Nếu bạn hữu có hứng thú thì cũng dễ 
luyện thêm tiếng Hán, nghe rõ tiếng nói của thi nhân . 
 Tập sách này chắc hẳn còn những sai sót hoặc về chính tả, phiên âm Hán ngữ hoặc những 
câu dịch chưa trọn nghĩa. Xin quí vị vui lòng chỉ giáo . 
Hi vọng một ngày nào đó soạn giả có điều kiện xuất bản quyển Đường thi nhất bách thủ 
này hầu mong cung cấp tài liệu cho những người có sở thích quan tâm đến thi ca cổ điển Trung 
Hoa. Tài liệu cũng có ích cho sinh viên học những ngành như Ngữ văn, Trung văn chuyên ngữ, 
Văn hoá Trung Quốc, Ngoại giao, Ngoại thương , Du lịch. . . Hi vọng một ngày nào quyển sách đó 
sẽ được in, như thơ Vương Duy “thi trung hữu hoạ”, sách bền đẹp hơn chứ không chỉ là tập sách 
đánh máy, in vi tính rồi photocopy thế này. 
冯 怀 玉 
寒 士 在 下 
浔 阳 滩 
“江 南 梦 昏 乱 江 北 ” 
安 江 大 学 
Phùng Hoài Ngọc 
Hàn sĩ tại hạ 
 Tầm Dương bến 
“Giang Nam mộng lẫn vào Giang Bắc” 
 An Giang Đại học 
 tuyển tập mãn 
D 3 E 
P.H.N 2004 136