Bài giảng Giải phẫu sinh lý trẻ em - Thân Thị Diệp Nga

TRƯỜNG ĐH THỦ DẦU MỘT 
 BÀI GIẢNG 
GV : Thân Thị Diệp Nga 
 GIẢI PHẪU SINH LÝ TRẺ EM 
CHƯƠNG VI:  HỆ HÔ HẤP   
Hãy nêu cấu tạo của hệ hô hấp 
I- CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA CƠ QUAN HÔ HẤP 
Cơ quan hô hấp gồm Bộ phận dẫn khí & bộ phận hô hấp . 
BỘ PHẬN HÔ HẤP 
BỘ PHẬN DẪN KHÍ 
1- Cấu tạo 
Các cơ quan trong hệ hô hấp 
 a - Bộ phận dẫn khí 
 ( đường hô hấp ). 
 - Là 1 loạt các đường ống có đường kính khác nhau , khi hít vào hay thở ra không khí đều vận chuyển qua các ống đó . 
 - Bộ phận dần khí bao gồm : khoang mũi - thanh quản - khí quản - phế quản . 
* Đường dẫn khí : 
- Mũi : 
- Họng : 
- Thanh quản : 
- Khí quản : 
- Phế quản 
- Có nhiều lông mũi 
- Có lớp niêm mạc tiết chất nhày 
- Có lớp mao mạch dày đặc 
Có nắp thanh quản ( sụn thanh thiệt ) có thể cử động để đậy kín đường hô hấp 
- Cấu tạo bởi 15-20 vòng sụn khuyết xếp chồng lên nhau 
- Có lớp niêm mạc tiết chất nhày với nhiều lông rung chuyển động liên tục 
Cấu tạo bởi các vòng sụn . Ở phế quản nơi tiếp xúc các phế nang thì không có vòng sụn mà là các thớ cơ 
b- Bộ phận hô hấp : ( gồm 2 lá phổi ) 
Trong mỗi lá phổi có các thuỳ phổi ( phổi phải có 3 thuỳ , phổi trái có 2 thuỳ ) mỗi thuỳ có nhiều tiểu thuỳ , tận cùng các tiểu thuỳ là phế nang (ở người có khoảng 300 triệu phế nang ) thành phế nang rất mỏng , có mang lưới mao mạch dày đặc . 
Sự trao đổi khí giữa túi phổi & máu được thực hiện qua thành phế nang và mao mạch . 
Màng phổi : 
 bao bọc bên ngoài phổi gồm lá thành & lá tạng ( lá thành lót mặt trong lồng ngực , lá tạng phủ mặt ngoài của phổi ) giữa lá thành & lá tạng có lớp dịch mỏng có tác dụng làm giảm sự ma sát giừa 2 lá và tránh sự va chạm của phổi với thành lồng ngực . 
* Đặc điểm cấu tạo của phổi làm tăng diện tích bề mặt trao đổi khí : 
+ Số lượng phế nang lớn làm tăng diện tích trao đổi khí 
+ Bao ngoài hai lá phổi có hai lớp màng , lớp ngoài dính với lồng ngực , lớp trong dính với phổi , giữa hai lớp có chất dịch làm phổi nở rộng và xốp . 
O 2 
CO 2 
O 2 
O 2 
CO 2 
CO 2 
 Hô hấp là quá trình Tiếp nhận O 2 từ ngoài vào tế bào 
 và thải CO 2 ra môi trường 
2- Chức năng 
II. Chức năng của các cơ quan trong hệ hô hấp : 
Đường dẫn khí : 
gồm các cơ quan 
Mũi →H ọng →Thanh qu ản →Kh í quản →Ph ế quản : 
 Có chức năng dẫn khí , làm ấm , làm ẩm không khí đi vào và bảo vệ phổi . 
 Hai lá phổi : 
 Gồm rất nhiều phế nang , phổi là nơi trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường ngoài 
II- ĐẶC ĐIỂM CƠ QUAN HÔ HẤP- SỰ HÔ HẤP Ở TRẺ EM. 
 1 - Đặc điểm cơ quan hô hấp trẻ em . 
Nhìn chung hệ hô của trẻem có kích thước nhỏ hơn người lớn và chưa trưởng thành . Trung tâm điều hoà thân nhiệt chưa hoàn thiện do đó trẻ dễ bị rối loạn hô hấp . Cấu tao và chứac năng sinh lý thay đổi theo quá trình phát triển của cơ thể trẻ . 
a- Khoang mũi :  
Trẻ nhỏ ( sơ sinh ) khoang mũi nhỏ & ngắn cho nên không khí hít vào không được lọc sạch & sưởi ấm đầy đủ . 
Niêm mạc mềm mịn , nhiều mạch máu do đó khi bị xây xát dễ bị viêm nhiễm , khi bị viêm nhiễm nhẹ niêm mạc cũng đã bị sưng tấy , phù nề , xuất tiết gây sổ mũi , khó thở đặc biệt ở trẻ nhỏ 
b- Thanh quản , khí quản , phế quản 
ở trẻ em có đường kính nhỏ , tổ chức đàn hồi ít phát triển , sụn mềm dễ biến dạng , do đó khi bị viêm mhiễm trẻ hay bị khó thở , giản phế quản . 
Dây thanh âm ngắn nên giọng trẻ thường cao hơn . Từ 12 tuổi trở đi dây thanh âm của trẻ trai dài hơn trẻ gái cho nên giọng trẻ trai trầm hơn . 
c- Phổi : 
 - Trọng lượng tăng dần theo tuổi : 
 + Sơ sinh phổi có trọng lượng 50 - 60 gr. 
 + 6 tháng có trọng lượng gấp 2. 1 tuổi gấp 3, 12 tuổi gấp 10 lần lúc sơ sinh . 
 - Phế nang : bề mặt hô hấp của phế nang ở trẻ em tương đối lớn so với người lớn ( vì cơ thể trẻ đang lớn ). 
Màng phổi : màng phổi trẻ em mỏng dề bị giản khi hít thở vào sâu hoặc khi bị tràn khí tràn dịch màng phổi . 
Tổ chức phổi của trẻ ít đàn hồi cho nên trẻ dề bị xẹp phổi , giản phế quản nhỏ khi trẻ bi bệnh viêm phổi , bệnh ho gà . 
2 - Hoạt động hô hấp ở trẻ em . 
a - Nhịp thở : thay đổi theo lứa tuổi , trẻ càng nhỏ thở càng nhanh và nông , nhịp thở cuả trẻ như sau : 
Trẻ sơ sinh : 50 -60lần/ phút . 
Trẻ 6 tháng : 35-40lần/phút. 
7- 12 tháng : 30-35 lần/phút 
2- 3 tuổi : 25- 30 lần/phút . 
4 – 6 tuổi : 20- 25 lần/phút 
( người lớn : nam 19lần/phút, nữ 20 lần/phút ) 
b- Kiểu thở : 
Do đặc điểm xương lồng ngực của trẻ ( xương sườn nằm ngang , khó di động khi hô hấp ) do đó kiểu thở của trẻ có khác nhau . 
Trẻ nhỏ trước khi biết đi có kiểu thở bụng . 
Trẻ 2 tuổi trở lên có kiểu thở hỗn hợp ( ngực , bụng ). 
Trẻ > 10 tuổi : trẻ trai thở bụng , trẻ gái thở ngực . 
(Do lồng ngực trẻ mở rộng , cử động hô hấp lồng ngực tăng ) 
III- NHỮNG RỐI LOẠN VỀ HÔ HẤP Ở TRẺ EM 
	1 - Hiện tượng đói ôxy ( Thiếu dưỡng khí ) 
Hiện tượng đói oxy xẩy ra khi phân áp oxy ở phế nang giảm do áp suất khí trời giảm . Phân áp oxy ở phế nang thay đổi rõ rệt khi áp suất khí trời tăng hay giảm : khi áp suất khí trời giảm thì phân áp oxy ở phế nang cũng giảm lúc đó xẩy ra hiện tượng thiếu dưỡng khí . 
Hiện tượng đói oxy thường gặp : xe đông người , chật chội , đứng lâu . nhà cửa chật chội , nóng bức , đun nấu bếp củi , bếp than trong nhà . 
2 - Sổ mũi - ngạt mũi : 
Trẻ em thường bị ngạt mũi - sổ mũi do: 
 - Trong niêm mạc mũi có nhiều mao mạch , tuyến nhầy , hệ thống thần kinh nhạy cảm với kích thích thời tiết làm cho hiện tượng bài tiết dịch tăng lên . 
 - Khi trời lạnh sẽ làm tăng hiện tượng bài tiết dịch do giản mạch lám tăng lượng máu trong mũi nên nước mũi chảy ra nhiều . Vì vậy về mùa lạnh trẻ dễ bị sổ mũi , ngạt mũi do máu cương tụ làm hẹp khe mũi . 
 - Ở trẻ em sổ mũi , ngạt mũi là hiện tượng phổ biến vì đường hô hấp của trẻ còn nhỏ , hẹp , ít tổ chức đàn hồi , nhiều mao mạch và bạch huyết . 
 IV - VỆ SINH HỆ HÔ HẤP CHO TRẺ EM 
 1- Vệ sinh về sự thở : 
 * Dạy trẻ biết thở đúng : 
 - Dạy trẻ thở bằng mũi để không khí được lọc sạch và sưởi ấm đầy đủ ( tại sao ?). 
 - Dạy trẻ biết tăng cường nhịp thở , khi vận động không nín thở . 
 * Tạo điều kiện cho trẻ được hít thở không khí trong lành bằng cách : 
 - Thông thoáng phòng học để tạo sự thay đổi không khí . 
 - Cần có các biện pháp phòng chống bụi ( vd : sân láng ximăng rải sỏi ...) 
 - Trồng cây xanh . 
2- Bảo vệ cơ quan hô hấp của trẻ  
* Chăm sóc sự phát triển lồng ngực của trẻ bằng cách : 
 - Rèn luyện tư thế đúng cho trẻ khi đi , đứng , nằm , ngồi . 
 - Cho trẻ tập thể dục kết hợp thở sâu . 
 - Cho trẻ tập hát , ngâm thơ nhằm phát triển dây thanh âm , thanh quản & phổi 
Giữ gìn cơ quan hô hấp cho trẻ : 
 - Tránh sự nhiễm lạnh cho trẻ nhất là hai bàn chân . 
 - Không cho trẻ la hét hoặc hát , đọc thơ quá to tiếng , ( tại sao ?) 
 - Nhà cửa phải đảm bảo thoang mát về mùa hè , ấm áp về mùa đông 
 - Giáo dục cho trẻ một số thói quen vệ sinh , giữ gìn mũi , họng như : không lấy tay ngoáy mũi , không cho hột , hạt vào mũi , lấy khăn chùi mũi . 
 THÂN ÁI CHÀO TẠM BIỆTCHÚC CÁC EM HỌC TỐT diepnga@gmail.com