Bài giảng Luyện từ và câu lớp 5: Từ nhiều nghĩa

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô M«n: luyÖn tõ vµ c©uGV: Nguyễn Thị HoaKIỂM TRA BÀI CŨĐặt 2 câu: Mỗi câu có một từ “mực, nước” đồng âm ThÕ nµo lµ tõ ®ång ©m ?Lấy ví dụ cặp từ đồng âm?Thứ bảy ngày 13 tháng 10 năm 2012LUYỆN TỪ VÀ CÂUTừ nhiều nghĩaAB a) Bộ phận ở hai bên đầu người và động vật dùng để nghe.b) Phần xương cứng màu trắng, mọc trên hàm, dùng để cắn, giữ và nhai thức ăn.c) Bộ phận nhô lên ở giữa mặt người hoặc động vật có xương sống,dùng để thở và ngửi.RăngMũiTai1.Nối nghĩa ở cột B thích hợp với mỗi từ ở cột A:2. Tìm nghĩa của các từ răng, mũi, tai trong khổ thơ này có gì khác nghĩa của chúng ở bài tập 1 ? Răng của chiếc càoLàm sao nhai được ? Mũi thuyền rẽ nướcThì gửi cái gì ?Cái ấm không ngheSao tai lại mọc ?... QUANG HUYRăng của chiếc càoLàm sao nhai được ?Chỉ răng của chiếc cào không dùng để nhai, cắn xé thức ăn được. Chỉ là một dụng cụ trong lao động.Chiếc cào sắtChiếc cào gỗrăng cào thuyền rẽ nước Thì ngửi cái gì ? Phần nhô ra của con thuyền. Mũi của cái thuyền không thể ngửi được .Mũi thuyềnMũi Cái ấm không ngheSao tai lại mọc ?...Tai của cái ấm ở hai bên móc quai dùng để cầm, xách. Tai ấm không nghe được như tai người hay tai động vậtTai ấm3.Nghĩa của các từ răng, mũi, tai ở bài 1 và bài 2 có gì giống nhau?Cái răng cào không dùng để nhai mà vẫn được gọi là răng vì chúng có cùng nghĩa gốc với từ răng (đều chỉ vật nhọn sắc sắp xếp đều nhau thành hàng)3.Nghĩa của các từ răng, mũi, tai ở bài 1 và bài 2 có gì giống nhau?Mũi của thuyền không dùng để ngửi như mũi người và mũi động vật nhưng vẫn gọi là mũi vì nó có nghĩa gốc chung là có mũi nhọn nhô ra phía trước.3.Nghĩa của các từ răng, mũi, tai ở bài 1 và bài 2 có gì giống nhau?Tai ấm không dùng để nghe như tai người và tai động vật nhưng cũng gọi là tai vì nó có nghĩa gốc chung là chỉ bộ phận mọc ở 2 bên chìa ra như tai người.Nghĩa gốc là nghĩa thực ( nghĩa chính) của từ . Em hiểu thế nào là nghĩa gốc của từ ?Em hiểu thế nào là nghĩa chuyển ?Nghĩa chuyển là nghĩa của từ được suy ra từ nghĩa gốc. Từ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển.Thế nào là từ nhiều nghĩa ?II. Ghi nhớTừ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển.Các nghĩa của từ nhiều nghĩa bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.Em có nhận xét gì về các nghĩa của từ nhiều nghĩa ?Ví dụTrong các từ in đậm dưới đây từ nào là từ đồng âm? Từ nào là từ nhiều nghĩa?Cổa) Em Mai cổ cao ba ngấn thật đẹp.b) Cổ tay bé Hương vừa trắng lại vừa tròn.c) Bà kể cho em nghe câu chuyện cổ tích rất hay.III. Luyện tập1. Đọc các câu dưới đây. Gạch (-)dưới các từ mắt, chân, đầu mang nghĩa gốc;gạch (=)dưới các từ mắt, chân, đầu mang nghĩa chuyển:a) Mắt Đôi mắt của bé mở to. Quả na mở mắt.b) Chân Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân. Bé đau chân.	 	c) Đầu 	Khi viết, em đừng ngoẹo đầu. Nước suối đầu nguồn rất trong. 2. Các từ chỉ bộ phận cơ thể người và động vật thường là từ nhiều nghĩa. Hãy tìm một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của những từ sau:Lưỡi :Miệng:Cổ :Lưng:Tay:III. Luyện tập lưỡi kiếm, lưỡi dao, lưỡi rìu, lưỡi cuốc,miệng li, miệng chén, miệng hũ, miệng núi lửa,cổ hũ, cổ chai, cổ áo, cổ lọ, cổ bình, cổ tay,tay áo, tay ghế, tay vợt (cừ khôi), tay chèo,lưng núi, lưng ghế, lưng đê, lưng đồi, Có miệng mà chẳng nói chiBụng phình như chửa, bỏ gì cũng ăn.( Là cái gì ?)Cái chumĐố vui Có mặt mà chẳng có mồmRâu ria ba sợi chạy vòng chạy vo.( Là cái gì ?)Mặt đồng hồĐố vui Có mặt mà chẳng có mồmRâu ria ba sợi chạy vòng chạy vo.( Là cái gì ?)Mặt đồng hồĐố vuiNghĩa của từ đồng âmNghĩa của từ nhiều nghĩa khác hẳn nhau.bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.Nối dòng ở cột A với dòng ở cột Bkhác hẳn nhau.ABbao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.chúc các thầy cô mạnh khoẻ chúc các em chăm ngoan học giỏi!