Bài giảng môn Lịch sử Khối 7 - Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên (Thế kỉ XIII)

Vua Traàn 3 laàn baét giam söù giaû Moâng Coå . 
=>th¸i ®é ngang ng­îc cña qu©n M«ng Cæ. 
=>chóng muèn ®¸nh ta vÒ t©m lÝ 
=>Theå hieän thaùi ñoä kieân cöôøng cuûa nhaân daân ta luoân saün saøng chieán ñaáu choáng quaân xaâm löôïc, kieân quyeát choáng quaân Moâng Coå . 
 - Cuoái 1257 caû nöôùc saém söûa vuõ khí 
 -Thaønh laäp caùc ñoäi daân binh 
 -Quaân ñoäi ngaøy ñeâm luyeän taäp. 
CHÚ GIẢI 
 §Þch tiÕn qu©n 
 §Þch rót qu©n 
 Phßng tuyÕn qu©n ta 
 Ta tiÕn qu©n 
 Ta rót lui 
 Ta truy kÝch 
§«ng Bé §Çu 
CHÚ GIẢI 
 §Þch tiÕn qu©n 
 §Þch rót qu©n 
 Phßng tuyÕn qu©n ta 
 Ta tiÕn qu©n 
 Ta rót lui 
 Ta truy kÝch 
§«ng Bé §Çu 
* Giaëc : 
- Thaùng 1-1258: 3 vaïn quaân Moâng Coå do Ngoät Löông Hôïp Thai chæ huy theo ñöôøng Soâng Thao qua Baïch Haïc ñeán Bình Leä Nguyeân sau ñoù tieán vaøo Thaêng Long. 
- Khoâng laâu sau thì laâm vaøo khoù khaên, 29-1-1258 ruùt quaân chaïy veà Qui Hoaù tìm ñöôøng chaïy veà nöôùc. 
*Ta : 
Vua TrÇn Th¸i T«ng trùc tiÕp chØ huy chÆn ®¸nh ®Þch ë B×nh LÖ Nguyªn. 
Rót vÒ Th¨ng Long, thùc hiÖn v­ên kh«ng nhµ trèng 
Sau ®ã rót vÒ Thiªn M¹c 
-Chíp thêi c¬, ta ph¶n c«ng ë Đ«ng Bé §Çu, truy kÝch ®Þch 
 Ngheä thuaät ñaùnh giaëc: 
*Choáng Toáng laàn 2(1075-1077)-Lí Thöôøng Kieät 
-Tieán coâng tröôùc ñeå töï veä 
 -Ñaùnh baèng taâm lí(möu phaït taâm coâng) 
 -Chieán tranh nhaân daân, phaûn coâng, chôùp thôøi cô 
 - Ñaùnh baát ngôø vaøo ñeâm 
 -Xoay chuyeån tình theá 
 -Giaûng hoaø khi ñòch thaát theá 
*Choáng quaân Moâng Coå laàn1(1258) 
-vöôøn khoâng nhaø troáng 
-traùnh maïnh ñaùnh yeáu, keá “lấy yếu đánh mạnh, lấy ít đánh nhiều” 
-chieán tranh nhaân daân, chôùp thôøi cô, phaûn coâng 
- truy kích ñich treân ñöôøng ruùt chaïy, chaën ñaùnh 
-xoay chuyeån tình theá(ñòch chủ ñoäng-> bò ñoäng, ta töø bò ñoäng -> chuû ñoäng) 
*Gièng nhau :Ph¶n c«ng , chiÕn tranh nh©n d©n, chíp thêi c¬, xoay chuyÓn t×nh thÕ 
*Choáng Toáng laàn 2(1075-1077) 
 -Tieán coâng tröôùc ñeå töï veä 
 -Ñaùnh baèng taâm lí(möu phaït taâm coâng) 
 - Ñaùnh baát ngôø vaøo ñeâm 
 -Giaûng hoaø khi ñòch thaát theá 
*Choáng quaân Moâng Coå laàn1(1258) 
-vöôøn khoâng nhaø troáng 
-traùnh maïnh ñaùnh yeáu, laáy yeáu ñaùnh maïnh ,laáy ít ñòch nhieàu 
truy kích ñich treân ñöôøng ruùt chaïy 
chaën ñaùnh 
 *Kh¸c nhau : 
*Ñòch thaát baïi thaûm haïi 
*Ta thaéng lôïi veû vang 
*Ta: 
- V× chuÈn bÞ chu ®¸o 
 - Vì nhaø Traàn cã chuû tröông, ®­êng lèi ®¸nh giÆc ñuùng ñaén : bieát chôùp thôøi cô, thùc hiÖn v­ên kh«ng nhµ trèng, huy ®éng c¶ n­íc ®¸nh giÆc... 
- V× néi bé nhµ TrÇn thèng nhÊt, d©n ta nªu cao truyÒn thèng yªu n­íc, ®oµn kÕt quyÕt t©m choáng giaëc giöõ nöôùc. 
* §Þch : 
- Chñ quan, khinh th­êng nhµ TrÇn. 
V× sao qu©n M«ng Cæ m¹nh mµ vÉn bÞ qu©n ta ®¸nh b¹i? 
Những sự kiện biểu hiện tinh thần quyết tâm chống giặc của dân ta trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất (1258): 
- Ba lần bắt giam sứ giả Mông Cổ 
- Nhà Trần ban lệnh cho cả nước sắm sửa vũ khí 
Các đội dân binh thành lập, ngày đêm luyện tập võ nghệ, sẵn sàng đánh giặc 
- Đ ề ra và thực hiện chủ tr ươ ng “v ườn không nhà trống” 
-Trần Thủ Độ trả lời vua Trần “Đầu thần chưa rơi xuống đất xin bệ hạ đừng lo” 
-Theå hieän tinh thaàn yeâu nöôùc noàng naøn vaø quyeát taâm chieán ñaáu cuûa vua toâi, quaân daân nhaø Traàn 
-Theå hieän taøi chæ huy saùng suoát , saùng taïo cuûa nhaø vua vaø töôùng lónh nhaø Traàn ñaõ thöïc hieän chieán löôïc, chieán thuaät, caùch ñaùnh giaëc ñuùng ñaén, xoay chuyeån tình theá, chieán tranh nhaân daân 
-Ñaõ phaù vôõ keá hoaïch goïng kìm cuûa ñòch ñaåy giaëc vaøo theá bò ñoäng luùng tuùng roài thaát baïi. 
-Goùp theâm kinh nghieäm chieán ñaáu choáng ngoaïi xaâm trong lòch söû daân toäc 
Bµi tËp : Nèi thêi gian víi sù kiÖn x¶y ra vÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn lÇn thø nhÊt? 
Thêi gian 
1. N¨m 1257 
2. Cuèi n¨m 1257 
3. Th¸ng 1/1258 
4. Ngµy 29/1/1258 
Sù kiÖn 
a. T­íng M«ng Cæ lµ Ngét L­¬ng Hîp Thai chØ huy 3 v¹n qu©n M«ng Cæ tiÕn vµo n­íc ta theo ®­êng s«ng Thao xuèng B¹ch H¹c 
b. Vua M«ng Cæ quyÕt ®Þnh x©m l­îc §¹i ViÖt nh»m lµm bµn ®¹p tÊn c«ng Nam Tèng (Trung Quèc) 
c. Nhµ TrÇn ban lÖnh s¾m söa vò khÝ, qu©n ®éi luyÖn tËp ngµy ®ªm s½n sµng ®¸nh giÆc 
d. Qu©n M«ng Cæ thua trËn rót khái kinh thµnh Th¨ng Long 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
GM 
 
2. Töôùng giaëc chæ huy quaân Moâng Coå xaâm löôïc nöôùc ta (1258).... ? 
3. Nhaân daân Thaêng Long ñaõ thöïc hieän chuû tröông gì ñeå ñaùnh giaëc? 
4. Quaân Moâng Coå tieán ñaùnh nöôùc ta theo ñöôøng.... ? 
5. Vua Traàn ñaõ coù haønh ñoäng gì vôùi söù giaû Moâng Coå ? 
6. Ñaàu naêm 1258, nöôùc ta phaûi choáng laïi quaân xaâm löôïc ... ? 
7. Quaân daân nhaø Traàn ñaõ phaûn coâng ñaùnh baïi quaân Moâng Coå ôû .. 
8. “Ñaàu thaàn chöa rôi xuoáng ñaát,...” laø caâu noùi cuûa........ ? 
9.Quaân Moâng Coå treân ñöôøng ruùt chaïy bò chaën ñaùnh ôû..... ? 
 Q U Y H OÙ A 
 Ñ AÏ I V	 I EÄ	 T 
N G	 OÄ T	 L Ö Ô N G H Ô P T H A	I 
V Ö ÔØ N 	 K H	 OÂ N	 G N	 H AØ T R OÁ N G 
 S OÂ N G T H A O 
 B AÉ T G	 I A M 
 M OÂ	 N G C OÅ 	 
 Ñ OÂ	 N G B OÄ	 Ñ AÀ	 U 	 	 
T R AÀ N T H ñ Ñ OÄ 	 
1.Ñeå tieâu dieät Nam Toáâng, vua Moâng Coå quyeát ñònh xaâm löôïc....? ? 
A 
I 
T 
G 
T 
T 
OÂ 
N 
AÀ 
H 
N 
R 
TRAÀN THAÙI TOÂNG 
Bµi tËp: H·y ®iÒn sè thø tù c¸c sù kiÖn vÒ diÔn biÕn cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn M«ng lÇn thø nhÊt(1258)? 
STT 
DiÔn biÕn 
Qu©n M«ng Cæ do Ngét L­¬ng Hîp Thai chØ huy 3 v¹n tªn tiÕn vµo n­íc ta theo ®­êng s«ng Thao 
Qu©n ®éi nhµ TrÇn tæ chøc cuéc ph¶n c«ng lín ë §«ng Bé §Çu 
Qu©n M«ng Cæ ®iªn cuång tµn ph¸ kinh thµnh Th¨ng Long 
Vua TrÇn cho thùc hiÖn “v­ên kh«ng nhµ trèng” ë Th¨ng long råi lui qu©n vÒ Thiªn M¹c ®Ó b¶o toµn lùc l­îng 
Qu©n M«ng Cæ thua trËn ph¶i rót khái Th¨ng Long 
Qu©n M«ng Cæ ®Õn B×nh LÖ Nguyªn bÞ qu©n ta chÆn l¹i 
§ãng gi÷ kinh thµnh Th¨ng Long ch­a ®Çy mét th¸ng, qu©n M«ng Cæ l©m vµo t×nh thÕ khã kh¨n do bÞ thiÕu l­¬ng thùc 
1 
5 
3 
2 
4 
6 
7 
Bµi tËp 2: Lùa chän c¸c ®Þa danh cho s½n ®iÒn vµo chç trèng ®Ó hoµn thµnh néi dung c¸c sù kiÖn cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Nguyªn lÇn thø nhÊt (1258)? 
L. Hoa L­ 
K. Qui Ho¸ 
I. V¹n KiÕp 
H. B¹ch H¹c 
G. Thiªn M¹c 
E. B×nh LÖ Nguyªn 
D. B¹ch §»ng 
C. §«ng Bé §Çu 
B. L¹ng S¬n 
A. Th¨ng Long 
a. Th¸ng 1 n¨m 1258, Qu©n M«ng Cæ do Ngét L­¬ng Hîp Thai chØ huy 3 v¹n qu©n tiÕn vµo n­íc ta theo ®­êng s«ng Thao xuèng ........ 
b. §Õn vïng ............................ , qu©n giÆc bÞ chÆn l¹i 
c. Vua TrÇn cho lui qu©n vÒ .....................®Ó b¶o toµn lùc l­îng 
d. ë .......................qu©n giÆc bÞ thiÕu l­¬ng thùc do d©n ta thùc hiÖn kÕ s¸ch “v­ên kh«ng nhµ trèng” 
e. Qu©n ®éi nhµ TrÇn më cuéc ph¶n c«ng lín ë .................................. 
g. Ngµy 29/1/1258 qu©n M«ng Cæ thua trËn ph¶i rót khái Th¨ng Long, ®Õn ............................ l¹i bÞ qu©n cña Hµ Bæng chÆn ®¸nh, ph¶i hèt ho¶ng th¸o ch¹y vÒ n­íc. 
B¹ch H¹c 
 B×nh LÖ Nguyªn 
 Thiªn M¹c 
 Th¨ng Long 
§«ng Bé §Çu 
Qui Ho¸ 
Nªu nh÷ng sù kiÖn cô thÓ biÓu hiÖn nhµ TrÇn ®oµn kÕt quyÕt t©m ®¸nh giÆc ? 
Sù kiÖn 
§óng 
Sai 
1) Vua sai b¾t giam sø gi¶ M«ng Cæ 
2) Vua hái ý kiÕn TrÇnThñ §é nãi: “§Çu thÇn ch­a r¬i xuèng ®Êt, xin bÖ h¹ ®õng lo” 
3) TiÕn c«ng tr­íc ®Ó phßng vÖ 
4) §Ò ra vµ thùc hiÖn chñ tr­¬ng “V­ên kh«ng nhµ trèng” 
5) Lý Th­êng KiÖt chñ ®éng kÕt thóc chiÕn tranh b»ng th­¬ng l­îng gi¶ng hoµ 
Bµi tËp 3 : 
x 
x 
x 
x 
x 
Nếp sinh hoạt cña người Mông Cổ 
Ngöôøi xöa ñaõ nhaän xeùt : “Voù ngöïa cuûa Moâng Coå ñi ñeán ñaâu, coû khoâng moïc ñöôïc, thaønh luõy tan hoang, nhaø cöûa ñoå naùt...”  
“- Quân Mông Cổ lớn lên trên yên ngựa, tự luyện tập chiến đấu, trăm quân kị quay vòng có thể bọc được vạn người, nghìn quân kị tản ra có thể dài đến trăm dặm ... địch phân tất phân, địch hợp tất hợp... hoặc xa hoặc gần, hoặc tụ hoặc tán, hoặc ẩn hoặc hiện, đến như trời rơi xuống, đi như chớp giật” 
Đế chế Mông Cổ trước khi xâm lược Đại Việt 
Hình bên giới thiệu quân xâm lược Mông Cổ chiến đấu trên lưng ngựa với vũ khí chủ yếu là ngọn giáo và cung tên. Trên các vũ khí buộc những dải vải với nhiều mầu sắc phất phới bay trong gió thể hiện chiến binh đang xông pha trận mạc 
Hình bên thể hiện chiến thuật, cách đánh và sức mạnh của kị binh Mông Cổ: “ Quân Mông Cổ rất thiện chiến. Quân Mông Cổ đặc biệt biết lợi dung điều kiện hành động .... không thấy lợi không tiến quân ... trăm quân kị quay vòng có thể bọc được vạn người, nghìn quân kị tản ra có thể dài đến trăm dặm ... địch phân tất phân, địch hợp tất hợp... hoặc xa hoặc gần, hoặc tụ hoặc tán, hoặc ẩn hoặc hiện, đến như trời rơi xuống, đi như chớp giật” 
“- Quân Mông Cổ lớn lên trên yên ngựa, tự luyện tập chiến đấu, từ mùa xuân đến mùa đông, ngày ngày săn bắn, đó là cách sống của họ 
 - Về đánh trận , họ lợi ở dã chiến, không thấy lợi thì không tiến quân 
Trăm quân kị quay vòng, có thể bọc được vạn người. Nghìn quân kị tản ra có thể dài tới trăm dặm , kẻ địch chia ra thì họ chia ra, kẻ địch hợp lại thì họ hợp lại nên kị đội là thế mạnh của họ 
 Đội quân lúc ẩn lúc hiện, đến thì như trời rơi xuống, đi thì nhanh như chớp giật. Họ mà thắng thì đuổi theo địch chém giết không để trốn thoát, họ mà thua thì chạy rất nhanh, đuổi theo không kịp” ( Theo lời sử học nhà Tống) 
L­îc ®å kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn lÇn thø nhÊt (1258) 
 Chó gi¶i 
 §Þch tiÕn qu©n 
 §Þch rót ch¹y 
 Ta tiÕn qu©n 
 Ta rót lui 
 Ta truy kÝch 
*Höôùng tieán quaân cuûa boïn chuùng: 
Theo ñöôøng soâng Thao=>Baïch Haïc(Phuù Thoï)=>Bình Leä Nguyeân(Vónh Phuùc)=>vaøo Thaêng Long, ruùt chaïy veà Qui Hoaù , veà nöôùc 
*Ta boá trí quaân ñoái phoù laïi: 
Chaën ñaùnh ñòch ôû Bình Leä Nguyeân , lui quaân ñeå baûo toaøn löïc löôïng, ruùt khoûi Thaêng Long thöïc hieän vöôøn khoâng nhaø troáng , xuoâi veà Thieân Maïc (DuyTieân-Haø Nam), hoûi yù kieán Traàn Thuû Ño ä, khi thôøi cô ñeán môû cuoäc phaûn coâng ôû Ñoâng Boä Ñaàu(Haø Noäi),truy kích ñòch ôû Qui Hoaù 
Sự bành trướng của đế chế Mông Cổ