Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Bài 12: Tiết 47: Phương pháp thuyết minh - Hà Thanh Thủy

n­íc ph¸t triÓn, ®©u ®©u còng næi lªn chiÕn dÞch chèng thuèc l¸. Ng­êi ta cÊm hót thuèc ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i c«ng céng, ph¹t nÆng nh÷ng ng­êi vi ph¹m ? ( ë BØ. Tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®«la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®«la).	(¤n dÞch, thuèc l¸)- Sè liÖu râ rµng, chÝnh x¸c.- ThuyÕt phôc ng­êi ®äc, lµm ng­êi ®äc tin vµo nh÷ng ®iÒu ng­êi viÕt ®· cung cÊp.Câu hỏiH·y t×m trong v¨n b¶n “ Th«ng tin tr¸i ®Êt n¨m 2000” vµ “ ¤n dÞch thuèc l¸” nh÷ng sè liÖu dïng ®Ó thuyÕt minh vÊn ®Ò ?V¨n b¶n Th«ng tin tr¸i ®Êt n¨m 2000V¨n b¶n ¤n dÞch thuèc l¸Ngµy 22 th¸ng 4 hµng n¨m ®­îc gäi lµ ngµy tr¸i ®Êt do mét tæ chøc b¶o vÖ m«i tr­êng ë Mü khëi x­íng n¨m 1970. Tõ ®ã ®Õn nay ®· cã 141 n­íc trªn thÕ giíi tham giaTa ®Õn bÖnh viÖn K sÏ thÊy râ: B¸c sü viÖn tr­ëng cho biÕt 80% ung th­ vßm häng vµ ung th­ phæi lµ do thuèc l¸Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu : nêu ví dụ, dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy.I- T×m hiÓu c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh. Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh1, Quan s¸t, häc tËp, tÝch luü tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh.2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.	a, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.	b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.	c, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè).	d, Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.XÐt vÝ dôTa nghÌo h¬n c¸c n­íc ¢u - MÜ rÊt nhiÒu nh­ng “xµi” thuèc l¸ lµ t­¬ng ®­¬ng víi c¸c n­íc ®ã¤n dÞch thuèc l¸ ®e däa søc kháe vµ tÝnh m¹ng cña loµi ng­êi cßn nÆng h¬n c¶ AIDSA AA: §èi t­îng cÇn ®èi chiÕu. BBCB,C : C¸c ®èi t­îng ®èi chiÕu. Phương pháp so sánh : đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh.HUÕ HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam. HuÕ lµ mét thµnh phè ®Ñp. HuÕ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt Nam. HuÕ ®Ñp th¬. HuÕ ®Ñp cña nh÷ng con ®­êng s¸ng t¹o, anh dòng. HuÕ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng vµ biÓn. Chóng ta cã thÓ lªn nói B¹ch M· ®Ó ®ãn giã biÓn. Tõ ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, chóng ta nghe tiÕng sãng biÓn r× rµo.Tõ ®©y, buæi s¸ng chóng ta cã thể lªn Tr­êng S¬n, buæi chiÒu t¾m biÓn ThuËn An vµ ban ®ªm ngñ thuyÒn trªn s«ng H­¬ng. HuÕ ®Ñp víi c¶nh s¾c s«ng nói. S«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ cái yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. ChiÒu ®Õn, nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá nhÑ nhµng l­ít trªn dßng n­íc hiÒn dÞu cña s«ng H­¬ng. Nh÷ng m¸i chÌo thong th¶ bu«ng, nh÷ng giäng hß HuÕ ngät ngµo bay l­în trªn mÆt sãng, trªn nh÷ng ngọn c©y thanh trµ, ph­îng vÜ. HuÕ cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng ®­îc Liªn hîp quèc xÕp vµo h¹ng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi. HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chùa Thiªn Mô, Chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba....HuÕ ®­îc yªu v× nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt cña m×nh. HuÕ lµ thµnh phè cña nh÷ng m¶nh v­ên xinh ®Ñp. Nh÷ng hoa, c©y c¶nh, nh÷ng v­ên chÌ, v­ên c©y ¨n qu¶ cña s«ng H­¬ng xanh m­ít nh­ nh÷ng viªn ngäc. Nh÷ng chiÕc nãn HuÕ lµm cho c¸c c« g¸i HuÕ ®Ñp h¬n, duyªn d¸ng h¬n.HuÕ cßn næi tiÕng víi nh÷ng mãn ¨n mµ chØ riªng HuÕ míi cã.HuÕ cßn lµ thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®· ®øng lªn cïng c¶ n­íc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ d­íi ch©n thµnh HuÕ. HuÕ ®Ñp vµ th¬ ®· ®i vµo lÞch sö cña nh÷ng thµnh phè anh hïng. (DÉn theo TiÕng ViÖt thùc hµnh) HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * C¶nh s¾c thiªn nhiªn: -Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói ,s«ng ,biÓn . -§Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng * §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ... - Nh÷ng mãn ¨n .HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt:HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi : Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng .HiÓu ®Çy ®ñ, cô thÓ toµn diÖn vÒ HuÕ“®èi t­îng ®a d¹ng, nhiÒu c¸ thÓ, nhiÒu bé phËn, nhiÒu mÆt”+ C¶nh s¾c thiªn nhiªn: - Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói ,s«ng ,biÓn .- §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...+ NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: - Cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng+ §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ...- Nh÷ng mãn ¨n .+ LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi : Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng .Phương pháp phân loại phân tích : chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.I- T×m hiÓu c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh: Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh1, Quan s¸t, häc tËp, tÝch luü tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minha, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝchb, Ph­¬ng ph¸p liÖt kªc, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè)d, Ph­¬ng ph¸p so s¸nhe, Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝchHuÕPhương pháp nêu định nghĩaHuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸ nghÖ thuËt lín cña ViÖt NamPh­¬ng ph¸p so s¸nhS«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ c¸i yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ.Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chïa Thiªn Mô, chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba....Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch*§Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...* Nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng *Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ, nh÷ng mãn ¨n * TruyÒn thèng lÞch söII. Ghi nhí	Muèn cã tri thøc ®Ó lµm tèt bµi thuyÕt minh, ng­êi viÕt ph¶i quan s¸t, t×m hiÓu sù vËt, hiÖn th­îng cÇn thuyÕt minh, nhÊt lµ ph¶i n¾m b¾t ®­îc b¶n chÊt, ®Æc tr­ng cña chóng, ®Ó tr¸nh sa vµo tr×nh bµy c¸c biÓu hiÖn kh«ng tiªu biÓu, kh«ng quan träng.	§Ó bµi v¨n thuyÕt minh cã søc thuyÕt phôc, dÔ hiÓu, s¸ng râ, ng­êi ta cã thÓ sö dông phèi hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nh­: Nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch, liÖt kª, nªu vÝ dô, dïng sè liÖu so s¸nh, ph©n tÝch, ph©n lo¹i...Bµi tËp nhanh: Nèi néi dung ë cét A víi néi dung ë cét B ®Ó cã néi dung cña ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.AB 1. Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.2. Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.3. Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu.4. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.5. Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.a. Lµ ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh chia ®èi t­îng ra tõng mÆt, tõng khÝa c¹nh, tõng vÊn ®Ò ®Ó lÇn l­ît thuyÕt minh gióp ng­êi ®äc hiÓu ®Çy ®ñ, toµn diÖn vÒ ®èi t­îng.b. Lµ ph­¬ng ph¸p ®­a vÝ dô cô thÓ, nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c râ rµng theo thø tù. ThuyÕt phôc ng­êi ®äc tin vµo nh÷ng ®iÒu mµ ng­êi viÕt cung cÊp.c. Lµ ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh ®em c¸i ch­a biÕt ®èi chiÕu so s¸nh víi c¸i ®· biÕt ®Ó lµm næi bËt c¸i ch­a biÕt.d. Lµ ph­¬ng ph¸p kÓ ra lÇn l­ît, râ rµng, chÝnh x¸c nhiÒu thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cña ®èi t­îng cÇn thuyÕt minhe. Lµ ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nªu ®Æc ®iÓm riªng næi bËt cña ®èi t­îng mét c¸ch ng¾n gän, chÝnh x¸c.A – Bµi häc I- T×m hiÓu c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh:Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh1, Quan s¸t, häc tËp, tÝch luü tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh.2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.a, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.c, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè).e, Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.f, Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.B- LuyÖn tËp:d, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè).II. Ghi nhíPh­¬ng ph¸p thuyÕt minhLuyÖn tËp Bµi tËp 1 T¸c gi¶ bµi “ ¤n dÞch thuèc l¸ ®· nghiªn cøu, t×m hiÓu rÊt nhiÒu” ®Ó nªu lªn yªu cÇu chèng n¹n hót thuèc l¸. Em h·y chØ ra nh÷ng kiÕn thøc cÇn cã ®Ó thÓ hiÖn trong bµi viÕt.KiÕn thøc cña mét b¸c sü.KiÕn thøc cña ng­êi quan s¸t ®êi sèng x· héi.KiÕn thøc cña mét ng­êi cã t©m huyÕt víi nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc.Bµi tËp 2 Bµi viÕt “¤n dÞch thuèc l¸” ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ®Ó nªu bËt t¸c h¹i cña viªc hót thuèc l¸.Ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu.+ ¤n dÞch thuèc l¸ víi bÖnh dÞch kh¸c.+ T¸c h¹i cña thuèc l¸ víi giÆc gÆm nhÊm.+ Thanh niªn ViÖt Nam b»ng thanh niªn MÜ.Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.+ T¸c h¹i ®èi víi ng­êi hót.+ T¸c h¹i ®èi víi ng­êi bªn c¹nh.+ T¸c h¹i ®Õn nh©n c¸ch.+ C¸ch phßng chèng.Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.+ LiÖt kª t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi hót.+ T¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi bªn c¹nh.Ph­¬ng ph¸p dïng sè liÖu vµ nªu vÝ dô.( ë BØ, tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®« la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®« la).Bµi tËp 3 §äc v¨n bản sau NG· BA ®ång léc Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh. Trªn mét ®o¹n ®­êng kho¶ng 20km mµ cã nh÷ng 44 träng ®iÓm ®¸nh ph¸ cña giÆc Mü vµ ®· ph¶i chÞu ®ùng h¬n 2057 trËn bom. ë ®©y cã mét tËp thÓ kiªn c­êng gåm 10 c« g¸i tuæi ®êi tõ 17 ®Õn 20 lµm nhiÖm vô san lÊp hè bom, lµm ®­êng, ®µo hÇm tró Èn, b¶o ®¶m an toµn cho xe vµ ng­êi qua l¹i. Ngµy 24-7-1968, sau 18 lÇn giÆc Mü cho m¸y bay ®¸nh ph¸ vµo khu vùc nµy, c¶ 10 chÞ em vÉn trô l¹i kiªn c­êng , bÊt khuÊt, gi÷ v÷ng m¹ch ®­êng ®Õn h¬i thë cuèi cïng. Còng trªn m¶nh ®Êt anh hïng nµy ®· sinh ra nh÷ng ng­êi anh hïng trÎ tuæi La ThÞ T¸m, mét c« g¸i ®Çy nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, gan d¹, m­u trÝ. Liªn tôc 116 ngµy ®ªm lµm nhiÖm vô, chÞ ®· quan s¸t, ®¸nh dÊu nh÷ng qu¶ bom ch­a næ ë c¸c träng ®iÓm ®Þch b¾n ph¸ ¸c liÖt. Ba lÇn bÞ bom næ vïi lÊp, chÞ vÉn kiªn c­êng b¸m s¸t trËn ®Þa, ®¸nh dÊu ®ñ, râ c¸c hót bom, phôc vô ®¾c lùc cho viÖc ph¸ bom, ®¶m b¶o giao th«ng th«ng suèt. Ngµy nay Ng· ba §ång Léc trë thµnh mét n¬i t­ëng niÖm nh÷ng tÊm g­¬ng oanh liÖt cña c¸c c« g¸i thanh niªn xung phong trong thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü. (B¸o Qu©n ®éi nh©n d©n,1975)Bµi tËp3 (1) V¨n b¶n ®ßi hái cÇn cã nh÷ng kiÕn thøc nµo ? KiÕn thøc§Þa lý: Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh.LÞch söCuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc; nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong.Khoa häc qu©n sùVÒ c¸c lo¹i m¸y bay, bom.§êi sèng x· héiVÒ ®êi sèng, cuéc sèng cña c¸c n÷ thanh niªn xung phong thêi kú chèng Mü cøu n­íc.Bµi tËp 3 (2) V¨n b¶n ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo?Ph­¬ng ph¸p Nªu ®Þnh nghÜa.Dïng ph©n lo¹i, ph©n tÝch.Dïng sè liÖu, con sè.Nªu vÝ dôPhương ph¸p thuyÕt minh1. Phương pháp nêu định nghĩa2. Phương pháp liệt kê 3. Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu4. Phương pháp so sánh5. Phương pháp phân loại, ph©n tích Hướng dẫn tự học ở nhà : + Học bài. Sưu tầm, đọc thêm các văn bản thuyết minh sử dụng phong phú các phương pháp để học tập. Đọc kĩ một số đoạn văn thuyết minh. + Soạn bài : Bài toán dân số + Chuẩn bị : 	Sưu tầm tư liệu về Hồ Gươm