Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Phân tích văn bản Tiết 105: Thuế máu - Đỗ Đức Thuần

GV: §ç §øc ThuÇn. Website: ­êng THCS d­¬ng thñy - lÖ thñyNhiÖt liÖt chµo mõng quý thÇy c« vÒ dù tiÕt häc h«m nay! Trong chương trình ngữ văn lớp 8 em đã học những tác phẩm nào của Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) ? Qua những tác phẩm đó em hiểu biết thêm điều gì về vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ? Trả lời	 Chương trình ngữ văn lớp 8 đã học những tác phẩm của Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) :Tức cảnh Pắc Bó, Ngắm trăng, Đi đường. Những tác phẩm trên giúp chúng ta hiểu biết thêm về lòng yêu nước, tình yêu thiên nhiên, nghị lực cách mạng và niềm lạc quan của Bác trong mọi hoàn cảnh.Kiểm tra bài cũMột số hình ảnh về cuộc chiến tranh thế giới lần 1Dữ dội và tàn khốc... Cảnh đau đớn chết chóc Đau thương và mất mátNh©n d©n lao ®éng thuéc ®ÞaBÞ tra tÊn, ®¸nh ®ËpTiết 105ThuÕ m¸uTrích " Bản án chế độ thực dân Pháp" Nguyễn Ái QuốcI. T×m hiÓu chung:1.Tác giả:Nguyễn Ái Quốc (1890-1969) là một trong những tên gọi của Chủ Tịch Hồ Chí Minh trong thời kỳ hoạt động cách mạng trước năm 1945.Chân dung Nguyễn Ái QuốcTiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp”2. Tác phẩm :“Bản án chế độ thực dân Pháp” được viết tại Pháp bằng tiếng Pháp, xuất bản tại Pa- ri năm 1925, tại Hà Nội năm 1946 gồm 12 chương và phần phụ lục.Đoạn trích là chương I của tác phẩm, các nhan đề là của tác giả. Tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”TiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp”Bản án chế độ thực dân Pháp(Gồm 12 chương)Chương I: Thuế máu- Chương II: Việc đầu độc người bản xứChương III: Các quan toàn quyền thống đốcChương IV: Các quan cai trịChương V: Những nhà khai hoáChương VI: Gian lận trong bộ máy nhà nướcChương VII: Việc bóc lột người bản xứChương VIII: Công lí- Chương IX: Chính sách ngu dânChương X: Giáo hội- Chương XI: Nỗi nhục của người đàn bà bản xứChương XII: Nô lệ thức tỉnhPhÇn phô lôc: Göi thanh niªn ViÖt NamI.Tìm hiểu chung1. Tác giả2. Tác phẩm3. Đọc và giải thích từ khóTiÕt 105: ThuÕ M¸u Trích : “Bản án chế độ thực dân Pháp”- Khi đọc cần kết hợp nhiều giọng đọc: Khi mỉa mai, châm biếm, khi đau xót đồng cảm, khi căm hờn, phẫn nộ, khi giễu nhại, trào phúng, chú ý các từ trong ngoặc kép.Giải thích một số thuËt ngữ sau?: Bản xứ: An-Nam-Mít : Vòng nguyệt quế: Chiếc gậy của ngài thống chế:Bản thân nước được nói đến. Dùng sau danh từ dân bản xứ, người bản xứ với hàm ý khinh miệt theo quan điểm của chủ nghĩa thực dânCách gọi người Việt Nam với thái độ khinh miệt của bọn thực dân Pháp, ở đây được Bác dùng trong ngoặc kép với ý nhại lạiHình ảnh này dùng để chỉ danh vọng, vinh quangMột phần của trang phục và là biểu tượng của quyền lực của các vị chỉ huy cao cấp trong quân độiI. Tìm hiểu chung:II. Phân tích văn bản:1. Bố cục : ThuÕ m¸uI. Chiến tranh và“Người bản xứ”II. Chế độ lính tình nguyệnIII. Kết quả của sự hi sinh3 phầnTiÕt 105: ThuÕ M¸u TrÝch : “Bản án chế độ thực dân Pháp”Bố cục : ThuÕ m¸uI. Chiến tranh và“Người bản xứ”II. Chế độ lính tình nguyệnIII. Kết quả của sự hi sinh3 phầnTên phần: Gợi cho người đọc thấy sự tàn bạo của chính quyền thực dân và nỗi khổ của người dân thuộc địa theo trình tự thời gian : trước – trong và sau chiến tranh TiÕt 105: ThuÕ M¸u TrÝch : “Bản án chế độ thực dân Pháp”Nhận xét cách đặt tên chương, tên các phần trong đoạn trích?Tên chương: Gợi lên sự dã man, tàn bạo, quá trình bóc lột đến cùng kiệt sức lao động, mồ hôi xương máu của chủ nghĩa thực dân và sự bi thảm của người dân I.Tìm hiểu chung1. Tác giả:2. Tác phẩm:3. Đọc và tìm hiểu chú thích:II. Phân tích văn bản1. Bố cục:2. Kiểu văn bản:3. Phân tích:a. Phần I: CHIẾN TRANH VÀ “NGƯỜI BẢN XỨ” Nghị luậnThái độ của quan cai trịSố phận của người dân bản xứTiÕt 105: ThuÕ M¸u TrÝch : “Bản án chế độ thực dân Pháp”Luận điểm này được triển khai bằng những luận cứ nào ? Thái độ của quan cai trịTrước chiến tranhKhi chiến tranh xảy raHọ bị xem là “những tên da đen bẩn thỉu”, “bị ăn đòn”Họ lập tức được các quan cai trị tâng bốc, vỗ về: “con yêu”, “bạn hiền”, “chiến sĩ bảo vệ công lý, tự do”> §ã lµ th¸i ®é xem th­êng, khinh miÖt.-> §ã lµ th¸i ®é ®Ò cao t©ng bèc. Thủ đoạn lừa bịp bỉ ổi của chính quyền thực dânCác cụm từ đặt trong dấu ngoặc kép ở đây được dùng với dụng ý gì ? “những tên da đen bẩn thỉu”, “bị ăn đòn” “con yêu”, “bạn hiền”, “chiến sĩ bảo vệ công lý, tự do”  Hệ thống từ ngữ mỉa mai, giễu cợt, châm biếma. Thái độ của quan cai trịTrước chiến tranhKhi chiến tranh xảy raHọ chỉ biết kéo xe tay, bị tra tấn, đánh đập như súc vậtHọ được tâng bốc vỗ về, được phong danh hiệu cao quýb. Số phận người dân thuộc địa Người ra trậnNgười ở hậu phương Số phận thảm thương của người dân thuộc địa trong chiến tranh phi nghĩa được miêu tả như thế nào ? b. Số phận người dân thuộc địaHọ không được hưởng tý nào về quyền lợi, biến thành vật hi sinh cho danh dự, lợi ích của kẻ cầm quyềnPhải xa vợ con, rời bỏ quê hương, đem mạng sống đổi lấy vinh dự hão huyềnPhơi thây trên các chiến trường Châu Âu, bỏ xác tại những miền hoang vu,.. Họ phải làm công việc chế tạo vũ khí phục vụ chiến tranh, bị nhiễm độc khạc ra từng miếng phổiKết quả: Trong số 70 vạn người thì 8 vạn người không bao giờ nhìn thấy mặt trờiquê hương nữaNgười ra trậnNgười ở hậu phương70 vạn8 vạnMột số hình ảnh về người dân thuộc địa Chiến tranh là đau thương mất mát ... Họ phơi thây trên các bãi chiến trường, bỏ xác tại các miền hoang vuHọ bị vắt kiệt sức vì phải sản xuất vũ khí phục vụ chiến tranh-Ph¶i xa l×a vî con, quª h­¬ng v× môc ®Ých v« nghÜa, ®em m¹ng sèng mµ ®¸nh ®æi lÊy nh÷ng vinh dù h·o huyÒn.- BÞ biÕn thµnh vËt hi sinh cho lîi Ých danh dù cña kÎ cÇm quyÒn.- trªn c¸c chiÕn tr­êng ch©u ¢u.- Xuèng tËn ®¸y biÓn - b¶o vÖ c¸c loµi thuû qu¸i.- Mét sè t¹i Ban-c¨ng, bÞ tµn s¸t ë bê s«ng M¸c-n¬, b·i lÇy S¨m-pa-nh¬, cña c¸c cÊp chØ huy, cña Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông tõ ng÷, giäng ®iÖu cña t¸c gi¶ ë ®o¹n nµy?-> Tõ ng÷ mØa mai, ch©m biÕn, giäng v¨n giÔu cît nh­ng Èn trong ®ã lµ sù xãt xa tr­íc nh÷ng c¸i chÕt th­¬ng t©m, v« nghÜa cña ng­êi d©n thuéc ®Þa.- ë hËu ph­¬ng hä ph¶i lµm c«ng viÖc chÕ t¹o vò khÝ phôc vô chiÕn tranh. Nh­ng cuèi cïng hä còng ph¶i chÕt v× bÖnh tËt (nhiÔm nh÷ng luång khÝ ®éc),®ét ngét Ph¬i th©ybá x¸clÊy m¸u m×nh t­íi nh÷ng vßng nguyÖt quÕkh¹c ra tõng miÕng phæilÊy x­¬ng m×nh ch¹m nªn nh÷ng chiÕc gËyNghệ thuật1. Giọng điệu :Giọng mỉa mai, hài hước khi vạch trần bộ mặt bỉ ổi, xảo trá của bọn thực dân: “Ấy thế mà”, “đùng một cái”Giọng cảm thương, chua xót cho số phận những người dân thuộc địa2. Yếu tố biểu cảm :Từ ngữ biểu cảm : “tên da đen bẩn thỉu”, “tên An-nam-mít”, “con yêu”, “bạn hiền”Hình ảnh biểu cảm : “phơi thây”,“xuống tận đáy biển”,“bỏ xác tại miền hoang vu”,“máu tưới vòng nguyệt quế”,xương chạm nên những chiếc gậy, tám vạn người không bao giờ còn trông thấy mặt trời quê hương nữaBiện pháp biểu cảm : dùng từ ngữ trái ngược với bản chất sự vật, lối so sánh, ẩn dụ sắc sảo=> Tác dụng : Lật tẩy bộ mặt bịp bợm, xảo trá của thực dân Pháp. Tăng hiệu quả châm biếm sâu cay	Nhận xét về nghệ thuật sử dụng giọng điệu của tác giả trong đoạn văn?Nhận xét về cách sử dụng yếu tố biểu cảm trong đoạn trích ?Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật trên ?I.Tìm hiểu chung1. Tác giả2. Tác phẩm3. Đọc và tìm hiểu chú thíchII. Phân tích văn bản1. Bố cục2. Kiểu văn bản3. Phân tícha. Phần I: CHIẾN TRANH VÀ “NGƯỜI BẢN XỨ” Bằng lời kể chua xót, giọng điệu giễu cợt, tác giả đã vạch trần bộ mặt tàn ác, quỷ quyệt của chủ nghĩa thực dân, đồng thời cho thấy số phận thê thảm của người dân thuộc địa bị đẩy vào cuộc chiến tranh phi nghĩa.TiÕt 105: ThuÕ M¸uTrÝch “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” S¬ ®å qu¸ tr×nh lËp luËn cña phÇn IChiÕn tranh vµ “ng­êi b¶n xø”Tr­íc chiÕn tranhTrong chiÕn tranhHä Hä lµ gièng h¹ ®¼ng bÞ ®èi xö nh­ sóc vËt ®­îc vç vÒ ,t©ng bèc thµnh vËt hy sinh Thñ ®o¹n x¶o tr¸, b¶n chÊt tµn b¹o , cña bän thùc d©n ®èi víi ng­êi b¶n xø Kết quả: Trong số 70 vạn người thì 8 vạn người không bao giờ nhìn thấy mặt trời quê hương nữaBµi tËp cñng cèc¸cngµithèngchÕconyªu¸nvtM¹c¸ccÊpchØhuy1. Cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914-1918) ®­îc NguyÔn ¸i Quèc vÝ b»ng côm tõ nµo trong phÇn 1 cña bµi ThuÕ m¸u? (21 ch÷)- H·y tr¶ lêi c¸c c©u hái ®Ó t×m ra 7 « ch÷ hµng ngang, tõ ®ã t×m tõ kho¸ cña c¸c « ch÷ sau:§§§5467213§§§§håchMinhÝSSSSSSScuécchiÕntranhvui¬­itannamMÝt2. NguyÔn ¸i Quèc cßn cã tªn gäi lµ g×? (9 ch÷)3. Khi cuéc chiÕn tranh phi nghÜa x¶y ra nh÷ng ng­êi d©n thuéc ®Þa lËp tøc biÕn thµnh g× cña c¸c quan cai trÞ, phô mÉu nh©n hËu? (6 ch÷)4. Nh÷ng ng­êi d©n thuéc ®Þa ®· lÊy x­¬ng m×nh ch¹m nªn nh÷ng chiÕc gËy cña ai? (14 ch÷)5. Thùc d©n Ph¸p ®· gäi ng­êi ViÖt Nam víi th¸i ®é khinh miÖt b»ng tõ g×? (8 ch÷)6. Trong cuéc chiÕn tranh phi nghÜa ®ã tæng sè cã bao nhiªu ng­êi lÝnh thuéc ®Þa chÕt? (6 ch÷)7. Nh÷ng ng­êi d©n thuéc ®Þa ®· lÊy m¸u m×nh t­íi lªn vßng nguyÖt quÕ cña ai? (12 ch÷)Tõ kho¸ gåm 2 tõ, gåm cã 7 ch÷ c¸i. §©y lµ mét thø thuÕ tµn nhÉn, phò phµng, nhÊt lµ bÞ bãc lét x­¬ng m¸u, m¹ng sèng.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ * PHÂN TÍCH MÂU THUẪN TRÀO PHÚNG CƠ BẢN TRONG PHẦN I CỦA TRUYỆN * ĐỌC VÀ PHÂN TÍCH PHẦN II VÀ III CỦA VĂN BẢN THEO CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TRONG SGK Ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinhHå ChÝ Minh - §Ñp nhÊt tªn ng­êi!