Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Phần Tiếng Việt Tiết 27: Tình thái từ - Trường THCS Bình Khê

Chµo mõng c¸c thÇy c« ®Õn víi tiÕt häc Ng÷ v¨n cña líp 8B c« Minh !A. Lý thuyÕt.Chức năng của tình thái từ.Sö dông t×nh th¸i tõ. B.Luyện tậpT×NH THÁI TỪQuan sát các câu sau :b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:- Con nín đi! (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)c) Thương thay cũng một kiếp người Khéo thay mang lấy sắc tài làm chi ! (Nguyễn Du, Truyên Kiều)a) Mẹ đi làm rồi à! ? Hãy đọc các câu a ,b, c và cho biết đây là những kiểu câu gì? ( ph©n lo¹i theo môc ®Ých nãi) Câu nghi vÊnCâu cầu khiếnCâu cảm thán 1.Ng÷ liÖu 1.Ng÷ liÖub) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:- Con nín (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)c) Thương cũng một kiếp người Khéo mang lấy sắc tài làm chi ! (Nguyễn Du, TruyÖn Kiều)a) Mẹ đi làm rồi? Nếu ta lược bỏ các từ in đậm ở từng câu thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?Không còn là câu nghi vấnKhông còn lµ câu cầu khiếnKhông tạo được câu cảm thánà!đi !thaythay..1.Ng÷ liÖud) Em chào cô ạ!Quan sát câu sau:? Nếu ta bỏ từ ạ thì sẽ có gì thay đổi?Tính lễ phép không caod) Em chào cô! Tõ ¹ biÓu thÞ s¾c th¸i kÝnh träng, lÔ phÐp cña ng­êi nãi.3. NhËn xÐt? Nh÷ng tõ µ trong ng÷ liÖu a ®Ó t¹o c©u nghi vÊn, tõ ®i trong ng÷ liÖu b ®Ó t¹o c©u cÇu khiÕn, tõ thay trong ng÷ liÖu c ®Ó t¹o c©u c¶m th¸n, tõ ¹ trong ng÷ liÖu d biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m cña ng­êi nãi. C¸c tõ: µ, ®i, thay, ¹ lµ c¸c t×nh th¸i tõ.VËy em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh th¸i tõ ?3. NhËn xÐt- Nh÷ng tõ thªm vµo trong c©u ®Ó t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n vµ ®Ó biÓu thÞ c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m lµ c¸c t×nh th¸i tõ.3. NhËn xÐt Dùa vµo c¸c t×nh th¸i tõ ®· t×m ®­îc ë c¸c ng÷ liÖu trong ph¹m vi bµi häc ta ph©n lo¹i c¸c t×nh th¸i tõ ®ã nh­ thÕ nµo ??3. NhËn xÐt- Nh÷ng tõ thªm vµo trong c©u ®Ó t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n vµ ®Ó biÓu thÞ c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m lµ c¸c t×nh th¸i tõ.- Ph©n lo¹i: + T×nh th¸i tõ nghi vÊn. + T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn. + T×nh th¸i tõ c¶m th¸n. + T×nh th¸i tõ béc lé c¶m xóc.Ghi nhớTình thái từ là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn , câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.Tình thái từ gồm một số loại đáng chú ý sau :-Tình thái từ nghi vấn : à , ư , hả , chứ , chăng, . . .-Tình thái từ cầu khiến: đi , nào , với , . . .-Tình thái từ cảm thán : thay , sao , . . .-Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ,nhé,cơ,mà ...a) Em thích trường nào thì thi vào trường ấy.b) Nhanh lên nào, anh em ơi!c) Làm như thế mới đúng chứ ! Trong các câu dưới đây, từ nào (trong cáctừ in đậm) là tình th¸i từ, từ nào không phải là tình thái từ ?Bµi tËp 1d) Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu .a) Em thích trường nào thì thi vào trường ấy.b) Nhanh lên anh em ơi! c) Làm như thế mới đúng ! Trong các câu dưới đây, từ nào (trong cáctừ in đậm) là tình th¸i từ, từ nào không phải là tình thái từ ?Bµi tËp 1d) Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu .nµochøe) Cứu tôi với !g) Nó đi chơi với bạn từ sáng.a) Bạn chưa về à?h) Con cò đậu ở đằng kia. Trong các câu dưới đây, từ nào (trong cáctừ in đậm) là tình th¸i từ, từ nào không phải là tình thái từ ?Bµi tËp 1i) Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.e) Cứu tôi !g) Nó đi chơi với bạn từ sáng.a) Bạn chưa về à?h) Con cò đậu ở đằng kia. Trong các câu dưới đây, từ nào (trong cáctừ in đậm) là tình th¸i từ, từ nào không phải là tình thái từ ?Bµi tËp 1d) Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh .với kia1.Ng÷ liÖu 2Các tình thái từ in ®Ëm dưới đây được dùng trong hoàn cảnhgiao tiếp (quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm, . . .) khácnhau như thế nào ?b) Thầy mệt ạ?c) Bạn giúp tôi một tay nhé!a) Bạn chưa về à?d) Bác giúp cháu một tay ạ! Hái, b¹n bÌ ngang hµngThø bËc x· héi. Hái, kÝnh trängCÇu khiÕn th©n mËt Tuæi t¸c ngang hµngCÇu khiÕn kÝnh träng Hµng d­íi – hµng trªn.1.Ng÷ liÖu 2Các tình thái từ in ®Ëm dưới đây được dùng trong hoàn cảnhgiao tiếp (quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm, . . .) khácnhau như thế nào ?b) Thầy mệt ạ?c) Bạn giúp tôi một tay nhé!a) Bạn chưa về à?d) Bác giúp cháu một tay ạ! Hái, b¹n bÌ ngang hµngThø bËc x· héi. Hái kÝnh trängCÇu khiÕn th©n mËt Tuæi t¸c ngang hµngCÇu khiÕn kÝnh träng Hµng d­íi – hµng trªn.? H·y ®¶o c¸c t×nh th¸i tõ a b, c d vµ nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông? Tõ viÖc ph©n tÝch ng÷ liÖu rót ra kÕt luËn g× trong viÖc sö dông t×nh th¸i tõ ?3. NhËn xÐt- Khi nãi, khi viÕt, cÇn chó ý sö dông t×nh th¸i tõ phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp.Ghi nhớ ITình thái từ là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn , câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.Tình thái từ gồm một số loại đáng chú ý sau :-Tình thái từ nghi vấn : à , ư , hả , chứ , chăng, . . .-Tình thái từ cầu khiến: đi , nào , với , . . .-Tình thái từ cảm thán : thay , sao , . . .-Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ, nhé,cơ, mà ...Tình thái từ là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn , câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.Ghi nhớ II- Khi nãi, khi viÕt, cÇn chó ý sö dông t×nh th¸i tõ phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp ( quan hÖ tuæi t¸c, thø bËc x· héi, t×nh c¶m,)B. LUYỆN TẬPa)Bà lão láng giềng lật đật chạy sang: -Bác trai đã khá rồi chứ ? Ngô Tất Tố – Tắt đèn) Giải thích ý nghĩa của các từ tình tháitrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2b)-Con chó là của cháu nó mua đấy chứ !... Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt. . . (Nam Cao – Lão Hạc)B. LUYỆN TẬPa)Bà lão láng giềng lật đật chạy sang: -Bác trai đã khá rồi chứ ? Ngô Tất Tố – Tắt đèn) Giải thích ý nghĩa của các từ tình tháitrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2b)-Con chó là của cháu nó mua đấy chứ !... Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt. . . (Nam Cao – Lão Hạc) Nghi vÊn, dïng trong tr­êng hîp ®iÒu muèn hái ®· Ýt nhiÒu kh¼ng ®Þnh.NhÊn m¹nh ®iÒu võa kh¼ng ®Þnh, cho lµ kh«ng thÓ kh¸c ®­îc.B. LUYỆN TẬPd) Bỗng Thuỷ laị xịu mặt xuống:-Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi. (Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê) Giải thích ý nghĩa của các từ tình tháitrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2c) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềngCon người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? (Nam Cao – Lão Hạc)B. LUYỆN TẬPd) Bỗng Thuỷ l¹i xịu mặt xuống:-Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi. (Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê) Giải thích ý nghĩa của các từ tình tháitrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2c)Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềngCon người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? (Nam Cao – Lão Hạc)Hái,víi th¸i ®é ph©n v©n.Th¸i ®é th©n mËt.Bµi tËp 2B. LUYỆN TẬP Giải thích ý nghĩa của các tình thái từtrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2e) Cô giáo Tâm gỡ tay Thuû, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói : -Cô tặng em. Về trường mới cố gắng học tập nhé! (Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê)B. LUYỆN TẬP Giải thích ý nghĩa của các tình thái từtrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2e) Cô giáo Tâm gỡ tay Thuû, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói : -Cô tặng em. Về trường mới cố gắng học tập nhé! (Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê)DÆn dß, th¸i ®é th©n mËt.B. LUYỆN TẬPg) Em tôi sụt sịt b¶o : -Thôi thì anh cứ chia ra vậy ! (Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê) Giải thích ý nghĩa của các tình thái từtrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2h) Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi. - Các em đừng khóc.Trưa nay các em được về nhà cơ mà. (Thanh Tịnh – Tôi đi học)B. LUYỆN TẬPg) Em tôi sụt sịt b¶o : -Thôi thì anh cứ chia ra vậy ! (Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê) Giải thích ý nghĩa của các tình thái từtrong những câu dưới đây:Bµi tËp 2h) Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi. - Các em đừng khóc.Trưa nay các em được về nhà cơ mà. (Thanh Tịnh – Tôi đi học)Th¸i ®é miÔn c­ìng.Th¸i ®é thuyÕt phôc.B. LUYỆN TẬPMµ:Chø lÞ:VËy:Th«i c¬: . Đặt câu với các tình thái từ : mà, chứ lị, thôi cơ, vậy.Bµi tËp 3:B. LUYỆN TẬP Đặt câu có dùng các tình thái từ nghi vấn phù hîp với những quan hệ xã hội sau đây :Bµi tËp 4:a) Học sinh với thầy giáo hoặc cô giáo;b) Bạn nam với bạn nữ cùng lứa tuổi;c) Con với bố mẹ hoặc chú, bác , cô, gì.a) ..b) .c) .B. LUYỆN TẬP Tìm một số tình thái từ trong tiếng địa phương em hoặc tiếng địa phương khác mà em biết.Bµi tËp 5:a)b)b)C¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinhGiáo viên thực hiện:Nguyễn Văn ĐoµnN¨m häc 2008- 2009