Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Tiết 53: Dấu ngoặc kép - Dương Thị Nguyệt

c ủụn, daỏu hai chaỏm?Daỏu ngoaởc ủụnẹaựnh daỏu phaàn chuự thớch(giaỷi thớch, thuyeỏt minh, boồ sung theõm)Daỏuhai chaỏmẹaựnh daỏu (baựo trửụực)phaàn giaỷi thớch, thuyeỏt minh, cho moọt phaàn trửụực ủoự;ẹaựnh daỏu (baựo trửụực)lụứi daón trửùc tieỏp(duứng vụựi daỏu ngoaởc keựp)haylụứi ủoỏi thoaùi(duứng vụựi daỏu gaùch ngang) Ngô Tất Tố 1893 - 1954 một nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông thôn Việt Nam trước cách mạng. Các tác phẩm chính của ông tiểu thuyết “Tắt đèn” 1939 , “Lều chõng” 1940 và các phóng sự “Tập án cái đình” 1939 , “Việc làng” 1940 ):()()()()(“ ” “ ” “ ” “ ” Câu 1-Neõu coõng duùng cuỷa daỏu ngoaởc ủụn, daỏu hai chaỏm? Đặt dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm vào chỗ thích hợp trong đoạn trích sau? Tiết 53Dấu ngoặc kép1. Ví dụ ( SGK 141, 142 ) Dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau dùng để làm gì ?a, Thánh Găng-đi có một phương châm : “Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó , nhưng tạo được tình thương , lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn ”. ( Theo Lâm Ngữ Đường , Tinh hoa xử thế )b, Nhìn từ xa , cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng , nhưng thực ra “ dải lụa” ấy nặng tới 17 nghìn tấn! ( Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử)c, Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “ văn minh” , “khai hóa” của thực dân cũng không làm ra được tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người. ( Thép Mới, Cây tre Việt Nam)d, Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà” , “Giác ngộ”, “Bên kia sông Đuống”,...ra đời. (Ngữ văn 7, tập hai )a, Thỏnh Găng-đi cú một phương chõm: “chinh phục được mọi người ai cũng cho là khú, nhưng tạo được tỡnh thương, lũng nhõn đạo, sự thụng cảm giữa con người với con người lại càng khú hơn”. ( Theo Lâm Ngữ Đường , Tinh hoa xử thế ) Dựng để đỏnh dấu lời dẫn trực tiếp.b. Nhỡn từ xa, cầu Long Biờn như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sụng Hồng, nhưng thực ra “dải lụa” ấy nặng tới 17 nghỡn tấn. ( Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử)Nhấn mạnh từ ngữ được hiểu theo một nghĩa đặc biệt.c.Tre với người như thế đó mấy nghỡn năm. Một thế kỉ “văn minh”, “khai hoỏ” của thực dõn cũng khụng thể làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải cũn vất vả mói với con người. ( Thép Mới, Cây tre Việt Nam)Dùng để đánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa mai. Mỉa mai bằng việc dùng lại chính những từ mà Pháp dùng khi nói về sự cai trị của chúng dối với Việt Nam: Khai hoá văn minh cho một dân tộc lạc hậu ( Cũng có thể xem các từ ngữ “ văn minh ”, “ khai hoá ” là lời dẫn trực tiếp )d. Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà”, “Giỏc ngộ”, “Bờn kia sụng Đuống”ra đời. (Ngữ văn 7, tập hai ) Đỏnh dấu tờn cỏc vở kịchBài tập1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong đoạn trích sau: Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” (Nam Cao, Lão Hạc) Bài tập1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong đoạn trích sau: Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” (Nam Cao, Lão Hạc) *Lưu ý:- Khi đánh dấu lời dẫn trực tiếp (một câu nói, một ý kiến, nhận định ...) dấu ngoặc kép thường đi kèm dấu hai chấm.Bài tập2: Các cách đánh dấu dưới đây có đúng không? Vì sao?“ Sống chết mặc bay ” là tác phẩm hiện thực xuất sắc. Sống chết mặc bay là tác phẩm hiện thực xuất sắc. Sống chết mặc bay là tác phẩm hiện thực xuất sắc. Sống chết mặc bay là tác phẩm hiện thực xuất sắc.- Trong văn bản in: tên tác phẩm, tập san có thể in đậm, in nghiêng hoặc gạch chân nhưng trong văn bản viết tay cần dùng dấu ngoặc kép để đánh dấu.*Lưu ý:- Khi đánh dấu lời dẫn trực tiếp (một câu nói, một ý kiến, nhận định ...) dấu ngoặc kép thường đi kèm dấu hai chấm.Bài 3/143-SGK: Vì sao hai câu sau đây có ý nghĩa giống nhau mà dùng các dấu câu khác nhau? a. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do , đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” b. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Người chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Dùng dấu hai chấm và dấu ngoăc kép đánh dấu lời dẫn trực tiếp, vì dẫn nguyên văn lời Chủ tịch Hồ Chí Minh.Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép như ở trên vì câu nói không được dẫn nguyên văn (lời dẫn gián tiếp )- Trong văn bản in: tên tác phẩm, tập san có thể in đậm, in nghiêng hoặc gạch chân nhưng trong văn bản viết tay cần dùng dấu ngoặc kép để đánh dấu.*Lưu ý:- Khi đánh dấu lời dẫn trực tiếp (một câu nói, một ý kiến, nhận định ...) dấu ngoặc kép thường đi kèm dấu hai chấm.- Khi chuyển từ dẫn trực tiếp sang dẫn gián tiếp không dùng dấu ngoặc kép và cần thay đổi một số từ ngữ cho phù hợp.e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn:Nghe càng đắm, ngắm càng say,Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.Cái thứ “mặt sắt” mà “ngây vì tình” ấy quả không lấy gì làm đẹp !Bài 1(SGK 143): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:d) Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên “An – nam – mít” bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay, và ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. ấy thế mà cuộc chiễn tranh vui tươi vừa bùng nổ thì lập tức họ biến thành những đứa “con yêu” những người “bạn hiền” của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”. (Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phê bình văn học, tập 1)(Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)d) Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên “An – nam – mít” bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay, và ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. ấy thế mà cuộc chiễn tranh vui tươi vừa bùng nổ thì lập tức họ biến thành những đứa “con yêu” những người “bạn hiền” của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”. => Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp và cũng có hàm ý mỉa mai.(Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn:Nghe càng đắm, ngắm càng say,Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.Cái thứ “mặt sắt” mà “ngây vì tình” ấy quả không lấy gì làm đẹp !(Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phê bình văn học, tập 1)=> Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp, và còn có hàm ý mỉa mai (hai từ này được dẫn lại từ hai câu thơ của Nguyễn Du).Bài 2 (Sgk/143): Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.a, Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo - Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi? Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ tươi đi. (Theo Treo biển)b, Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu. ( Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)c, Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào... (Theo Nam Cao, Lão Hạc)a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo:- Nhà này xưa quen bán cá ươn say sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi ?Nhà hàng nghe nói bỏ ngay chữ tươi đi.(Theo Treo biển)“”“”- Dấu hai chấm đánh dấu (báo trước) lời đối thoại- Dấu ngoặc kép đánh dấu từ ngữ được dẫn lại“”b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu hãy vẽ cái gì quen thuộc nhất với cháu .(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em bé tôi):C-Đặt dấu hai chấm sau cụm từ “chú Tiến Lê” đánh dấu(báo trước) lời dẫn trực tiếp.-Đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại”cháu vẽ cái gì quen thuộc nhất với cháu”đánh dấu lời dẫn trực tiếp.“”(Theo Nam Cao, Lão Hạc):Đc) Lão Hạc ơi ! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt ! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào ....Dấu hai chấm, dấu ngoặc kép đánh dấu lời dẫn trực tiếp trong trường hợp này không phải là lời của người khác mà là lời của chính người nói (ông Giáo) được dùng vào thời điểm khác (lúc con trai Lão Hạc trở về). Bài tập 4: Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Giải thích công dụng của các loại dấu câu này trong đoạn văn đó.Nhóm 1 Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn (từ 5-7 dòng) giới thiệu về chiếc nón lá Việt Nam; trong đó có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép? Giải thích công dụng của các loại dấu đó?Nhóm 2 Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn (từ 5-7 dòng) giới thiệu về con vật mà em yêu thích; trong đó có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép? Giải thích công dụng của các loại dấu đó?*Yêu cầu chung: - Về nội dung: đúng nội dung thuyết minh	 - Về hình thức: + Một đoạn văn	 + Sử dụng đúng 3 loại dấu câuĐoạn văn tham khảo:Các bạn đã từng nghe giai điệu của bài hát: “ Trở lại Huế thương, bài thơ khắc trong chiếc nón”, có lẽ chúng ta đều nhận ra hình ảnh chiếc nón lá Việt Nam ( nón Huế ) quá đỗi thân quen và bình dị. Trước hết ta thấy nón lá rất hữu dụng trong cuộc sống hàng ngày: Nón che nắng, che mưa cho các bà, các mẹ; Nón tô thêm nét duyên dáng cho người phụ nữ Việt Nam, những điệu múa nón trong tay của các cô gái làm mê đắm lòng người, nón còn là món quà lưu niệm cho khách thăm quan.Bài tập 5 (Sgk /144 ):Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép trong một bài học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 1và giải thích công dụng của chúng.Xin chân thành cảm ơn !