Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Bài 12: Tập làm văn Phương pháp thuyết minh - Nguyễn Hữu Thắng

Nhiệt liệt Chào mừng Các thầy cô giáo và các em học sinh !Ngữ Văn 8 Trường THCS Lê Chân Phương pháp thuyết minh GV : Nguyễn Hữu Thắng 1. Văn bản thuyết minh là gì?A. Là văn bản dùng để trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật theo một trật tự nhất định để dẫn đến một kết thúc nhằm thuyết phục người đọc, người nghe.B. Là văn bản trình bày chi tiết cụ thể cho ta cảm nhận được sự vật, con người một cách sinh động và cụ thể.C. Là văn bản trình bày những ý kiến, quan điểm thành những luận điểm.D. Là văn bản dùng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích đặc điểm, tính chất ... của sự vật hiện tượng.2. Yêu cầu về tri thức trong văn bản thuyết minh là gì?A. Chủ quan, giàu tình cảm, cảm xúc.B. Mang tính thời sự nóng bỏng.C. Uyên bác, chọn lọc.D. Tri thức chuẩn xác, khách quan, hữu ích.3. Trong các văn bản sau văn bản nào là văn bản thuyết minh? A. Tôi đi học. B. Lão Hạc. C. Hai cây phong D. Ôn dịch thuốc lá. I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh Văn bản Đối tượng TMTri thức Phạm vi kiến thức Cây dừa Bình ĐịnhCây dừa và lợi ích của nóNguồn gốc và giá trị vật chất của cây dừa Bình Định trong đời sốngĐời sốngTại sao lá cây có màu xanh lụcLí giải màu sắc của là cây Giải thích trong lá cây có diệp lục nên lá có màu xanh Sinh họcHuếĐịa danh HuếVẻ đẹp của cố đô HuếLịch sử địa lí Khởi nghĩa Nông Văn Vân Khởi nghĩa Nông Văn VânDiễn biến và ý nghĩa cuộc khởi nghĩa này Lịch sửGhi nhớ 1.Muốn có tri thức để làm tốt bài văn thuyết minh, người viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện, không quan trọng.Trong các cách sau, cách nào không cần thiết trong việc tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh : 	a. Tìm hiểu thấu đáo về vấn đề cần thuyết minh.	b. Phải xem phim ảnh về vấn đề thuyết minh.	c. Phải thu thập tài liệu.	d. Chú ý thời điểm xuất bản để cập nhật thông tin.	e. Đến tận nơi thăm quan và tìm hiểu 	f. Sáng tác các bài thơ , câu chuyện có liên quan. Ví dụPhương pháp 1.-Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.- Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng)Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.2. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá trẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh làm nước mắm, ... (Cây dừa Bình Định)Phương pháp liệt kê.3. Ngày nay, đi các nước phát triển, đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la) (Ôn dich thuốc lá)Phương pháp nêu ví dụ4. Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì sao đến nay dưỡng khí vẫn còn? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả dưỡng khí. Một héc-ta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kì to lớn. (Nói về cỏ)Phương pháp dùng số liệu (con số)5. Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.Phương pháp so sánhHuếHuế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Huế là một thành phố đẹp. Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Huế đẹp của thơ. Huế đẹp của những con người sáng tạo, anh dũng.Huế là sự kết hợp hài hoà của núi, sông và biển. Chúng ta có thể nên núi Bạch Mã để đón gió biển. Từ đèo Hải Vân mây phủ, chúng ta nghe tiếng sóng biển rì rào. Từ đây buổi sáng có thể lên Trường Sơn, buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương.Huế đẹp với cảnh sắc sông núi. Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bình như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế. Chiều đến, những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương. Những mái chèo thong thả buông, những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng, trên những ngọn cây thanh trà, phượng vĩ.Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên hợp quốc xếp vào hàng di sản văn hoá thế giới. Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông ba, ...Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình. Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp. Những vườn hoa, cây cảnh, những vườn chè vườn cây ăn quả, của Huế xanh mướt như những viên ngọc. Những chiếc nón Huế càng làm cho các cô gái Huế đẹp hơn, duyên dáng hơn.Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng Huế mới có. Huế còn là một thành phố đấu tranh kiên cường. Tháng Tám năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưới chân thành Huế. Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng.Địa líSông HươngTrường Quốc Học HuếĐường Hồ Chí Minh qua HuếĐường vào kinh thành HuếKhu lăng tẩmĐồi Thiên MụVăn hoáCầu Tràng TiềnKhu chùa chiềnChợ HuếCố đôDi tích văn hoáẩm thựcBún bò HuếGhi nhớ 2Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: nêu định nghĩ, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân tích, phân loại...Bài tập 1: Tác giả bài “Ôn dịch, thuốc lá” đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tìm hiểu vấn đề thể hiện trong bài viết.Phạm vi tìm hiểu vấn đề:+ Kiến thức của một bác sĩ: “Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc ... Ngày càng sút kém”+ Kiến thức của người quan sát đời sống xã hội: “Có người bảo ...nêu ra gương xấu”+ Tri thức của một người có tâm huyết đối với các vấn đề xã hội và bức xúc: “Tỉ lệ thanh thiếu niên hút thuốc ...lại thêm ôn dịch thuốc lá này” Phạm vi vấn đề và phương pháp thuyết minh Phạm vi Dẫn chứngPhương pháp Y học Đời sống xã hội Vận dụng phương pháp đã học, viết đoạn văn thuyết minh Bài tập 3Đọc văn bản thuyết minh sau và trả lời câu hỏi: Thuyết minh đòi hỏi những kiến thức như thế nào? Văn bản này đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?Ngã ba đồng lộc Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm giữa hai đương tỉnh lộ số 8 và số 15 thuộc vùng đất đồi Hà Tĩnh. Trên một đoạn đường khoảng 20 km mà có những 44 trọng điểm đánh phá của giặc Mĩ và đã phải chịu đựng hơn 2057 trận bom. ở đây có một tập thể kiên cường gồm 10 cô gái tuổi đời từ 17 đến 20 làm nhiệm vụ san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. Ngày 24-7-1968, sau 18 lần giặc Mĩ cho máy bay đánh phá ác liệt vào khi vực này, cả 10 chị em vẫn trụ lại kiên cường, bất khuất, giữ vững mạch đường đến hơi thở cuối cùng. Cũng trên mảnh đất anh hùng này đã sinh ra người anh hùng trẻ tuổi La Thị Tám, một cô gái đầy nhiệt tình cách mạng, gan dạ, mưu trí. Liên tục 116 ngày đêm làm nhiệm vụ, chị đã quan sát, đánh dấu những quả bom chưa nổ ở các trọng điểm đánh phá ác liệt. Ba lần bị bom nổ vùi lấp, chị vẫn kiên cường bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt. Ngày nay Ngã ba Đồng Lộc trở thành một nơi tưởng niệm những tấm gương oanh liệt của các cô gái thanh niên xung phong trong thời kháng chiến chống Mĩ. (Báo Quân đội nhân dân, 1975) Bài tập 3Đọc văn bản thuyết minh sau và trả lời câu hỏi: Thuyết minh đòi hỏi những kiến thức như thế nào? Văn bản này đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?a. Kiến thức.- Về lịch sư, về cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước oanh liệt.- Về quân sự: trong những trận phá bom.Về cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong thời chống Mĩ cứu nước.b. Các phương pháp thuyết minh.+ Dùng số liệu: 20 km, 44 trọng điểm, Liên tục 116 ngày đêm, sau 18 lần .... + Sự kiện cụ thể: về Ngã ba Đồng Lộc.+ Liệt kê: san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. ... bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt.Dòng nào nói đúng nhất các phương pháp sử dụng trong bài văn thuyết minh?A. Chỉ sử dụng phương pháp so sánh, định nghĩa, giải thích.B. Chỉ sử dụng phương pháp nêu ví dụ, phân tích, phân loại.C. Chỉ sử dụng phương pháp liệt kê dùng số liệu.D. Cần phối hợp sử dụng các phương pháp trên.Đáp án : DĐoạn văn sau sử dụng phương pháp thuyết minh nào là chủ yếu?Ngày trước Trần Hưng Đạo căn dặn nhà vua:“ Nếu giặc đánh như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu” A. Phân tích.  B. Định nghĩa.  C. Liệt kê.  D. So sánhĐáp án DHướng dẫn về nhà.- Ôn lại kiến thức đã học.- Làm các bài tập còn lại vào vở bài tậpHọc thuộc phần ghi nhớ.- Soạn bài: “Bài toán dân số”