Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 114: Tiếng Việt - Lựa chọn trật tự từ trong câu

Học sinh lớp 8cnhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo tới dự giờ ngữ vănLựa chọn trật tự từ trong câu Tiết 114:Ngữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật tự từ trong cõu Tìm hiểu ngữ liệu Cho đoạn văn sau: Anh Dậu uốn vai ngỏp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rờn vừa ngỏng đầu lờn. Run rẩy cất bỏt chỏo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lớ trưởng đó sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dõy thừng. Gừ đầu roi xuống đất, cai lệ thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ: - Thằng kia ! ễng tưởng mày chết đờm qua, cũn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau! (Ngụ Tất Tố - Tắt đốn) I. Thế nào là trật tự từNgữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật tự từ trong cõu* Nhận xột Những cách thay đổi trật tự từ mà khụng làm thay đổi nghĩa cơ bản của cõu: a. Cai lệ gừ đầu roi xuống đất, thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ. b. Cai lệ thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, gừ đầu roi xuống đất. c. Thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, cai lệ gừ đầu roi xuống đất. d. Bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, cai lệ gừ đầu roi xuống đất, thột. e. Bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, gừ đầu roi xuống đất, cai lệ thột. g. Gừ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, cai lệ thột.  Khái niệm: Trật tự từ trong câu là cách sắp xếp từ ngữ theo thứ tự trước sau nhằm đem lại hiệu quả giao tiếp. Cho đoạn văn sau: Anh Dậu uốn vai ngỏp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rờn vừa ngỏng đầu lờn. Run rẩy cất bỏt chỏo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lớ trưởng đó sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dõy thừng. Gừ đầu roi xuống đất, cai lệ thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ: - Thằng kia ! ễng tưởng mày chết đờm qua, cũn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )Ngữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật tự từ trong cõu Hãy phân tích tác dụng của trật tự từ trong sáu câu sau vào bảng sơ kết a. Cai lệ gừ đầu roi xuống đất, thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ. b. Cai lệ thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, gừ đầu roi xuống đất. c. Thột bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất. d. Bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ,cai lệ gừ đầu roi xuống đất, thột. e. Bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, gừ đầu roi xuống đất,cai lệ thột. g. Gừ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hỳt nhiều xỏi cũ, cai lệ thột.Ngữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật từ trong cõuHãy phân tích tác dụng của trật tự từ trong sáu câu vào bảng sơ kết dưới đây:CõuNhấn mạnh sự hung hónLiờn kết chặt với cõu đứng trướcLiờn kết chặt với cõu đứng sauabcdegTác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong sáu câuCai lệ gõ đầu roixuống đất, thét bằnggiọng khàn khàn củangười hút nhiều xái cũ. Không nhấn mạnh sự hunghãn của tên cai lệ, liên kết câuvới những câu khác.b. Cai lệ thét bằnggiọng khàn của người hút nhiều xái cũ, gõđầu roi xuống đất c. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.Không nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ, liên kết với câu đứng trước.Không nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ, không liên kết câu này với những câu khác.Tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong sáu câud. Bằng giọng khàn khàncủa người hút nhiều xáicũ, cai lệ gõ đầu roixuống đất, cai lệ thét. d. Không nhấn mạnh sự hunghãn của tên cai lệ, liên kếtchặt với câu đứng sau.e. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.g. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiểu xái cũ, cai lệ thét.e. Không nhấn mạnh sựhung hãn của tên cai lệ, liênkết chặt với câu đứng sau. g. Nhấn mạnh sự hung hãncủa tên cai lệ, liên kết chặtvới câu đứng sau. Ngữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật từ trong cõuThế nào là trật từ trong câu:Tìm hiểu ngữ liệu: Bài học:Khái niệm: Trật tự từ trong câu là cách sắp xếptừ ngữ theo thứ tự trước sau nhằm đem lại hiệu quảgiao tiếp.b. Cách sử dụng: Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếptrật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạtriêng . Người nói (người viết) cần lựa chọn trậttự từ thích hợp.II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từTìm hiểu ngữ liệu: Cho 3 ví dụ sau:VD 1. Đùng đùng cai lệ giật phắt cái thừng trongtay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu. Chị Dậu xám mặt vội vàng đặt con xuốngđất, chạy đến đỡ lấy tay hắn. ( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )VD 2. Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đi tù. ở tùthì hắn coi là thường. ( Nam Cao - Chí Phèo)VD 3. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn củangười hút nhiều xái cũ, cai lệ thét. ( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )II. Một sô tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ1. Đùng đùng cai lệ giật phắt cáithừng trong tay anh này và chạysầm sập đến chỗ anh Dậu. Chị Dậu xám mặt vội vàng đặtcon xuống đất, chạy đến đỡ lấy tayhắn. Thể hiện thứ tự trước saucủa hành động.2. Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. ở tù thì hăn coi là thường.3. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiểu xái cũ, cai lệ thét. Liên kết câu sau với câu trước. Nhấn mạnh sự hung hãn củatên cai lệ. 1. Các ví dụ2. Tác dụngNgữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật từ trong cõu II. Một số tỏc dụng của sự sắp xếp trật tự từ1.Tỡm hiểu ngữ liệu: * Nhận xột : a) Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. B T T B B B T T=> Cách a (cách viết của tác giả) có hiệu quả diễn đạt cao hơn do có sự hài hoà về ngữ âm.II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:1. Tìm hiểu ngữ liệu: 2. Bài học: - Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,). - Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng. - Liên kết câu với những câu khác trong văn bản. - Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.Ngữ văn: Tiết 114 Lựa chọn trật từ trong cõuIII. Luyện tậpIII. Luyện tập Bài 1: Nối các câu ở cột A với các hiệu quả diễn đạt của trật tự từ tương ứng ở cột BCột a1. Hắn ho khẽ một tiếng, bướctừng bước dài ra sân.2. Con lại về quê mẹ nuôi xưa Một buổi trưa nắng dài bãi cát.3. Trời xanh thẳm, biển cũngxanh thẳm như dâng cao chắcnịch. Trời rải mây trắng nhạt,biển mơ màng dịu hơi sương.4. Trong vườn, lắc lư nhữngchùm quả xoan vàng lịm khôngtrông thấy cuống.Cột b a. Nhấn mạnh hìnhảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng. b. Liên kết câu với những câu khác trong văn bản. c. Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm. d. Thể hiện thứ tựnhất định của hoạtđộng. III. Luyện tậpBài 2: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: a) Lịch sử ta đó cú nhiều cuộc khỏng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yờunước của nhõn dõn ta. Chỳng ta cú quyền tự hào vỡ những trang lịch sử vẻvang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lờ Lợi, Quang Trung, ...Chỳng ta phải ghi nhớ cụng lao của cỏc vị anh hựng dõn tộc, vỡ cỏc vị ấy làtiờu biểu của một dõn tộc anh hựng. (Hồ Chớ Minh - Tinh thần yờu nước của nhõn dõn ta ) b) Đẹp vụ cựng, Tổ quốc ta ơi ! Rừng cọ đồi chố, đồng xanh ngào ngạt Nắng chúi sụng Lụ, hũ ụ tiếng hỏt Chuyến phà dào dạt bến nước Bỡnh Ca 	(Tố Hữu - Ta đi tới ) c) - Ấy cũng may cho cụ, vơ vẩn mói ở ngoài phố thế này mà gặp mật thỏm hay đội con gỏi thỡ khốn. - Mật thỏm tụi cũng chả sợ, đội con gỏi tụi cũng chả cần. (Nguyễn Cụng Hoan - Ngựa người, người ngựa)III. Luyện tập: Bài 2: Giải thớch lớ do sắp xếp trật tự từ trong những bộphận cõu và cõu in đậm dưới đõy: a. Kể tờn cỏc vị anh hựng dõn tộc theo thứ tự xuất hiện của cỏc vị ấy trong lịch sử. b. Nhấn mạnh vẻ đẹp của non sụng đất nước đồng thời đảm bảo cho cõu thơ cú vần với cõu trước. c. Liờn kết cõu với những cõu khỏc trong văn bản Ngữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật tự từ trong cõuBài 3: So sánh sự sắp xếp trật tự từ trong hai ví dụ sau:A. Chao ôi! Dì Hảo khóc. Dì khóc nức nở, khóc nấc lên, khóc như người ta thổ. Dì thổ ra nước mắt.	( Nam Cao )B. Ai có súng dùng súng, ai có guơm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước. (Hồ Chí Minh)Bài tập 5: So sánh sự sắp xếp trật tự từ trong hai ví dụ : * Giống nhau: Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, sự việc hiện tượng.Khác nhau:VD a: được sắp xếp theo chiều tăng dần về ý nghĩa của sự vật trong câu. VD b: được sắp xếp theo chiều giảm dần về ý nghĩa của sự vật trong câu. III. Luyện tập: Bài 4: Hãy viết lại câu sau đây bằng cách đặt cụm từ “hoảng quá” vào những vị trí khác trong câu này rồi phân tích chỗ khác nhau trong cách diễn đạt ở câu đã cho với những câu viết lại. Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháoxuống phản và lăn đùng ra đó, không nóiđược câu gì. 	 Ngô Tất Tố - Tắt đèn.Từ “hoảng quá” có thể có những vị trí như sau:1. Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phảnvà lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.2. Anh Dậu hoảng quá, vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.3. Anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùngra đó, hoảng quá, không nói được câu gì.4. Anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùngra đó, không nói được câu gì, hoảng quá. Ngữ văn: Tiết 114 - Lựa chọn trật tự từ trong cõu III. Luyện tập: Bài 5: Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng 5đến 7 câu ) về một trong các đề tài sauđây:Lợi ích của đi bộ đối với sức khỏe.b. Lợi ích của đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở mộtcâu trong đoạn văn đã viết. (Gạch chân)Củng cố Lựa chọn trật tự từ trong câuCách sử dụngTác dụngKhái niệmDặn dò- Học thuộc hai phần ghi nhớ.- Ôn lại bài: Ông Giuốc-đanh mặc lễ phục.Xin cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh.