Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 40: Biện pháp tu từ Nói giảm nói tránh

Ng÷ v¨n 8 - TiÕt 40		Nãi gi¶m nãi tr¸nhLêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua,Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau.TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh 1. V í dụVD1:a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột.  (Hồ Chí Minh, Di chúc)b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bác ơi)c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.	 (Hồ Phương, Thư nhà)2.NhËn xÐt VD1(a,b,c) dïng c¸ch diÔn ®¹t b»ng nh÷ng tõ ng÷ cã s¾c th¸i gi¶m nhÑ møc ®é cña sù viÖc ®Ó gi¶m bít ®au buån .Nãi vßngTõ ®ång nghÜaPhñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜaI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránh VD3:a. Con dạo này lười lắm. b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.VD2: Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) VD1(a,b,c) dïng c¸ch diÔn ®¹t b»ng nh÷ng tõ ng÷ cã s¾c th¸i gi¶m nhÑ møc ®é cña sù viÖc ®Ó gi¶m bít ®au buån .1. VÝ dụ: VD2 dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ ®Ó tr¸nh sù th« tôc ,thiÕu lÞch sù vµ gîi c¶m xóc th©n th­¬ngtr×u mÕn khi nãi vÒ mÑ .VD3(b) dïng c¸ch nãi tÕ nhÞ ,nhÑ nhµng ®Ó ng­êi nghe dÔ tiÕp thu.2NhËn xÐt Tõ ®ång nghÜaPhñ ®Þnh tõ tr¸i nghÜaÂm thanh TiÕt 40 Bµi 10 : Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh1. VÝ dô2.NhËn xÐt3. Ghi nhớ (SGK)Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.4.L­u ýTiÕt 40 Bµi 10 : Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh1. VÝ dô2.NhËn xÐt3. Ghi nhớ (SGK)4.L­u ý* Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt* Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa* Dùng cách nói vòng* Nói trống (tỉnh lược) a.Các cách nói giảm,nói tránh:H·y cho biÕt trongVD sau ng­êi viÕt (nãi) ®· thùc hiÖn phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo ? Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. Anh Êy() thÕ th× kh«ng() ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. - Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?Bµi tËp nhanhAnh cút ra khỏi nhà tôi ngay!Anh không nên ở đây nữa!TÌNH HuỐNG 1 .Nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜaBệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.TÌNH HUỐNG 2.Nói giảm nói tránh bằng cách nói trống.nh÷ng ®øa trÎ nay bè mÑ chÕt hÕt råi, thËt ®¸ng th­¬ngnh÷ng ®øa trÎ må c«i nµy thËt ®¸ng th­¬ngTÌNH HUỐNG 3.Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩaCÊm trÎ con vµo ®ã.C¸c ch¸u vµo ®ã rÊt nguy hiÓm,dÔ bÞ tai n¹n.TÌNH HUỐNG 4. Nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nãi vßngI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránha. Các cách nói tránh:b.Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh: 1* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Loan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Loan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?4. L­u ý2* Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao?1. VÝ dô2.NhËn xÐt3.Ghi nhíI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránha. Các cách nói tránh:b. Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:4. L­u ý	Th¶o luËn:BT4-SGK Nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp nh­ thÕ nµo th× kh«ng nªn sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh?- Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.- Khi cần thông tin chính xác, trung thực1. VÝ dô2.NhËn xÐt3.Ghi nhíI . Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránha. Các cách nói tránh:b.Các tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:4. L­u ýII. Luyện tập:Sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh phï hîp sÏ võa t¹o cho con ng­êi cã phong c¸ch nãi n¨ng ®óng mùc, cã v¨n ho¸ nh· nhÆn, lÞch sù trong giao tiÕp, võa thÓ hiªn sù quan t©m, t«n träng cña ng­êi nãi víi ng­êi nghe.Trong v¨n ch­¬ng nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ. C¸i tµi ,c¸i tinh tÕ cña t¸c gi¶ lµ t×m ®­îc nh÷ng c¸ch nãi ph¶n ¸nh ®óng t©m tr¹ng,th¸i ®é cña nh©n vËt,cña t¸c gi¶ trong tõng t×nh huèng cô thÓ .1. VÝ dô2.NhËn xÐt3.Ghi nhí Bài tập:1(SGK):A / Khuya rồi, mời bà..........................B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữaTiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránhII. Luyện tập:I. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.a1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!c1/Xin đừng hút thuốc trong phòng học!c2/Cấm hút thuốc trong phòng học!a2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!Bài tập2(SGK):Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránhI. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nhII. Luyện tập: H·y ph©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau :“H«m sau, l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¶o ngay: CËu Vµng ®i ®êi råi «ng gi¸o ¹ !” (Nam Cao – L·o H¹c)BÀI TẬP BỔ SUNG CËu VµngbÞ giÕt®i ®êiG©yc¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Kh«ng g©y c¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe.Hµm ý xãt xa, luyÕn tiÕc vµ ®­îm chót mØa maiDïng tõ ng÷ ®ång nghÜaViÕt ®o¹n héi tho¹i (3-5 c©u) trong ®ã cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh.Bµi tËp Bæ sung 2Cñng cè Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nhC¶m nhËn gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ vËn dông nãi gi¶m nãi tr¸nhNãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nhNãi gi¶m nãi tr¸nha. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương.b. Kiến thức toán của em còn kém lắm!c. Bác sỹ pháp y đang mổ xác chết.Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương. Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn.. Bác sỹ pháp y đang phẫu thuật tử thi. Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt cã sö dông nói giảm nói tránh?Bµi tËp cñng cèNãi gi¶m nãi tr¸nh cã thÓ ®­îc dïng trong nh÷ng lÜnh vùc nµo sau ®©y: A . Thµnh ng÷, tôc ng÷, ca dao.B . V¨n th¬ tr÷ t×nh.C . Trong ®êi sèng th­êng ngµy.xxxNãi gi¶m nãi tr¸nh cã thÓ ®­îc dïng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trªn.BÀI TẬP vÒ nhµPh©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau :a / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?b / Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!( Lão Hạc, Nam Cao)a/ Theo gót Binh Tư: Đây là câu nói của ông giáo khi đang hiểu nhầm về lão Hạc : lão Hạc cũng bị tha hoá, cũng định làm nghề ăn trộm như Binh Tư nhưng vì là người có học lại rất yêu quý lão Hạc nên ông giáo đã nói tránh đi sự thật. (nói trống)b / Nhắm mắt: Tác giả dùng từ ngữ này để nói về cái chết của lão Hạc. Ông giáo nói như vậy để tránh cảm giác đau buồn và cũng để mong cho lão Hạc ra đi được thanh thản. .(dùng từ đồng nghĩa)Gîi ýa / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? b/ Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)