Bài giảng môn Sinh học Khối 10 - Bài 29: Cấu trúc các loại virut

Kính chào các thầy cô 
 Theo sù hiÓu biÕt cña c¸c em th × ®©u lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ®· lµm nhiÒu ng­êi bÞ chÕt nhÊt ? 
D. Thiªn tai (® éng ® Êt , lò lôt ) 
A. Tai n¹n ( giao th«ng , lao ® éng ). 
B. ChiÕn tranh . 
C. BÖnh tËt . 
Bệnh cúm A/H1N1 
Bệnh đậu mùa 
Bệnh cúm gia cầm 
 BÖnh AIDS 
Tác nhân gây nên các bệnh này ? 
Virut 
Virut là gì ? 
Hình thái cấu tạo , sự nguy hiểm của virut như thế nào ? 
Virut có vai trò gì không ? 
Chương III: VIRUT VÀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM 
BÀI 29: CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
DÞch läc 
NhiÔm vµo l¸ c©y lµnh 
Soi d­íi kÝnh hiÓn vi quang häc 
Nu«i trªn m«i tr­êng th¹ch 
Kh«ng thÊy mÇm bÖnh 
Kh«ng thÊy khuÈn l¹c 
C©y vÉn bÞ bÖnh 
Gäi mÇm bÖnh lµ 
virut 
L¸ c©y thuèc l¸ 
 bÞ bÖnh 
DÞch chiÕt 
NghiÒn 
Läc qua nÕn läc vi khuÈn 
Qua thÝ nghiÖm trªn , e m cã nhËn xÐt g× vÒ kÝch th­íc cña virut ? 
RÊt nhá bÐ , nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi kÝch th­íc cña vi khuÈn . 
Thí nghiệm của Ivanopxki (1892) 
 Lõi Axit nuclêic 
Vỏ Prôtêin ( capsit ) 
Virut 
 *. KH ÁI NIỆM 
Virut là m ột thực thể sống : 
- chưa có cấu tạo tế bào 
- Kích thước siêu nhỏ 
- Sống kí sinh b ắt bu ộ c trong t ế bào vật chủ 
I – CẤU TẠO 
Vá(capsit ) 
Lâi ( bé gen ) 
 Lõi Axit nuclêic 
Vỏ Prôtêin ( capsit ) 
 Nuclêôcapsit 
Quan sát hình , trình bày cấu tạo của virut . 
Cấu tạo chung : 
gồm 2 phần : 
+ lõi axitnuclêic 
+ vỏ capsit 
 axitnuclêic + vỏ capsit = nuclêôcapsit 
Bé gen (ADN) 
ADN 
ARN 
Hệ gen của virut có gì khác so với hệ gen của sinh vật nhân th ực ? 
HIV 
Viêm gan B 
T ế bào nhân thực 
 H ệ gen của virut có thể là ADN hoặc ARN chuỗi đơn và chuỗi kép . 
 Hệ gen c ủ a sinh vật nhân th ực luôn là ADN chu ỗi kép 
* Lõi Axitnulêic 
* Vá capsit cña virut : 
Capsome 
Capsit 
- Vá capsit ®­ îc cÊu t¹o tõ các ®¬n vÞ pr ô t ê in gọi lµ capsome . 
Vá capsit cña virut ®­ îc cÊu t¹o nh ­ thÕ nµo ? 
- Kích thöôùc virut caøng lôùn thì soá löôïng capsome caøng nhieàu . 
KÝch th­íc cña virut vµ sè l­îng capsome cã quan hÖ víi nhau nh ­ thÕ nµo ? 
virut 
Virut có vỏ bọc 
 Lõi Axit nuclêic 
Vỏ Prôtêin ( capsit ) 
 Nuclêôcapsit 
Capsôme 
Vỏ ngoài 
Gai glicoprôtêin 
Vá ngoµi cña virut cã b¶n chÊt lµ g×? Nã cã t¸c dông g×? 
là líp lipit kÐp vµ pr«tªin t­¬ng tù mµng sinh chÊt  b¶o vÖ virut . 
Tế bào chủ 
Thụ thể 
Gai glicoprotein 
Sự hấp phụ của virut vào tế bào chủ 
Gai glyc«pr«tªin cã t¸c dông g× ? 
Virut 
( Virion , hạt virut ) 
Lõi : ADN hoặc ARN 
Vỏ ( Capsit ): Được cấu tạo từ 
những đơn vị protein gọi 
là Capsome 
Vỏ ngoài : là lớp lipit kép và protein 
trên bề mặt có các gai glicoprotein 
Virut trần 
Virut có vỏ ngoài 
Sơ đồ cấu t rúc các loại virut 
Virut viªm n·o 
Virut d¹i 
Virut bại liệt 
Phage T2 
VR kh¶m thuèc l¸ 
h×nh th¸I 1 sè lo¹i virut 
Virut HIV 
II. HÌNH THÁI 
Dựa vào hình thái chia virut thành 3 dạng cấu trúc : Cấu trúc xoắn 
 Cấu trúc khối 
 Cấu trúc hỗn hợp 
1. Cấu trúc xoắn 
Virut khảm thuốc lá 
Virut dại 
Hãy nêu đặc điểm của virut xoắn ? 
2.Cấu trúc dạng khối 
Virut hecpet 
Virut bại liệt 
Nêu đặc điểm của virut dạng khối ? 
 Phag ơ T2 
3. Cấu trúc dạng hỗn hợp 
Nêu đặc điểm của cấu trúc virut dạng hỗn hợp 
Các dạng 
Dạng cấu trúc 
Đặc điểm 
Ví dụ 
Dạng xoắn 
Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic . 
Thường có dạng hình que , hình sợi , hình cầu . 
Virut cúm , sởi  
Dạng khối 
Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều . 
Thường có dạng hình cầu , hình khối . 
Virut bại liệt .. 
Dạng hỗn hợp 
Đầu có cấu trúc khối chứa axít nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn . 
Phagơ T2 
Dạng cấu trúc của virut phụ thuộc vào yếu tố nào ? 
D¹ng cấu trúc của virut phô thuéc vµo c ách sắp xếp các capsome của vỏ capsit 
Dùa trªn nh÷ng kiÕn thøc ®· häc về hình thái và cấu tạo , ta cã thÓ ph©n lo¹i virut dùa trªn nh÷ng tiªu chí nào ? 
* . Phân loại virut 
 Cã thÓ ph©n lo¹i dùa trªn 4 tiªu chí : 
 C¨n cø vµo lo¹i axit nuclªic virut AN 
 virut ARN 
2. C¨n cø vµo vá ngoµi virut trần 
 virut có vỏ 
3. C¨n cø vµo h×nh d¹ng virut xoắn 
 virut khối 
 virut hỗn hợp 
4. C¨n cø vµo tÕ bµo chñ mµ virut kÝ sinh 
 virut động vật 
 Virut thực vật 
 Virut vi sinh vật 
Chủng A 
Chủng B 
ARN 
Prôtêin 
Virut lai 
Nhiễm vào cây 
Chủng A 
Sự nhân lên của Virut 
S ơ đồ thí nghiệm của Franken và Conrat - 1957 
Hãy trình bày nội dung thí nghiệm . 
Tách lõi ARN ra khỏi vỏ prôtêin của 2 chủng A và B 
Trộn axit nuclêic của chủng A với vỏ prôtêin của chủng B 
Tạo thành virut lai 
Nhiễm vào cây 
Cây sẽ bị bệnh , 
Phân lập được chủng A 
Nội dung thí nghiệm 
Chủng A 
ARN chủng A 
Virut lai 
Chủng B 
Prôtêin chủng B 
Nhân lên 
Chủng A 
Thí nghiệm của Frranken và Conrat 
Tại sao virut phân lập được không phải là virut chủng B 
Thí nghiệm này nói lên vai trò quyết định của thành phần nào , axit nuclêic hay vỏ prôtêin ? 
Axit nuclêic có vai trò quyết định , quy đinh mọi đặc điểm của virut . 
Thực hiện câu lệnh trang 117-SGK 
( mỗi nhóm là 1 tổ làm trong 3 phút ) 
Em có đồng ý với ý kiến cho rằng virut là thể vô sinh ? 
Theo em có nuôi virut trên môi trường nhân tạo như nuôi vi khuẩn được không ? 
Khi ở ngoài tế bào , virut biểu hiện như thể vô sinh : Có thể tách ARN ra khỏi vỏ prôtêin và khi trộn lại thì có thể lắp ráp tạo thành virut hoàn chỉnh .  Biểu hiện giống chất hóa học . 
Khi nhiễm vào tế bào , chúng lại biểu hiện như thể sống : Có thể nhân lên , tạo virut mới . 
Trả lời câu lệnh trang 117-SGK 	 
Không được . Vì virut là kí sinh nội bào bắt buộc , chúng chỉ nhân lên được trong tế bào sống . 
Trả lời câu lệnh trang 117-SGK 	 
 Nêu điểm khác biệt giữa virut và vi khuẩn bằng cách điền chữ “ có ” hay “ không ” vào bảng dưới đây : 
Tính chất 
Virut 
Vi khuẩn 
Có cấu tạo tế bào 
Chỉ chứa ADN hoặc ARN 
Chứa cả ADN và ARN 
Chứa ribôxôm 
Sinh sản độc lập 
Không 
Không 
Không 
Không 
Không 
Có 
Có 
Có 
Có 
Có 
Câu 1. Hai thành phần cơ bản của tất cả các virut bao gồm : 
	 A. protein và axit amin.	 
	B. protein và axit nucleic. 
	C. axit nucleic và lipit.	 
	D. protein và lipit. 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
Đáp án 
B 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
Câu 2. Capsôme là: 
	A. lõi của virut. 
	 B. đơn phân của axit nucleic cấu tạo 	nên lõi virut. 
	C. vỏ bọc ngoài virut. 
	D. đơn vị prôtêin cấu tạo nên vỏ capsit 	của virut. 
Đáp án 
D 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
Câu 3. Cấu tạo của virut trần gồm có: 
	 A. axit nucleic và capsit .	 
	B. axit nucleic, capsit và vỏ ngoài . 
	C. axit nucleic và vỏ ngoài .	 
	D. capsit và vỏ ngoài 
Đáp án 
A 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
Câu 4. Đặc điểm chỉ có ở virut mà không có ở vi khuẩn là : 
A. có cấu tạo tế bào . 
B. chỉ chứa ADN hoặc ARN. 
C. chứa cả ADN và ARN. 
D. Chứa ribôxôm , sinh sản độc lập . 
Đáp án 
B 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
Câu 5. Không thể tiến hành nuôi virut trong môi trường nhân tạo giống như vi khuẩn được vì : 
	A- kích thước của nó vô cùng nhỏ bé . 
	B- hệ gen chỉ chứa một loại axit nuclêic . 
	C- không có hình dạng đặc thù . 
	D- nó chỉ sống kí sinh nội bào bắt buộc . 
Đáp án 
D 
Nội dung bài học 
1. Virut là gì ? cấu tạo 
 kích thước 
 môi trường sống 
2.Cấu tạo như thế nào ? Lõi axitnuclêic 
 Vỏ capsit 
 Vỏ ngoài 
3.Hình thái Cấu trúc soắn 
 Cấu trúc khối 
 Cấu trúc hỗn hợp 
Virut trần 
Virut có vỏ ngoài 
Đặc điểm,ví dụ 
Hướng dẫn học bài và làm bài 
 - Học bài và trả lời câu hỏi (SGK/ trang 118) 
 - Đọc mục em có biết (SGK/ trang 118) 
 - Đọc trước bài 31: sự nhân lên của virut