Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 26: Cảm ứng ở động vật (Bản chuẩn kiến thức)

Ghép các khái niệm , hiện tượng tương ứng cho đúng nghĩa ? 
A - Kiểu ứng động không có sự thay đổi về tốc độ sinh trưởng của các tế bào . 
B - Phản ứng của thực vật với kích thích không định hướng . 
C - Phản ứng của thực vật với kích thích có định hướng . 
D - Ứng động tiếp xúc và hoá ứng động . 
E - Kiểu ứng động có sự thay đổi về tốc độ sinh trưởng của các tế bào . 
1 - Ứng động là : 
2 - Hướng động là : 
3 - Ứng động sinh trưởng là : 
4 - Ứng động không sinh trưởng là : 
5 - Hiện tượng bắt mồi ở cây nắp ấm là : 
KIỂM TRA BÀI CŨ: 
10 - Hướng dương là : 
H - Giúp sinh vật tồn tại và phát triển . 
6 - Hoa tulip nở và cụp là : 
7 - Cây trinh nữ cụp lá là : 
8 - Nguyên nhân của hiện tượng hướng động là : 
9 - Vai trò của ứng động : 
G - Hướng tới nguồn kích thích . 
L - Ứng động không sinh trưởng . 
I - Hiện tượng nhiệt ứng động . 
K - Sự phân bố không đồng đều Auxin ở 2 phía cơ quan . 
KIỂM TRA BÀI CŨ: 
B - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
TIẾT 26 
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
Khí hậu trở lạnh . 
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể . 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
Sâu bọ phản ứng với kích thích 
Cảm ứng ở động vật là gì ? 
 * Khái niệm : Cảm ứng ở động vật là khả năng tiếp 	 nhận kích thích và phản ứng lại với các kích 	 thích từ môi trường sống , đảm bảo cho sinh 	 vật tồn tại và phát triển . 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
Cảm ứng ở thực vật và cảm ứng ở động vật có gì khác biệt nhau ? 
- Cảm ứng diễn ra nhanh , dễ phát hiện . 
- Mức độ , hình thức cảm ứng thay đổi tuỳ thuộc vào mức độ tổ chức của hệ thần kinh . 
- Cảm ứng diễn ra chậm , khó nhận biết . 
- Chịu sự ảnh hưởng của các hoocmon . 
ĐẶC ĐIỂM 
 Ở động vật có hệ thần kinh biểu hiện bằng các phản xạ : 
- Phản xạ không điều kiện . 
- Phản xạ có điều kiện . 
Biểu hiện bằng : 
 Hướng động : Hướng đất , hướng sáng , hướng nước  
 Ứng động : Sinh trưởng và không sinh trưởng . 
HÌNH THỨC 
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT 
NỘI DUNG 
SO SÁNH CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT VÀ ĐỘNG VẬT 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
Ở động vật có tổ chức thần kinh dạng điển hình của cảm ứng là hoạt động nào ? 
Phản xạ là gì , cung phản xạ gồm những thành phần cơ bản nào ? 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
* Phản xạ : 
* Cung phản xạ gồm : 
1 - Bộ phận tiếp nhận kích thích ( Thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm ). 
2 - Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin ( Hệ thần kinh ). 
3 - Bộ phận thực hiện ( cơ , tuyến ). 
Mỗi thành phần trên của một cung phản xạ có chức năng gì ? 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
Lỡ chạm tay vào một cái đinh nhọn và có phản ứng rụt tay lại . Hãy chỉ ra tác nhân KT, bộ phận tiếp nhận KT, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên ? 
-> Cơ co. Đó là phản xạ tự vệ , 	 phản xạ thực hiện do có 	 đầy đủ các thành phần 	 của cung phản xạ  
-> Cơ co. Do cơ , chế phẩm 	 thần kinh có khả năng 	 hưng phấn . Nghĩa là có 	 tính cảm ứng chứ 	 không phải là phản xạ . 
Phân biệt co cơ trong trường hợp sau : 
=> Cảm ứng là đặc tính chung của mọi tổ chức sống . 
Kích thích vào cơ đùi ếch 
( Ếch còn sống )? 
Kích thích vào cơ đã tách rời hay chế phẩm thần kinh ? 
Hệ thần kinh ở các loài động vật có chiều tiến hoá như thế nào ? 
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG: 
HỆ TK ỐNG 
HỆ TK LƯỚI 
HỆ TK HẠCH 
HỆ TK CHUỖI 
CHƯA CÓ HỆ TK 
TIẾN HOÁ CỦA HỆ THẦN KINH: 
Trùng roi 
II - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
Amip ........... ánh sáng chói 
 tránh 
II - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
Những loài động vật nào chưa có tổ chức thần kinh ? 
Ở những loài động vật này phản ứng với các kích thích như thế nào ? 
Hiệu quả mức độ cảm ứng của các loài động vật này thể hiện như thế nào ? 
II - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
CẢM ỨNG 
ĐẠI DIỆN 
ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO 
TÍNH CẢM ỨNG 
HIỆU QUẢ 
HTK LƯỚI 
HTK CHUỖI 
HTK HẠCH 
1- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
Kích thích 
1- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
2 - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
3- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh hạch : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
3- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh hạch : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
Phản ứng lan toả toàn thân , không chính xác . 
Khi bị KT, thông tin đượctruyền từ TB cảm giác  toàn bộ mạng lưới thần kinh  toàn bộ biểu mô cơ  cả cơ thể co lại . 
- Các TB cảm giác và TBTK nằm rải rác trên bề mặt cơ thể , liên hệ với nhau 	qua các sợi thần kinh  Lưới thần kinh . 
Cơ thể đối xứng toả tròn ngành ruột khoang : Sao biển , thuỷ tức ... 
HTK LƯỚI 
HIỆU QUẢ 
TÍNH CẢM ỨNG 
ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO 
ĐẠI DIỆN 
CẢM ỨNG 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
 Chính xác hơn , tiêu tốn ít năng lượng hơn hệ thần kinh lưới . 
- Phản ứng được định khu ở chuỗi hạch . 
- Các TBTK đã tập trung thành các hạch . 
- Hạch lớn nhất gọi là não . Từ não phát đi 2 chuỗi hạch bụng chạy dọc cơ thể . 
- Mỗi đốt cơ thể có 1 đôi hạch . Các hạch được nối với nhau bởi các dây TK. 
ĐV có đối xứng 2 bên , cơ thể phân thành đốt : Giun dẹp,tròn , đốt ... 
HTK CHUỖI 
HIỆU QUẢ 
TÍNH CẢM ỨNG 
ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO 
ĐẠI DIỆN 
CẢM ỨNG 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
Chính xác hơn hệ thần kinh chuỗi . 
Phản ứng được định khu ở 3 khối hạch . 
- Các TBTK tập trung  3 khối hạch lớn ở đầu ( lớn nhất ), ngực , bụng . 
- Các dây thần kinh liên hệ với các giác quan rất phát triển và phân hoá . 
ĐV không XS bậc cao : Thân mềm , côn trùng , giáp xác . 
HTK HẠCH 
HIỆU QUẢ 
TÍNH CẢM ỨNG 
ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO 
ĐẠI DIỆN 
CẢM ỨNG 
Kích thích 
CỦNG CỐ: 
Phản ứng của thuỷ tức có phải là phản xạ không ? Tại sao ? 
CỦNG CỐ: 
Ý không đúng về ưu điểm của hệ thần kinh dạng chuỗi hạch . 
A. Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng TBTK của 	 động vật tăng lên . 
B. Do các TBTK trong hạch nằm gần nhau và hình 	 thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả 	 năng phối hợp hoạt động giữa chúng được 	 tăng cường . 
C. Nhờ các hạch TK liên hệ với nhau nên khi kích 	 thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng 	 toàn thân và tiêu tốn năng lượng . 
 D. Do mỗi hạch TK điều khiển một vùng xác định 	 trên cơ thể nên ĐV phản ứng chính xác hơn , 	 tiết kiệm NL hơn so với hệ TK dạng lưới . 
CỦNG CỐ: 
CÂU 2 : Động vật nào sau đây có thần kinh 	 dạng chuỗi hạch 
 Trùng đế dày . 
 Người . 
 Thuỷ tức . 
 Đỉa . 
CÂU 1 : Động vật có xương sống có hệ thần 	 kinh dạng nào ? 
 Thần kinh dạng lưới . 
 Thần kinh ống . 
 Thần kinh chuỗi hạch . 
 Thần kinh hạch . 
CỦNG CỐ: 
CÂU 3 : Hiện tượng “ đầu hoá ” không có ở 
 Giun đất . 
 Châu chấu . 
 Chuồn chuồn . 
 Ong . 
1- Trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa . 
2- Trình bày hướng tiến hoá trong hệ thần 	 kinh và cảm ứng của động vật ? 
3- Đọc bài 27. 
BÀI TẬP VỀ NHÀ: 
TẠM BIỆT CÁC EM ! 
B - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
TIẾT 27 
Quan sát hình vẽ và cho biết cấu tạo hệ thần kinh ống ? 
4- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống : 
a - Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống : 
* Bao gồm : Các loài ĐV có xương sống . 
* Cấu tạo : Gồm nhiều TBTK , chia làm 2 phần : 
- TK trung ương : 
 + Não : 5 phần ( Não trước , não trung gian , não não giữa , não sau và hành tuỷ ). 
 + Tuỷ sống : Trong cột sống . 
- TK ngoại biên : Gồm dây TK và hạch TK. 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
4- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống : 
a - Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
Điền tên các bộ phận tương ứng ? 
Não 
Tuỷ 
Hạch TK 
Dây TK 
Hệ thần kinh ống tiến hoá hơn hệ thần kinh lưới , chuỗi , hạch như thế nào ? 
Có sự phân hóa rõ rệt các phần và chuyên hoá về mặt chức năng . 
Hệ thần kinh ống cấu tạo phức tạp thể hiện như thế nào ? 
- Số lượng tế bào lớn . 
- Có sự phân hoá về cấu tạo . 
- Có sự liên kết phối hợp 	 hoạt động của các TB 	 tạo thành hệ thống liên 	 tục . 
Hoạt động cảm ứng ở dạng thần king ống diễn ra như thế nào ? 
- Hoạt động cảm ứng : Ngày 	 càng hoàn thiện và rất 	 chính xác hơn . 
4- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống : 
a - Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
4- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống : 
b - Hoạt động của hệ thần kinh dạng ống : 
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: 
4- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống : 
b - Hoạt động của hệ thần kinh dạng ống : 
HỆ THẦN KINH TẬP TRUNG DẦN: 
Ph¶n øng chÝnh x¸c , mau lÑ , phøc t¹p. 
C¶m øng b»ng sù co rót cña chÊt nguyªn sinh  
Ph¶n øng toµn th©n , thiÕu chÝnh x¸c . 
Ph¶n øng ® Þnh khu ë c¸c h¹ch, thiÕu chÝnh x¸c . 
Ph¶n øng ® Þnh khu ë khèi h¹ch, chÝnh x¸c h¬n . 
Ch­a cã hÖ thÇn kinh ë ® éng vËt nguyªn sinh . 
HÖ thÇn kinh l­íi : C¸c tÕ bµo TK n»m r¶i r¸c kh¾p c¬ thÓ . 
HÖ thÇn kinh chuçi : C¸c tÕ bµo TK tËp trung thµnh c¸c h¹ch. 
HÖ thÇn kinh h¹ch: C¸c TB TK tËp trung thµnh 3 khèi h¹ch. 
HÖ thÇn kinh èng : C¸c TB TK tËp trung thµnh n·o , tuû sèng . 
BÀI TẬP VỀ NHÀ: 
1- Trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa . 
2- Trình bày hướng tiến hoá trong hệ thần kinh và cảm ứng của động vật ? 
3- Đọc bài 27. 
TẠM BIỆT CÁC EM !