Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 3: Thoát hơi nước (Bản hay)

BÀI 3: THOÁT H Ơ I N ƯỚC 
- Những con số trong sơ đồ trên nói lên điều gì? 
Sơ đồ về nhu cầu nước của cây 
990 gam 
bay hơi 
8 – 9 gam nước không 
 tham gia tạo chất khô 
1000 gam nước 
 hấp thụ 
10 gam 
nước giữ lại 
1 – 2 gam nước 
Tham gia tạo chất khô 
 L ượng n ước thoát ra ngoài môi tr ường rất lớn so với l ượng n ước mà cây sử dụng. 
1. Vai trò của quá trình thoát hơi nước 
Lượng nước mà cây hấp thụ được có phải được sử dụng cho các hoạt động sống của cây không? Vì sao? 
Nêu ví dụ minh họa về quá trình thoát hơi nước ở 1 số loài cây? 
Quá trình thoát hơi nước có vai trò ntn đối với đời sống thực vật? 
- Là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ: 
+ giúp vận chuyển nước, ion khoáng, chất tan từ rễ đến các cơ quan khác. 
+ tạo môi trường liên kết các bộ phận của cây. 
+ tạo độ cứng cho thực vật thân thảo. 
- Giúp khí khổng mở ra cho khí CO 2 khuếch tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp. 
- Giúp hạ nhiệt độ của lá cây vào những ngày nắng nóng, đảm bảo cho quá trình sinh lí xảy ra bình thường. 
2. Thoát hơi nước qua lá 
HS đọc SGK và dựa vào hình 3.2; 3.3 thảo luận nhóm 3’ để trả lời câu lệnh trang 17. 
Trong 2 con đường thoát hơi nước, con đường nào là chủ yếu? 
2.1 Lá là cơ quan thoát hơi nước 
Kết quả thực nghiệm của Garô 
- Quan sát bảng kết quả cho biết: 
1. Khí khổng phân bố ở đâ u của lá? 
2. So sánh số l ượng khí khổng ở 2 mặt của lá? 
3. Số l ượng khí khổng có liên quan gì đến sự thoát h ơ i n ước ? 
4. Số liệu về số l ượng khí khổng và c ường độ thoát h ơ i n ước ở mặt trên của lá cây đ oạn nói lên đ iều gì? Hãy giải thích? 
5. Quan sát kết quả của Garô. So sánh sự thoát h ơ i n ước giữa mặt trên và mặt d ưới của lá? 
- Những số liệu nào trong bảng cho phép khẳng định rằng, số l ượng khí khổng có vai trò quan trọng trong sự thoát h ơ i n ước của lá cây? 
- Vì sao mặt trên của lá cây đ oạn không có khí khổng nh ư ng vẫn có sự thoát h ơ i n ước ? 
 Số liệu về SL khí khổng trên 1mm 2 ở mặt trên và d ưới của lá với c ường độ thoát h ơi n ước mg trong 24h của mỗi lá: mặt d ưới có nhiều khí khổng h ơ n mặt trên, luôn có c ường độ thoát h ơ i n ước cao h ơ n ở cả 3 loài cây. 
Áp kế 
Phễu chụp thuỷ tinh 
Giá đỡ 
Cốc đựng hoá chất 
Áp kế 
Lá cây thí nghiệm 
- Lá có cấu tạo thích nghi với chức năng thoát hơi nước. 
- Thoát hơi nước qua mặt dưới của lá mạnh hơn qua mặt trên của lá do khí khổng phân bố chủ yếu ở mặt dưới của lá. 
- Thoát hơi nước qua 2 con đường: khí khổng và cutin trong đó thoát hơi nước qua khí khổng là chủ yếu. 
2.2 Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua cutin 
Độ mở của khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào đâu? 
- Thoát hơi nước qua khí khổng: 
+ Độ mở khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào hàm lượng nước trong các tế bào khí khổng. 
Dựa vào hình 3.4, hãy cho biết cơ chế đóng mở khí khổng? 
+ Khi no nước: thành mỏng khí khổng căng ra + thành dày cong theo thành mỏng  khí khổng mở 
+ Khi mất nước: thành mỏng hết căng + thành dày duỗi thẳng  khí khổng đóng. 
- Thoát hơi nước qua cutin: lớp cutin càng dày, thoát hơi nước càng giảm và ngược lại. 
3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước 
- Nước: điều tiết độ mở của khí khổng. 
- Ánh sáng: khí khổng mở khi cây được chiếu sáng. 
- Nhiệt độ, gió và các ion khoáng. 
Hãy nêu các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước? Vai trò? 
4. Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lí cho cây trồng 
Cân bằng nước là gì? 
- Cân bằng nước được tính bằng sự so sánh lượng nước do rễ hút vào (A) và lượng nước thoát ra (B). 
+ A = B, cây đủ nước, cây phát triển bình thường. 
+ A > B, cây dư nước, cây phát triển bình thường. 
+ A < B, mất cân bằng nước, lá héo. 
Để cây sinh trưởng, phát triển tốt, ta cần làm gì? 
Thế nào là tưới tiêu hợp lí? 
- Để đảm bảo cây sinh trưởng và phát triển bình thường phải tưới nước hợp lí cho cây. Muốn vậy cần dựa vào đặc điểm di truyền, pha sinh trưởng, phát triển của giống và loài cây, đặc điểm của đất và thời tiết. 
Câu 1: Vì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng? 
CỦNG CỐ 
Câu 2: Cây trong vườn và cây trên đồi, cây nào có cường độ thoát hơi nước qua cutin mạnh hơn? 
Câu 3: Tác nhân chủ yếu điều tiết độ mở của khí khổng là tác nhân nào?