Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 30: Sự lan truyền điện thế hoạt động qua xinap (Bản hay)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO 
CÁC EM HỌC SINH 
 Điện thế hoạt động gồm những giai đoạn nào ? Điền tên các giai đoạn vào chỗ dấu hỏi chấm . 
( 1 )? 
( 3 )? 
( 2 )? 
Mất phân cực 
Đảo cực 
Tái phân cực 
 KIEÅM TRA BAØI CUÕ 
Xung thần kinh truyền đi theo cả 2 chiều 
Quan sát sơ đồ khái quát về cấu trúc sợi thần kinh, cho biết: Nếu kích thích ở giữa sợi thần kinh thì xung thần kinh truyền đi như thế nào ? 
Kích thích 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Cơ quan cảm giác 
Cơ quan vận động 
Trung ương 
TK 
Nơron cảm giác 
Nơron vận động 
Vậy trong cung phản xạ xung thần kinh truyền đi như thế nào ? 
Tại sao xung thần kinh trong cung phản xạ lại chỉ truyền theo 1 chiều duy nhất ? 
 KIEÅM TRA BAØI CUÕ 
Tiết 30 - Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
I- Khaùi nieäm xinap 
II- Caáu taïo cuûa xinap 
( Xinap hoùa hoïc ) 
III- Quaù trình truyeàn tin 
qua xinap 
Tiết 30 - Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
. 
TB TK – TB cơ 
TB TK – TB TK 
TB TK – TB tuyến 
I- Khái niệm xinap 
Quan sát các hình trên , đọc thông tin SGK cho biết xinap là gì ? Có mấy kiểu xinap ? 
I- Khái niệm xinap 
- Xinap là diện tiếp xúc của đầu cuối sợi trục TK với 1 bộ phận mà sợi trục đó điều khiển 
- Tùy theo cấu trúc của bộ phận được điều khiển , có 3 kiểu xinap : 
+ Xinap giữa TBTK – TBTK 
+ Xinap giữa TBTK – TB cơ 
+ Xinap giữa TBTK – TB tuyến 
Tiết 30 – Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
Ti theå 
Maøng tröôùc xinap 
Maøng sau xinap 
Thuï theå tieáp nhaän chaát trung gian hoùa hoïc 
Khe xinap 
Tuùi chöùa chaát trung gian hoùa hoïc 
Chuøy xinap 
II- Cấu tạo của xinap : 
( Xét cấu tạo xinap 
hoá học ) 
Quan sát hình vẽ , hãy mô tả cấu tạo của xinap ? 
2 
4 
5 
7 
3 
1 
Hãy nêu lại các thành phần cấu tạo của xinap ? 
6 
II- Cấu tạo của xinap : 
( Xét cấu tạo xinap 
hoá học ) 
II- Cấu tạo của xinap ( Xét cấu tạo xinap hoá học ) 
Mỗi xinap có cấu tạo gồm 3 bộ phận : 
1- Chùy xinap : 
- Là đầu tận cùng của sợi trục thần kinh 
 Bên trong chứa : 
 + Ty thể : có chức năng oxi hóa chất tạo năng lượng cung cấp cho hoạt động của xinap 
 + Các bóng chứa chất trung gian hóa học 
- Có màng bao bọc gọi là màng trước xinap 
Khe xinap 
II- Cấu tạo của xinap ( Xét cấu tạo xinap hoá học ) 
Mỗi xinap có cấu tạo gồm 3 bộ phận : 
1- Chùy xinap : 
2- Khe xinap : 
- Là 1 khe nhỏ nằm giữa màng trước và màng sau xinap 
- Kích thước khe tùy theo loại xinap ( xinap TK – TK kích thước hẹp hơn so với xinap TK – cơ và xinap TK – tuyến 
Khe xinap 
II- Cấu tạo của xinap ( Xét cấu tạo xinap hoá học ) 
Màng trước 
Màng sau 
3- Màng sau xinap : 
- Là màng của bộ phận được điều khiển bởi chùy xinap 
- Trên màng có 1 số vùng chứa các thụ thể có chức năng nhận xảm chất trung gian hóa học ở màng trước xinap 
- Có enzim đặc hiệu có tác dụng phân giải chất trung gian hóa học 
2- Khe xinap : 
1- Chùy xinap : 
Tiết 30 – Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
II- Cấu tạo của xinap ( Xinap hoá học ) 
Mỗi xinap có cấu tạo gồm 3 bộ phận : 
1- Chùy xinap 
2- Khe xinap : là 1 khe nhỏ nằm giữa màng trước và màng sau xinap 
3- Màng sau xinap 
- Bên ngoài có màng bao bọc gọi là màng trước xinap 
- Bên trong chứa ty thể và các bóng chứa chất trung gian hóa học ( Axêtincôlin , Norađrênalin , đôpamin , serôtônin ,.....) 
- Trên màng có các thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học 
- Có enzim đặc hiệu có tác dụng phân giải chất trung gian hóa học 
 Ca ++ 
Xinap hóa học có chất trung gian hóa học là Axêtincôlin 
III- Quá trình truyền tin qua xinap 
Hướng truyền xung 
 Ca ++ 
Xung thaàn kinh ñeán laøm Ca ++ ñi vaøo trong chuøy xinap 
Ca ++ vaøo laøm tuùi chöùa axetincolin gaén vaøo maøng tröôùc vaø vôõ ra , giaûi phoùng Axeâtylcolin vaøo khe xinap 
Axetincolin gaén vaøo thuï theå treân maøng sau vaø laøm xuaát hieän ñieän theá hoaït ñoäng lan truyeàn ñi tieáp 
Hướng truyền xung 
Quá trình truyền tin qua xinap diễn ra như thế nào ? 
Chaát trung gian hoùa hoïc coù vai troø nhö theá naøo trong truyeàn tin qua xinap ? 
 Chaát trung gian hoùa hoïc ñi qua khe xinap laøm thay ñoåi tính thaám ôû maøng sau xinap vaø laøm xuaát hieän xung thaàn kinh lan truyeàn ñi tieáp 
Taïi sao chaát trung gian hoùa hoïc khoâng bò öù ñoïng ôû maøng sau xinap ? 
 Vì chaát trung gian hoùa hoïc bò enzim coù ôû maøng sau thuûy phaân thaønh caùc thaønh phaàn khoâng hoaït ñoäng , ñöôïc ñöa trôû veà maøng tröôùc , vaøo trong chuøy xinap vaø ñöôïc taùi toå hôïp laïi thaønh chaát trung gian hoùa hoïc ban ñaàu 
Tiết 30 – Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
Tiết 30 – Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
III- Quá trình truyền tin qua xinap ( xinap hoá học ) 
Xung TK truyền qua xinap gồm 3 bước : 
1- Xung thần kinh lan truyền đến chùy xinap  tính thấm của màng chùy xinap biến đổi làm mở kênh Ca++  Ca ++ từ dịch ngoại bào đi vào trong chùy xinap 
2- Trong chùy xinap , Ca++ tác dụng làm cho 1 số bóng chứa chất trung gian hóa học gắn vào màng trước và vỡ ra , giải phóng chất trung gian hóa học vào khe xinap 
3- Chất trung gian hóa học gắn vào thụ thể ở màng sau xinap gây hiện tượng mất phân cực ( khử cực ) ở màng sau và làm xuất hiện điện thế hoạt động lan truyền đi tiếp 
 Enzim axetylcolinesteraza ôû maøng sau seõ phaân huûy axetylcolin thaønh axetat vaø colin 
Hai chaát naøy quay laïi maøng tröôùc , vaøo trong chuøy vaø ñöôïc toång hôïp laïi thaønh axetylcolin chöùa trong tuùi 
So saùnh toác ñoä lan truyeàn xung thần kinh treân sôïi thaàn kinh không có bao miêlin vaø qua xinap . Giaûi thích ? 
 Söï lan truyeàn xung thaàn kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin dieãn ra nhanh hôn qua xinap 
 Lan truyeàn qua xinap goàm nhieàu giai ñoaïn vaø phaûi qua quaù trình khueách taùn chaát trung gian hoùa hoïc qua khe xinap ( coù dòch loûng ) 
Tại sao thoâng tin được truyeàn qua xinap chæ theo 1 chieàu töø maøng tröôùc qua maøng sau mà không theo chiều ngược lại ? 
 Vì phía maøng sau không có chất trung gian hóa học để đi về màng trước và ở màng trước không có thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học 
Tiết 30 – Bài 30: 
TRUYỀN TIN QUA XINAP 
Lưu ý : Ngoài ra còn có xinap điện có cấu tạo từ các kênh ion nối giữa 2 màng TB  xung TK có thể lan truyền thẳng từ nơron này sang nơron khác . 
Củng cố : Điền từ thích hợp vào chỗ trống 
( chất trung gian hóa học : TGHH ) 
- Mỗi xinap chỉ có (1) . loại chất TGHH. 
- Chỉ ở (2) .. mới có chứa chất TGHH 
- Chỉ (3).. xinap mới có thụ thể tiếp nhận (4).. 
- Vậy thông tin được truyền qua xinap nhờ (5) 
-Tin được truyền qua xinap chỉ theo (6). từ .....(7).......... qua màng sau mà không theo chiều ngược lại 
- Một số loại chất TGHH:(8) 
xinap , một chiều , màng sau , màng trước , chất TGHH, một , axêtincolin , noradenalin 
Ghi nhớ : ( chất trung gian hóa học : TGHH ) 
- Mỗi xinap chỉ có  một . loại chất TGHH. 
- Chỉ ở  xinap .. mới có chứa chất TGHH 
- Chỉ màng sau xinap mới có thụ thể tiếp nhận chất TGHH 
- Vậy thông tin được truyền qua xinap nhờ chất TGHH 
- Tin được truyền qua xinap chỉ theo một chiều từ màng trước qua màng sau mà không theo chiều ngược lại 
- Một số loại chất TGHH: axêtincolin , noradenalin , đôpamin , serôtônin , 
Em coù bieát ? 
- Xung TK  vào chuỳ xinap , ion Ca 2+ đi vào chuỳ và tác dụng làm giải phóng chất trung gian hóa học  qua khe xinap  màng sau xinap.Tác dụng này gây ra 2 trạng thái hoặc là hưng phấn hoặc là ức chế 
+ Nếu chất trung gian hóa học gây hưng phấn  tác dụng lên màng sau làm thay đổi tính thấm của màng đối với ion Na  màng sau xuất hiện hưng phấn và tiếp tục truyền đi 
+ Nếu chất trung gian hóa học có tác dụng gây ức chế  tác dụng lên màng sau làm thay đổi trạng thái của màng từ phân cực thành tăng phân cực  xuất hiện điện thế ức chế sau xinap . Vậy xung đến xinap dừng lại không được truyền đi nữa 
CỦNG CỐ 
Câu 1: Thông tin được truyền qua xinap nhờ : 
 Chất trung gian hóa học 
B. Sự di chuyển ion Ca++ từ ngoài vào trong chùy xinap 
C. Xung thần kinh lan đến xinap 
D. Sự di chuyển ion Na+ từ khe xinap vào trong tế bào  xuất hiện điện thế hoạt động ở màng sau 
CỦNG CỐ 
Câu 2: Trong cơ chế lan truyền điện thế hoạt động qua Xináp, chất trung gian hóa học gắn vào thụ quan ở màng sau làm cho màng sau: 
A. Đảo cực và tái phân cực 
B. Tái phân cực 
C. Mất phân cực 
D. Đảo cực 
CỦNG CỐ 
Câu 3: Sau khi điện thế hoạt động lan truyền tiếp ở màng sau, axêtincôlin bị phân hủy thành: 
A. Axêtin và Côlin 
B. Axêtat và Côlin 
C. Axêtic và Côlin 
D. Sêrin và Côlin 
HÖÔÙNG DAÃN VEÀ NHAØ 
1/Traû lôøi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp cuoái baøi , học phần ghi nhớ SGK. 
2/ Xem trước baøi 30: Taäp tính cuûa ñoäng vaät 
Em coù bieát ? 
Một số chất trung gian hoá học phổ biến và tác dụng của chúng . 
Chất trung gian hoá học 
Tác dụng 
Acetincholin 
Hưng phấn hoặc ức chế 
Adrenalin 
Hưng phấn hoặc ức chế 
Noradrenalin 
Hưng phấn hoặc ức chế 
Dopamin 
Hưng phấn hoặc ức chế 
Chất P 
Hưng phấn 
Glycin 
Ức chế 
Axit glutamic 
Ức chế 
Axit gama amino butiric 
Ức chế