Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 38: Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật (Chuẩn kiến thức)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM! 
 Câu 1 : Ghép các con vật với kiểu biến thái tương ứng . 
Phát triển không qua biến thái 
Phát triển qua biến thái hoàn toàn 
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn 
KIẾM TRA BÀI CŨ 
KIỂM TRA BÀI CŨ: 
Câu 2: Hoàn thành bảng sau 
Biến thái hoàn toàn 
Biến thái không hoàn toàn 
Giống nhau 
Khác nhau 
Ví dụ 
- Hợp tử phân chia nhiều lần tạo phôi 
Tế bào của phôi phân hóa tạo các cơ quan 
- Hình thái , cấu tạo sinh lý 
của ấu trùng khác con 
trưởng thành 
- Trải qua giai đoạn trung 
gian 
- Sự khác biệt về hình thái 
 và cấu tạo giữa các lần lột 
 xác là nhỏ 
- Không trải qua giai đoạn 
 trung gian 
- 
Ruồi , muỗi , bướm , ong  
Châu chấu , cào cào , gián 
Ngày 16/07/2007, tại vùng Nội Mông , Trung Quốc đã diễn ra một cuộc gặp gỡ kì lạ ! 
Nhân vật chính là người cao nhất thế giới - Bao Xishun (58 tuổi , cao 2.36m) và ứng cử viên của kỉ lục người thấp nhất thế giới - Ping Ping (19 tuổi , cao 73cm). 
Đây được coi là cuộc hội ngộ giữa “ người khổng lồ ” và “ tí hon ” thời hiện đại , một phiên bản “ kì khôi ” của chuyện cổ tích ! 
Tại sao lại có những hiện tượng  lạ lùng như thế ? Tại sao có người khổng lồ như Bao Xishun , lại có người lùn như Ping Ping ? 
Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta tìm ra lời giải đáp ! 
Bài 38 
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN 
SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT 
QUY ƯỚC 
Chữ màu đen : nội dung ghi bài 
Chữ màu đỏ : câu hỏi , lệnh . 
Chữ màu xanh dương : câu trả lời , tên sơ đồ , hình vẽ . 
Chữ màu xanh lục : kiến thức mở rộng . Học sinh không phải ghi . 
Theo em , những yếu tố nào có ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật ? 
Giới tính , hoocmon   nhân tố bên trong cơ thể 
Thức ăn , khí hậu , nơi ở  nhân tố môi trường 
Nội dung 
I. Ảnh hưởng của các nhân tố bên trong 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống . 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật không xương sống . 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
- Quan sát hình . 
- Tên các hoocmon ? - Các hoocmon đó được tiết ra từ tuyến nội tiết nào ? 
1 
2 
4 
3 
A 
B 
C 
D 
Tuyến yên 
Tuyến giáp 
Tuyến sinh dục cái 
Tuyến sinh dục đực 
Hoocmon sinh trưởng 
Tiroxin 
Ơstrogen 
testosteron 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Hoocmon sinh trưởng 
Tiroxin 
Ơstrogen 
Testosteron 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển 
Đối tượng 
Tên hoocmon 
Nơi sản sinh 
Tác dụng 
1. ĐV có xương sống 
Sinh trưởng 
Tiroxin 
Ơstrogen 
Testosteron 
Tuyến giáp 
Tuyến yên 
Tuyến SD cái 
Tuyến SD đực 
- Kích thích phân chia , tăng kích thước TB 
- Kích thích phát triển xương 
- Kích thích chuyển hóa TB 
- Kích thích ST-PT bình thường 
Kích thích ST-PT mạnh ở tuổi dậy thì : 
- Tăng PT xương 
- Kích thích phân hóa TB, hình thành đặc điểm SD thứ sinh 
Tăng tổng hợp Protein, PT cơ bắp 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
 Thực hiện lệnh SGK/153. 
- Quan sát hình . 
- Chỉ ra trường hợp nào là do tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmon sinh trưởng vào giai đoạn trẻ em ? 
- Tại sao tuyến yên sản xuất ra quá nhiều hay quá ít hoocmon sinh trưởng lại gây ra hậu quả như vậy ? 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Thông qua tăng tổng hợp Protein, GH thúc đẩy sinh trưởng nhanh . 
Thừa GH 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Người lùn nhất hành tinh - Cậu bé người Nepal, 14 tuổi . Cao 50cm, nặng 4,5kg . 
Thiếu GH 
Alex Conerty , người Anh 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Muốn chữa lùn , có thể tiêm GH ở giai đoạn trẻ em . 
GH làm cho xương trẻ em dài ra , nhưng không có tác dụng với xương người lớn . 
Trở lại với câu hỏi ở đầu tiết học : tại sao có người khổng lồ , tại sao có người lùn ? 
 Chúng ta đã tìm ra lời giải đáp ! 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Biến thái ở ếch nhái được điều hòa bởi hoocmon nào ? 
 Hoocmon Tiroxin 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
 Cắt bỏ tuyến giáp : nòng nọc không biến đổi thành ếch 
 Thêm Tirôxin vào nước : nòng nọc nhanh chóng biến đổi thành ếch ( kích thước chỉ bằng con ruồi ) 
Tirôxin biến đổi nòng nọc thành ếch 
Tại sao trong thức ăn và nước uống thiếu iot thì trẻ em sẽ chậm lớn ( hoặc ngừng lớn ), chịu lạnh kém , não ít nếp nhăn , trí tuệ thấp ? 
Iốt là thành phần cấu tạo nên Tiroxin . 
Thiếu iốt trong thức ăn và nước dẫn đến thiếu Tiroxin , gây bướu cổ , đần độn . 
 Hãy thực hiện tốt khẩu hiệu : “ toàn dân dùng muối iốt ” của Bộ y tế 
Sư tử đực có bờm 
Sư tử cái không có bờm 
 Phân biệt giới tính của sư tử ở hai hình sau . Dựa vào đặc điểm nào để phân biệt ? 
 1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Phân biệt tính trạng sinh dục thứ sinh ( thứ cấp ) và tính trạng sinh dục nguyên sinh ( sơ cấp )? Cho ví dụ . 
Tính trạng sinh dục nguyên sinh ( sơ cấp ): cấu tạo cơ quan sinh dục 
- Con đực có tinh hoàn 
- Con cái có buồng trứng 
 Tính trạng sinh dục thứ sinh ( thứ cấp ): đặc điểm hình thái và sinh lí . 
Những hoocmon nào điều hòa các tính trạng sinh dục thứ sinh ? 
 Ơstrogen ( hoocmon sinh dục cái ) 
 Testosteron ( hoocmon sinh dục đực ) 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Ở loài công , con đực mới là “ phái đẹp ”! 
Công đực có mào và bộ cánh rực rỡ , còn công cái thì không . 
 1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Hoạt động nhóm trong 3’. Hoàn thành câu hỏi thảo luận : 
Tuổi dậy thì ? Đặc điểm của tuổi dậy thì ? 
Vì sao không nên làm bố mẹ khi còn ở tuổi dậy thì ? 
Tuổi dậy thì 
 Là giai đoạn phát triển , trong đó trẻ em đã phát triển thành người lớn có khả năng sinh sản . 
- Đối với nữ : khoảng 13 – 14 tuổi 
- Đối với nam : khoảng 14 – 15 tuổi 
Đặc điểm : 
Tuổi dậy thì 
Hoocmon 
Biến đổi cơ quan sinh dục 
 đặc điểm sinh dục thứ sinh 
sinh dục 
1. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống  
Biến đổi ở nam và nữ trong tuổi dậy thì  
Nam 
Nữ 
Tinh hoàn , dương vật phát triển . 
Buồng trứng , dạ con, âm hộ phát triển . 
Bắt đầu sinh tinh trùng 
Bắt đầu rụng trứng , có kinh nguyệt . 
Mọc lông nách , lông mu , râu . 
Mọc lông nách và lông mu . 
Thanh quản nở rộng , giọng trầm . 
Ngực , hông phát triển . Giọng thanh . 
Thay đổi về tâm sinh lý 
Không nên làm bố mẹ ở tuổi dậy thì vì : 
Chưa chín muồi về mặt sinh dục 
Chưa ổn định về tâm sinh lí 
Chưa đủ hiểu biết để làm bố , mẹ . 
Ở lứa tuổi này , chỉ nên dừng lại ở mức độ tình bạn , tình yêu trong sáng .  
Tập trung vào học tập , đồng thời trang bị cho mình những kiến thức về bảo vệ sức khỏe sinh sản để có một tương lai tốt đẹp . 
Sơ đồ các hiện tượng trong chu kì kinh nguyệt 
Hoocmon 
Nơi sản sinh hoocmon 
Tác dụng 
Kích nang trứng (FSH) 
Tạo thể vàng (LH) 
Prôgestêrôn 
Kích dục nhau thai (HCG ) 
 Kích thích phát triển 
nang trứng 
Gây rụng trứng 
Ức chế tiết FSH và LH 
Phát triển dạ con, chuẩn bị 
cho sự làm tổ của phôi 
Duy trì thể vàng tiết 
Progesteron 
Nhau thai 
Thể vàng 
Tuyến yên 
Tuyến yên 
 Thời kì có kinh và lượng máu xuất ra ( từ thành dạ con) tùy thuộc từng cá nhân , nhưng thường gây các biến đổi về tâm sinh lí như rối loạn cảm xúc , mệt mỏi  
Nên xây dựng cho mình một chế độ ăn uống hợp lí , lối sống lành mạnh , thường xuyên tập luyện thể dục thể thao . 
2. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật không xương sống  
Xem sgk/153. Sự biến thái ở sâu bọ được điều hòa bởi những hoocmon nào ? 
Sự biến thái của châu chấu 
 Hoocmon Juvenin 
 Hoocmon Ecđixon 
- Quan sát sơ đồ sau đây .- Cho biết tác dụng của hoocmon Ecđixon và Juvenin . 
2. Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật không xương sống  
Sơ đồ ảnh hưởng của hoocmon đến biến thái của bướm 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển 
Đối tượng 
Tên hoocmon 
Nơi sản sinh 
Tác dụng 
2. ĐV không xương sống 
Juvenin 
Ecđixon 
Thể allata 
Tuyến trước ngực 
- Gây lột xác ở sâu bướm 
- Kích thích sâu biến thành nhộng và bướm 
- Phối hợp với ecđixon gây lột xác ở sâu bướm 
- Ức chế quá trình sâu biến đổi thành nhộng và bướm 
Củng cố 	 
1. Sự biến thái của sâu bọ được điều hòa bởi những hoocmon nào ? 
A. Tirôxin 
B. Ơstrogen 
C. Testostêron 
D. Ecđixơn và Juvenin 
Ảnh hưởng của các nhân tố bên trong 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật có xương sống 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật không xương sống 
E.4. Củng cố 
2. Chú thích tên tuyến nội tiết và hoocmon tương ứng cho hình sau. 
Trong đó: 
Chữ số là tên tuyến nội tiết 
Chữ cái là tên hoocmon. 
I. Ảnh hưởng của các nhân tố bên trong 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật có xương sống 
Các hoocmon ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật không xương sống 
1 
2 
4 
3 
A 
B 
C 
D 
Tuyến yên 
Tuyến giáp 
Tuyến sinh dục cái 
Tuyến sinh dục đực 
Hoocmon sinh trưởng 
Tiroxin 
Ơstrogen 
testosteron 
 Dặn dò  
Học bài . 
Trả lời câu hỏi 1, 2, 5 ( trang 148, SGK) 
Chuẩn bị bài 39: 
Sưu tầm tài liệu , tranh ảnh , ví dụ minh họa  về khả năng điều khiển sinh trưởng và phát triển ở người và động vật : 
Cảm ơn quý thầy cô và các em !