Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Bài 24: Các bằng chứng tiến hóa

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy (cô)! 
phÇn s¸u: tiÕn ho¸ 
b»ng chøng vµ c¬ chÕ tiÕn ho¸ 
Ch­¬ng I: 
Các loài sinh vật hiện nay có nguồn gốc từ đâu ? 
bµi 24: c¸c b»ng chøng tiÕn ho¸ 
I. Bằng chứng giải phẫu so sánh 
II. Bằng chứng phôi sinh học 
III. Bằng chứng địa lý sinh vật học 
IV. Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử 
1-xương cánh 
2-xương trụ 
3-xương quay 
4-xương cổ bàn 
5-xương bàn 
6-xương ngón 
Người 
Mèo 
Cá voi 
Dơi 
1 
1 
2 
2 
3 
3 
4 
4 
5 
5 
6 
6 
I/ Bằng chứng giải phẩu so sánh : 
H×nh 24.1: CÊu tróc x­¬ng chi tr­íc cña ng­êi , mÌo , c¸ voi , d¬i . 
Loài 
Tiêu chí 
Người 
mèo 
Dơi 
Cá voi 
Tên cơ quan 
nghiên cứu 
Nguồn gốc (ở loài tổ tiên ) 
Chức năng 
PhiÕu häc tËp 
§ äc SGK Tr104, QS H24.1 Hoµn thµnh phiÕu häc tËp (3 phót ) 
Loài 
Tiêu chí 
Người 
mèo 
Cá voi 
Dơi 
Tên CQ 
Ng/ cứu 
Tay 
Chi 
Vây 
Cánh 
Nguồn gốc (ở loài tổ tiên ) 
Chi trước 
Chi trước 
Chi trước 
Chi trước 
Chức năng 
Cầm , 
nắm  
Đi , vồ mồi 
bơi 
Bay 
§¸p ¸n phiÕu häc tËp 
Thế nào là cơ quan tương đồng ? Cho ví dụ 
1. Cơ quan tương đồng : 
Lµ nh÷ng c¬ quan ë c¸c loµi kh¸c nhau ®­ îc b¾t nguån tõ mét c¬ quan ë loµi tæ tiªn , mÆc dï hiÖn t¹i, chóng thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nhau . 
VD: Chi trước của các loài động vật có xương sống . 
NÕp thÞt nhá ë m¾t ng­êi 
MÝ m¾t thø 3 ë bå c©u 
MÊu låi ë vµnh tai thó 
§ Çu nhän ë vµnh tai ng­êi 
Ruét tÞt ë §V ¨n cá 
Ruét thõa ë ng­êi 
Một số cơ quan thoái hoá ở người 
2. Cơ quan thoái hóa : 
Thế nào là cơ quan thoái hóa ? 
Cho ví dụ 
2. Cơ quan thoái hóa : 
Lµ c¬ quan t­¬ng ® ång nh­ng kh«ng cßn chøc n¨ng hoÆc chøc n¨ng tiªu gi¶m . 
VD: Ruột thừa ở người ; đầu nhọn vành tai ở người , 
 Qua nghiªn cøu vÒ c¬ quan t­¬ng ® ång vµ c¬ quan tho¸i ho¸, em cã kÕt luËn g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi SV? 
* KÕt luËn : C¸c loµi SV hiÖn nay ®­ îc tiÕn ho¸ tõ mét tæ tiªn chung . 
Cánh ong 
 phát triển 
 từ mặt lưng 
của phần ngực 
Cánh chim 
 là biến dạng 
của chi trước 
Quan sát hình sau , cho biết điểm khác biệt giữa cánh côn trùng & cánh chim . 
Thế nào là cơ quan tương tự ? 
3. Cơ quan tương tự : 
Lµ nh÷ng c¬ quan kh¸c nhau vÒ nguån gèc nh­ng cã chøc n¨ng gièng nhau nªn cã h×nh th¸i t­¬ng tù . 
VD: c¸nh chim vµ c¸nh c«n trïng 
* Gai xương rồng 
* Tua cuốn ở đậu hà lan 
Là cơ quan tương đồng hay cơ quan tương tự ? 
* Gai hoa hồng 
Lá biến dạng 
Từ biểu bì 
Lá biến dạng 
 Qua ® ã em rót ra kÕt luËn g× vÒ quan hÖ gi÷a c¸c loµi §V? 
II/ B»ng chøng ph«i sinh häc : 
 Quan sát hình sau và nhận xét về những đểm giống nhau trong giai đoạn đầu phát triển của phôi ở các sinh vật trên hình ? 
* KÕt luËn : 
- C¸c loµi §V cã chung nguån gèc 
- Ph¸t triÓn ph«i cña nhiÒu §VCXS (c¸, k× gi«ng ,  vµ ng­êi ) ® Òu qua giai ®o¹n: cã ® u«i , cã khe mang , tim ph«i cã 2 ng¨n . 
 ë giai ®o¹n III, c¸ xuÊt hiÖn c¸c v©y b¬i ; thá vµ ng­êi xuÊt hiÖn c¸c chi 5 ngãn . § iÒu ® ã cho phÐp kÕt luËn g× vÒ quan hÖ hä hµng gi÷a ng­êi vµ thá , c¸? 
 Ng­êi cã hä hµng gÇn víi thó h¬n c¸. 
- C¸c loµi cã quan hÖ hä hµng cµng gÇn gòi th × sù ph¸t triÓn ph«i cña chóng cµng gièng nhau vµ ng­îc l¹i 
II/ B»ng chøng ph«i sinh häc : 
 Nghiªn cøu môc III.SGK vµ cho biÕt : ® Þa lý sinh vËt häc lµ g×? 
III/ B»ng chøng ® Þa lý sinh vËt häc : 
 - § Þa lÝ SV häc lµ m«n khoa häc nghiªn cøu sù ph©n bè ® Þa lý cña c¸c loµi trªn tr¸i ® Êt . 
 T¹i sao §K sèng ë ®¶o kh¸c víi ® Êt liÒn nh­ng vÉn cã c¸c loµi mang c¸c ® Æc ® iÓm gièng nhau ? 
Theo Đacuyn các loài sinh vật trên đảo có nhiều điểm giống với các loài trên đất liền gần kề nhất với đảo hơn là giống với các loài ở các nơi khác trên trái đất có cùng điều kiện khí hậu . 
QS hình cho biết lục địa đã trải qua những biến động gì?vào những thời điểm nào ? 
Điều đó ảnh hưởng gì đến sự cách li các loài sinh vật ? 
- Nhiều loài phân bố ở các vùng khác nhau nhưng lại giống nhau về một số đặc điểm là do chúng bắt nguồn từ một loài tổ tiên , sau đó phát tán sang các vùng khác . 
Các loài không có họ hàng có một số đặc điểm giống nhau do môi trường sống giống nhau là tiến hóa hội tụ ( đồng quy ) 
- Sự giống nhau giữa các loài 
do chung nguồn gốc nhiều hơn 
do môi trường . 
Cá voi : thuộc lớp thú 
Ngư long : thuộc lớp bò sát 
Cá mập thuộc lớp cá 
 Tại sao cá voi , ngư long, cá mập lại có những đặc điểm hình thái cấu tạo giống nhau ? 
IV/ B»ng chøng tÕ bµo häc vµ sinh vËt ph©n tö : 
Quan sát hình cho biết đơn vị cơ bản cấu tạo nên cơ thể sinh vật là gì ? 
 H·y chØ ra ® iÓm gièng nhau vÒ vËt chÊt DT, m· DT ë c¸c loµi SV? 
 - C¸c loµi ® Òu cã : 
+ Pr cÊu t¹o tõ h¬n 20 lo¹i aa . 
+ 1 lo¹i m· DT (m· bé ba ) 
- Mäi sinh vËt ® Òu ®­ îc cÊu t¹o tõ tÕ bµo . C¸c loµi sinh vËt tiÕn hãa tõ mét tæ tiªn chung . 
 Dùa vµo b¶ng 24.SGK vµ cho biÕt : ng­êi cã quan hÖ gÇn gòi nhÊt víi loµi nµo ? T¹i sao ? 
Ng­êi cã quan hÖ gÇn gòi nhÊt víi loµi tinh tinh . V× sè aa so víi cña ng­êi sai kh¸c Ýt nhÊt 
 Qua ph©n tÝch tr×nh tù aa trong cïng 1 lo¹i Pr«tªin cña c¸c loµi , em rót ra kÕt luËn g× vÒ quan hÖ gi÷a c¸c loµi ? 
- Nh÷ng loµi cã quan hÖ hä hµng cµng gÇn th × tr×nh tù axit amin cµng gièng nhau vµ ng­îc l¹i. Do ® ã c¸c loµi SV trªn tr¸i ® Êt tiÕn ho¸ tõ 1 tæ tiªn chung . 
IV/ B»ng chøng tÕ bµo häc vµ sinh vËt ph©n tö : 
Các loài trong bộ linh trưởng 
Tinh tinh 
Gôrila 
Vượn Gibbon 
Khỉ Rhezus 
Khỉ sóc 
Số axit amin khác so với người 
0 
1 
3 
8 
9 
 Em h·y ®­a ra c¸c b»ng chøng chøng minh ti thÓ vµ lôc l¹p ®­ îc tiÕn ho¸ tõ vi khuÈn ? 
 Ti thÓ : h×nh thµnh b»ng con ®­ êng néi céng sinh gi÷a VK h« hÊp hiÕu khÝ víi TBSV nh©n thùc . 
 Lôc l¹p : h×nh thµnh b»ng con ®­ êng néi céng sinh gi÷a VK lam víi TBSV nh©n thùc . 
- Dựa vào các đặc điểm giống nhau giữa các loài để khẳng định điều gì ? 
 Nguồn gốc các loài 
- Dựa vào đặc điểm khác nhau giữa chúng để khẳng định điều gì ? 
 Sự tiến hoá 
CỦNG CỐ 
Người có đuôi 
Người có lông rậm 
Đây là bằng chứng nào ? 
Bằng chứng giải phẫu so sánh ( cơ quan thoái hóa ) 
Câu 1: Bằng chứng nào sau đây cho thấy các loài sinh vật hiện nay đều được tiến hóa từ một tổ tiên chung ? 
A. Địa lý sinh vật học 
B. Giải phẫu so sánh và phôi sinh học 
C. Tế bào học và sinh học phân tử . 
D. Tất cả các bằng chứng trên . 
Câu 2: Những cơ quan nào dưới đây là cơ quan tương đồng ? 
A. Cánh sâu bọ và cánh dơi 
B. Mang cá và mang tôm 
C. Chân của chuột chũi và chân của dế nhủi 
D. Gai xương rồng và tua cuốn của đậu Hà lan 
Câu 3: Dựa trên bằng chứng sinh học phân tử , cho thấy các tế bào của tất cả các sinh vật hiện nay: 
A. Có chung trình tự axit amin trong chuỗi polypeptit 
B. Sử dụng chung một loại mã di truyền 
C. Dùng chung 10 loại axit amin để cấu tạo Prôtêin 
D. Các loài có quan hệ càng gần thì trình tự axit amin lại càng khác nhau 
Câu 4: Sự giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại khác nhau cho thấy : 
A. Sinh giới không có chung một nguồn gốc . 
B. Sự tiến hóa đồng quy 
C. Quan hệ nguồn gốc giữa các loài khác nhau . 
D. Tác động rõ rệt của môi trường lên giai đoạn phát triển phôi . 
Dặn dò 
- Học bài , xem lại bài . 
Trả lời các câu hỏi SGK. 
 Chuẩn bị bài mới : “ Học thuyết Lamac và học thuyết Đacuyn ”