Bài giảng Ngữ văn 10: Cảnh ngày hè (“Bảo kính cảnh giới” – bài số 43) Nguyễn Trãi

Gi¸o viªn thùc hiÖn: §µo ThÞ HuyÒnNgµy 25 -11- 2010Kiểm tra bài cũ:1, Bài thơ “ Tỏ lòng” viết về đề tài gì?Chiến tranh. Tình yêu Thiên nhiên. Chí làm trai.2, Dòng nào sau đây giải nghĩa đúng cho từ “ công danh”?Chiến công và danh lợi. Công lao và danh tiếng. Sự nghiệp và danh tiếng Công của và danh vị.ĐĐ3, Cách diễn đạt của câu thơ thứ hai: “Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu” có ý nghĩa gì?A. Diễn tả sự chân thực sự đông đảo và căm hờn của đoàn quân.B. Nói phóng đại về sức mạnh và sự nghiệp của đội quân chính nghĩa.C. Đề cao vai trò và tư thế của vị tướng lĩnh trước ba quân.D. Vừa cụ thể hóa sức mạnh vật chất vừa khái quát hóa sức mạnh tinh thần của đội quân.4, Nghệ thuật biểu đạt của bài thơ là:Cô đọng, hàm súc. C. Giọng điệu hào hùng Hình ảnh giàu sức biểu cảm. D. Cả A, B, C.Caûnh ngaøy heø (“Baûo kính caûnh giôùi” – baøi soá 43) Nguyeãn TraõiI. Giôùi thieäu chung:1.Taùc giaû Nguyeãn Traõi:(1380-1442)I. Giới thiệu chung:Tác giả:2. Tác phẩm:Tập thơ: “Quốc âm thi tập”: Đây là tập thơ Nôm sớm nhất hiện còn Gồm: 254 bài Nội dung:Vẻ đẹp con người Nguyễn TrãiNgười anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân.Nhà thơ với tình yêu thiên nhiên, quê hương, con người, cuộc sống. Nghệ thuật: sáng tạo trong thể thơ Nôm Đường luật – xen câu lục ngôn với câu thơ thất ngôn  Đặt nền móng và mở đường cho sự phát triển của thơ ca Tiếng Việt.Boá cuïc: Goàm 4 phaàn:+ Voâ ñeà+ Moân thì leänh+ Moân hoa moäc+ Moân caàm thuùb.Baøi thô “Caûnh ngaøy heø”:Xuaát xöù: Baøi soá 43 muïc “Baûo kính caûnh giôùi” (Göông baùu raên mình), phaàn Voâ ñeà, taäp thô “Quoác aâm thi taäp”.- Thể loại: thất ngôn bát cú Đường luật, xen câu lục ngôn - Hoàn cảnh sáng tác: ước đoán khoảng 1438 – 1439 , lúc tác giả về ở ẩn ở Côn Sơn3, Đọc- chú thích. Cảnh ngày hè. (Nguyễn Trãi) Rồi (1)// hóng mát // thưở ngày trường, Hoè lục đùn đùn // tán rợp giương(2). Thạch lựu hiên // còn phun thức đỏ(3), Hồng liên trì // đã tiễn mùi hương(4). Lao xao chợ cá // làng ngư phủ(5), Dắng dỏi cầm ve // lầu tịch dương(6). Dẽ có Ngu cầm // đàn một tiếng(7), Dân giàu đủ // khắp đòi(8) phương.II. Phân tích văn bản:1. Bố cục. Cảnh ngày hè. (Nguyễn Trãi) Rồi (1)// hóng mát // thưở ngày trường, Hoè lục đùn đùn // tán rợp giương(2). Thạch lựu hiên // còn phun thức đỏ(3), Hồng liên trì // đã tiễn mùi hương(4). Lao xao chợ cá // làng ngư phủ(5), Dắng dỏi cầm ve // lầu tịch dương(6). Dẽ có Ngu cầm // đàn một tiếng(7), Dân giàu đủ // khắp đòi(8) phương.Cảnh ngày hèMong ước của Nguyễn TrãiII. Phân tích văn bản:1. Bố cục.2. Phân tích.a, Cảnh ngày hè.* Câu1 : Rồi //hóng mát //thưở ngày trường+ rồi: nhàn nhã, rỗi rãi.+ ngày trường: ngày dài Hoàn cảnh lí tưởng để làm thơ, yêu đời và say đắm cảnh thiên nhiênSố chữ: 6Ngắt nhịp: 1/2/3  tự do, thong thả.- Hoàn cảnh: + Việc làm: hóng mátHoeø luïc ñuøn ñuøn taùn rôïp giöôngThaïch löïu hieân coøn phun thöùc ñoûHoàng lieân trì ñaõ tieãn muøi höôngbËt ra, tu«n trµo*Câu 2,3,4:- Chi tiết, hình ảnh:+ Hoè lụcđùn đùntán rợp giương+ Thạch lựu: phun thức đỏdồn dập tuôn ratoả rộng ra, vươn cao.+Hồng liên: tiễn mùi hươngNgát, nứcĐầy, dư thừamàu động từ, tính từ, từ láy Thạch lựu hiên // còn phun thức đỏ(3), Hồng liên trì // đã tiễn mùi hương(4). Ngắt nhịp ¾: - Không theo nhịp thơ Đường luật, gợi sự chú ý của người đọc, làm nổi bật cảnh vật hơn trong ngày hè.Lối đối ngẫu Bút pháp tả thực: hình ảnh gần gũi, giản dị, chân thực với sự kết hợp của màu sắc, hương thơm sáng tạo của nhà thơ.Cảnh vật thiên nhiên sinh động, đang ứa căng, tràn đầy sức sống.Yêu thiên nhiên, yêu đời + tâm hồn nghệ sĩ Cảm nhận: thị giác, khứu giác, trí tưởng tượng phong phú tinh tế, nhạy bén, sâu sắc.Thiên nhiên trong thơ ca trung đại: tùng, cúc, trúc, mai-Âm thanh:+ lao xao chợ cá+ dắng dỏi cầm veđảo ngữ, từ láy tượng thanh, so sánh, đối ngẫuCảnh chợ cá.*Câu 5,6.Không khí rộn ràng, nhộn nhịp của chiều hè nơi làng quê. Gợi cuộc sống con người yên vui, no đủ Gợi niềm vui rộn rã trong lòng tác giảDắng dỏi: tiếng ve inh ỏiLao xao: đông vui, nhộn nhịp, sôi động. Tuy là buổi chiều nhưng cuộc sống vẫn chưa ngừng lại. Cảnh vật hiện lên tràn đầy sức sống, ấm áp, tươi vui.Thời gian: lầu tịch dương cuối ngàyTrời chiều bảng lảng bóng hoàng hônTiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn ( “Chiều hôm nhớ nhà” – Bà Huyện Thanh Quan)Tình yêu cuộc sống.Em hãy viết một đoạn văn ( từ khoảng 6 – 10 dòng ) tổng kết những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của 6 câu thơ đầub, Mong ước của Nguyễn Trãi.- Câu 7: “Ngu cầm”: đàn của vua Thuấn. Câu 8: + Số chữ: 6  phá cách – nhịp 3/3 chắc khỏe, + Đối câu 1 – 8+ Âm điệu: đột ngột, ngắn gọn, súc tích  sự dồn nén cảm xúc+ Điểm kết tụ: người dân Ước mong nhân dân tất cả các nơi được sống yên vui, giàu có, ấm no, hạnh phúc. Tấm lòng yêu thương sâu sắc, cao cả. Tư tưởng nhân nghĩa : thẩm mĩ + nhân vănIII, Tổng kết:1, Nghệ thuật: + Cách tân so với thơ Đường. + Từ ngữ: giản dị, quen thuộc với danh từ, động từ, tính từ giàu sức biểu cảm. + Sự gắn kết hài hòa của bức tranh thiên nhiên và cuộc sống.2, Nội dung: + Vẻ đẹp cuộc sống: giản dị, thanh cao + Tấm lòng ưu ái với dân với nước, tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống  Giá trị nhân văn cao đẹp.IV. Luyện tập củng cố:Bài tập1: Trắc nghiệm1, Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả ở phương diện nào?A. Âm thanh. 	C. Màu sắc.B. Hương vị	D. Cả A, B, C.2, Cảnh sắc thiên nhiên trong bài thơ là?A. Buổi sáng hè nhẹ nhàng, tươi tắn.B. Buổi trưa hè nồng nàn rực rỡ.C. Buổi chiều hè sinh động, tràn đầy sức sống.D. Một đêm hè thanh tĩnh, bình yên.5, Vẻ đẹp nghệ thuật của bài thơ là:A. Tả cảnh ngụ tình.	C. Các cặp đối chỉnh. B. Sử dụng từ láy.	D. Cả A, B, C.ĐĐĐ+ Qua söï keát hôïp giöõa maøu saéc, aâm thanh, höông vò cuûa caûnh vaät ngaøy heø+ Qua söï caûm nhaän tinh teá cuûa nhieàu giaùc quan+ Söû duïng nhieàu ñoäng töø, tính töø maïnh Thieân nhieân ngaøy heø hieän leân sinh ñoäng, ñeïp ñeõ, traøn ñaày söùc soáng Tình yeâu thieân nhieân, yeâu con ngöôøi vaø cuoäc soáng; taám loøng yeâu nöôùc, thöông daân tha thieát cuûa nhaø thô.2. Bài tập 2: SGK Dặn dò: Học thuộc bài thơ “Cảnh ngày hè” Cảm nhận được vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người, tâm hồn gắn bó với thiên nhiên cuộc sống, con người của nhà thơ Soạn bài: Tóm tắt Văn bản tự sự. Đọc lại văn bản: “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy”, Chuyện người con gái Nam Xương.. Xem lại kiến thức về văn bản tự sự, cách tóm tắt văn bản tự sự, nhân vật văn học ( nhân vật chính, nhân vật phụ...) Chóc c¸c em søc kháe vµ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch trong häc tËp !	 Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!