Bài giảng Ngữ văn 7: Câu đặc biệt

CÂU ĐẶC BiỆTGV: LÊ THỊ NGỌC BÍCHTỔ: VĂ – NGOẠI NGỮKiểm tra bài cũCâu 1:Trong các câu sau, câu nào là câu rút gọn?A. Mùa xuân đến rồi!B. Ngày mai, tôi đi chợ.C. Học ăn, học nói, học gói, học mở.D. Nam là học sinh giỏi.Câu 2:Câu: “Cần ra sức phấn đấu để cuộc sống của chúng ta ngày càng tốt đẹp hơn” được rút gọn thành phần nào?A. Chủ ngữB. Vị ngữC. Bổ ngữD. Trạng ngữCâu 3:Có nên sử dụng câu rút gọn như trường hợp dưới đây không? Vì sao?Cô giáo gọi Phong lên kiểm tra bài cũ. Phong lên bảng chần chừ không trả lời. Cô giáo: Em đã học bài chưa?- Phong: Chưa.Đáp án:- Không nên sử dụng câu rút gọn trong trường hợp này.- Vì: Việc sử dụng câu rút gọn trong trường hợp này sẽ làm cho câu trả lời cộc lốc, thiếu lịch sự, không lễ phép đối với cô giáo.- Sửa: Thưa cô! Em chưa học bài ạ.CÂU ĐẶC BIỆTBÀI 20TIẾT 82I- Thế nào là câu đặc biệt1. Ví dụ SGK/27Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.(Khánh Hoài)Câu in đậm có phải là câu rút gọn không? Vì sao?Câu in đậm không phải là câu rút gọn. Vì ta không thể khôi phục được thành phần đã bị lược bỏÔi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.(Khánh Hoài)Câu in đậm có cấu tạo như thế nào? Hãy thảo luận theo bàn và lựa chọn một câu trả lời đúng:A- Đó là một câu bình thường, có đủ chủ ngữ và vị ngữ.B- Đó là một câu rút gọn, lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.C- Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.(Khánh Hoài)Em hãy gọi tên cho câu in đậm.Đó là câu đặc biệtBài tập nhanh 1:Em hãy tìm câu đặc biệt trong các đoạn văn dưới đây:Ôi! Trăm hai mươi lá bài đen đỏ, có cái ma lực gì mà run rủi cho quan mê được như thế? (Phạm Duy Tốn)b) Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào.(“Hai đứa trẻ”- Thạch Lam)c) Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp!Bài tập nhanh 1:Đáp án:a) Ôi! Trăm hai mươi lá bài đen đỏ, có cái ma lực gì mà run rủi cho quan mê được như thế? (Phạm Duy Tốn)b) Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào.(“Hai đứa trẻ”- Thạch Lam)c) Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp!Qua những ví dụ mà chúng ta vừa phân tích, em hãy chocô biết câu đặc biệt là câu như thế nào?2. Nhận xétCâu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ*Ghi nhớ SGK/28II- Tác dụng của câu đặc biệt Tác dụng Câu đặc biệtBộc lộ cảm xúcLiệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượngXác định thời gian, nơi chốnGọi đápMột đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi.(Nguyên Hồng)Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay.(Nam Cao)“Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn.(Khánh Hoài) An gào lên: Sơn! Em Sơn! Sơn ơi! Chị An ơi! Sơn đã nhìn thấy chị.(Nguyễn Đình Thi)Qua nội dung của bảng mà chúng ta vừa hoàn thành, em hãy cho cô biết câu đặc biệt có những tác dụng gì?Câu đặc biệt thường được dùng để:- Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn.- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.- Bộc lộ cảm xúc.- Gọi đáp.* Ghi nhớ SGK/29Bài tập nhanh 2:Xác định và nêu tác dụng của các câu đặc biệt trong mẩu chuyện sau:Phải quỳHai ông sợ vợ tâm sự với nhau. Một ông thở dài: Hôm qua, sau một trận cãi vã tơi bời khói lửa, tớ buộc bà ấy phải quỳ Bịa! Thật mà!Thế cơ à? Rồi sao nữa?Bà ấy quỳ xuống đất và bảo: Thôi! Bò ra khỏi gầm giường đi!(Sưu tầm trong dân gian)Đáp án:Bịa!Phủ địnhThật mà!Thế cơ à? Rồi sao nữa?Thôi!Khẳng định và bộc lộ cảm xúcHỏi và bộc lộ cảm xúcMệnh lệnh và bộc lộ cảm xúcQua những nội dung mà các em vừa được học, kết hợp vớiphần kiến thức từ bài câu rút gọn, các em hãy trả lời cho cô câu hỏi:Nêu sự giống và khác nhau giữa câu đặc biệt và câu rút gọn?Giống nhau:Cả hai loại câu này đều có cấu tạo là một từ hoặc một cụm từ.Khác nhau:Câu đặc biệtCâu rút gọnKhông cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữCó thể lược bỏ một số thành phần của câuKhông thể phục hồi lại thành phần đã mấtCó thể phục hồi lại thành phần đã mấtIII- Tổng kếtCâu đặc biệtKhái niệmTác dụngCâu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ-Xác định thời gian, nơi chốnLiệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượngBộc lộ cảm xúc- Gọi đápIV- Luyện tập1. Bài tập 1+2 SGK/29Nhóm 1: ý aNhóm 2 : ý bNhóm 3 : ý cNhóm 4 : ý dTìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn. Nêu tác dụng của chúng?Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.(Hồ Chí Minh)Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giâyBốn giâyNăm giấyLâu quá!(Vũ Tú Nam)Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.(Nguyễn Trí Huân)d) Chim sâu hỏi chiếc lá: - Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! - Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu. (Trần Hoài Dương)Đáp án:- Không có câu đặc biệt - Câu rút gọn: “Có khi đượcdễ thấy” “Nhưng cũng có khitrong hòm” “ Nghĩa làkháng chiến”  Tác dụng: Làm cho câu gọn hơn, tránh lặp lại những từ ngữ đã xuất hiện ở câu trước: tinh thần yêu nước (câu 2, câu 3), chúng ta (câu 5)b) - Câu đặc biệt: “ Ba giâyBốn giâyNăm giây Lâu quá!” Tác dụng: Xác định thời gian, bộc lộ cảm xúc - Không có câu rút gọnc) - Câu đặc biệt: “ Một hồi còi” Tác dụng: Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng - Không có câu rút gọnd) - Câu đặc biệt: “Lá ơi!” Tác dụng: Gọi đáp - Câu rút gọn: “Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!” “Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.”  Tác dụng: Làm cho câu gọn hơn, tránh lặp lại từ ngữ xuất hiện ở câu trước (cuộc đời, tôi) 2. Bài tập Đọc và xác định câu đặc biệt trong các ví dụ sau:a) Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử.b) Gió. Mưa. Não nùng.(Nguyễn Công Hoan)c) Sớm. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. Toàn chuyện trẻ em. Râm ran.(Duy Khán)Đáp án:Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử.b) Gió. Mưa. Não nùng.(Nguyễn Công Hoan)c) Sớm. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. Toàn chuyện trẻ em. Râm ran.(Duy Khán)Hướng dẫn về nhà- Bài cũ: Học thuộc 2 ghi nhớ trong SGK Làm bài tập 3 SGK/29 Bài mới: Đọc, tìm hiểu, soạn bài “Bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận”CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ CHÚ Ý THEO DÕI