Bài giảng Ngữ văn 7 tiết 30: Văn bản Bạn đến chơi nhà - Nguyễn Khuyến

HƠI NHÀ - Nguyễn Khuyến-I.Giới thiệu tác giả, tác phẩm 1.Tác giả- Nguyễn Khuyến ( 1835 -1909 )Quê ở thôn Vị Hạ, xã Yên Đổ,huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam-Ông đỗ đầu cả 3 kì thi : Hương,Hội, Đình nên gọi là Tam NguyênYên Đổ.- Là nhà thơ của làng cảnh ViệtNam.2. Tác phẩm.-Hoàn cảnh sáng tác : Khi nhà thơcáo quan về ở ẩn tại quê nhà.-Là bài thơ hay nhất viết về đề tàitình bạn.Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )(SGK)I. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII. Đọc – Tìm hiểu chú thích1.Đọc2.Chú thích3.Thể thơThể thất ngôn bát cú ĐườngluậtCách đọc :Đọc với giọng vui tươi, hóm hỉnh như thấp thoáng một nụ cười.Chú ý ngắt nhịp 4/3Giải nghĩa các từ : nước cả, khôn,rốn, chửa ?+ nước cả : nước đầy, nước lớn+ khôn : không thể, khó, e rằng khó+ rốn (rụng rốn): hoa sau khi đậu trái, hoa teo lại thành cái rốn. Khi trái lớn dần, hoa rụng đi gọi là rụng rốn.+ chửa: chưaBài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến ) BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ NGUYỄN KHUYẾNĐã bấy lâu nay, bác tới nhà,Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.Ao sâu nước cả, khôn chài cá,Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.Cải chửa ra cây, cà mới nụ,Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.Đầu trò tiếp khách, trầu không có,Bác đến chơi đây, ta với ta!THỂ THƠ THẤT NGÔN BÁT CÚ ĐƯỜNG LUẬT-Số câu : 8 câu / bài Số chữ : 7 chữ / câuNgắt nhịp 4 /3Gieo vần : ở các chữ cuối của các câu 1,2,4,6,8.Có phép đối giữa câu 3 với câu 4,Câu 5 với câu 6Luật bằng trắc.Bố cục : Đề - thực - luận -kếtB¹n ®Õn ch¬i nhµ NguyÔn KhuyÕn §· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa. 	 Ao s©u n­íc c¶, kh«n chµi c¸, V­ên réng rµo th­a, khã ®uæi gµC¶i chöa ra c©y, cµ míi nô, BÇu võa rông rèn, m­íp ®­¬ng hoa §Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã, B¸c ®Õn ch¬i ®©y, ta víi ta! B¹n ®Õn ch¬i nhµ NguyÔn KhuyÕn §· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa. 	 Ao s©u n­íc c¶, kh«n chµi c¸, V­ên réng rµo th­a, khã ®uæi gµC¶i chöa ra c©y, cµ míi nô, BÇu võa rông rèn, m­íp ®­¬ng hoa §Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã, B¸c ®Õn ch¬i ®©y, ta víi ta! B¹n ®Õn ch¬i nhµ NguyÔn KhuyÕn §· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa. 	 Ao s©u n­íc c¶, kh«n chµi c¸, V­ên réng rµo th­a, khã ®uæi gµC¶i chöa ra c©y, cµ míi nô, BÇu võa rông rèn, m­íp ®­¬ng hoa §Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã, B¸c ®Õn ch¬i ®©y, ta víi ta! Cảm xúc khi bạn đến chơi nhàHoàn cảnh tiếp bạnKhẳng định giá trị của tình bạn-> Kết cấu độc đáo , gồm 3 phần 1/6/1. BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ (Nguyễn Khuyến) Đã bấy lâu nay, bác tới nhà, Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa, Ao sâu nước cả, khôn chài cá, Vườn rộng, rào thưa khó đuổi gà. Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Đầu trò tiếp khách, trầu không có, Bác đến chơi đây, ta với ta! I.Giới thiệu tác giả, tác phẩmII. Đọc – Tìm hiểu chú thích1.Đọc2.Chú thích3.Thể thơ, bố cụca. Thể thơ: Thể thất ngôn bát cú Đường luậtb. Bố cục:Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )Câu đầu : Cảm xúc khi bạn đến chơi nhàSáu câu tiếp:Hoàn cảnh tiếp bạnCâu cuối : Khẳng định giá trị của tình bạnI. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII. Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bản 1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà (Câu mở đầu) Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )§· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ ? C¸ch më ®Çu bµi th¬ cã g× cã g× ®Æc biÖt? Qua ®Êy ta thÊy t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ như thế nào?- Ngôn ngữ giản dị, tự nhiênnhư một lời chào hỏi.=> Niềm vui sướng, thái độ niềm nở, thân mật, kính trọng của tác giả đối với bạn.- bấy lâu nay =>Cách vào bài tự nhiên như lời nói hàng ngày.-Cách xưng hô : “bác ” -> Thái độ tôn trọng, thân mật.I. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII. Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bản1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà2. Hoàn cảnh tiếp bạn (6 câu tiếp theo)Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thời xaAo s©u nước c¶, kh«n chµi c¸Vườn réng rµo thưa, khã ®uæi gµ C¶i chöa ra c©y, cµ míi nô, BÇu võa rụng rèn, mướp đương hoa §Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng có? Nhµ th¬ tiÕp ®·i b¹n trong hoµn c¶nh gia ®×nh như­ thÕ nµo?-Trẻ thời đi vắng, -> không có người sai bảo chợ thời xa -> không dễ mua sắm thức ăn đãi bạnMong muốn tiếp đãi bạn thịnh soạn nhưng không thực hiện được.-Ao sâu nước cả, khôn chài cá, Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà-> Có cá, có gà nhưng cũng bằng không- Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa-> Có cải, cà, bầu, mướp nhưng cũng chỉ mới ở dạng tiềm ẩnI. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII.Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bản1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà2. Hoàn cảnh tiếp bạnTình huống khó xử khi bạn tới chơi.Mong muốn tiếp đãi bạn thịnh soạn nhưng không thực hiện được. Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )Cách tạo tình huống: Từ chuyện lâu ngàybạn mới đến chơi để tác giả được giãi bàytâm sự.Liệt kê: Cá, gà, cải, cà, bầu, mướp, -> liệt kê tên các món ăn ngon muốn đãi bạnPhép đối :Câu 3 đối với câu 4. Câu 5 đối với câu 6-> Tạo nhịp điệu cân đối cho bài thơI. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII.Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bản1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà2. Hoàn cảnh tiếp bạnTình huống khó xử khi bạn tới chơi.Mong muốn tiếp đãi bạn thịnh soạn nhưng không thực hiện được. Trầu: lễ nghi tiếp khách tối thiểu cũng không có=> Cuộc sống thanh bạch, dân dã, bình dị của nhà thơ.Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )Đầu trò tiếp khách, trầu không có,- trầu: không có-> Sù thiÕu thèn, ®¹m b¹c được nãi qu¸, c­ường ®iÖu ®Õn møc tèi ®a. Văn họcTiết 30 :BẠN ĐẾN CHƠI NHÀI. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII. Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bản1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà2. Hoàn cảnh và khả năng tiếp bạn3. Khẳng định lại giá trị của tình bạn (Câu thơ kết)Bác đến chơi đây, ta với ta !“ Ta với ta” – ta là tôi, là bác, là hai chúng ta ->Tình bạn trọn vẹn, tâm giao, tri kỉ. Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến ) -> Tình bạn chân thành vượt qua mọi thiếu thốn về vật chất. C¸i ®¸ng quÝ nhÊt lµ ®Õn víi nhau b»ng tÊm lßng.? Em cã nhËn xÐt g× vÒ côm tõ “Ta víi ta”? Ta ë ®©y lµ chØ ai? Qua ®ã muèn nãi lªn ®iÒu g×?So sánh cụm từ “ ta với ta” trong bài Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến với cụm từ “ta với ta” trong bài Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan?THẢO LUẬN Giống nhau: Cùng hình thức, cùng khép lại hai bài thơ.Khác nhau:- Tác giả với hình bóng của chính mình-Nỗi cô đơn chỉ có mình với mình ở nơi hoang vắng Bộc lộ sự cô đơn tuyệt đối của tác giảBẠN ĐẾN CHƠI NHÀ- Tác giả với bạn – tuy hai mà một-Tình cảm chân thành, cảm động vượt trên mọi thứ vật chất Thể hiện tình bạn gắn bó, thân thiết, chân thật, đậm đàVăn họcTiết 30 :BẠN ĐẾN CHƠI NHÀI. Giới thiệu tác giả, tác phẩmII. Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bản1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhàNgôn ngữ giản dị, tự nhiên như một lời chào hỏi. => Niềm vui sướng, thái độ niềm nở, thân mật, kính trọng của tác giả đối với bạn.2. Hoàn cảnh tiếp bạnTình huống khó xử khi bạn tới chơi. Mong muốn tiếp đãi bạn thịnh soạn nhưng không thực hiện được. Trầu: lễ nghi tiếp khách tối thiểu cũng không có=> Cuộc sống thanh bạch, dân dã, bình dị của nhà thơ giữa xóm làng.3. Khẳng định lại giá trị của tình bạn“ Ta với ta” – ta là tôi, là bác, là hai chúng ta ->Tình bạn trọn vẹn, tâm giao, tri kỉ.Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )-> Tình bạn chân thành vượt qua mọi thiếu thốn về vật chất. C¸i ®¸ng quÝ nhÊt lµ ®Õn víi nhau b»ng tÊm lßng.IV. TỔNG KẾT1. NghÖ thuËt- T¹o t×nh huèng bÊt ngê, thó vÞ.- Lêi th¬ thuÇn N«m, gi¶n dÞ, tùnhiªn.- Giäng th¬ hãm hØnh, đèi vÒ bè côc.2.Néi dung: Ca ngîi t×nh b¹n ®Ëm®µ, ch©n thµnh, đằm thắm3. Ghi nhí SGK (Tr.105)Nội dungNghệ thuậtCâu mở đầu: Cảm xúc khi bạn đến chơi nhàSáu câu tiếp theo: Hoàn cảnh tiếp bạnCâu thơ kết: Khẳng định lại giá trị của tình bạn.Giäng th¬ hãm hØnh, đèi vÒ bè côc. T¹o t×nh huèng bÊt ngê, thó vÞ. Lêi th¬ thuÇn N«m, gi¶n dÞ, tù nhiªn.BẠN ĐẾN CHƠI NHÀIV. LUYỆN TẬPCâu 1: Tõ c©u thø hai ®Õn c©u thø s¸u, t¸c gi¶ nãi ®Õn sù thiÕu thèn tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó ®·i b¹n víi môc ®Ých g×? Miªu t¶ hoµn c¶nh nghÌo cña m×nh.B. Gi·i bµy hoµn c¶nh thùc tÕ cña m×nh.C. Kh«ng muèn tiÕp ®·i b¹n.D. DiÔn ®¹t mét c¸ch dÝ dám t×nh c¶m ch©n thµnh, s©u s¾c.Câu 2: Trong nh÷ng nhËn xÐt sau ®©y, nhËn xÐt nµo ®óng, nhËn xÐt nµo sai ? A. Hai bµi th¬ Qua §Ìo Ngang vµ B¹n ®Õn ch¬i nhµ ®Òu viÕt b»ng thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có. B. Hai bµi th¬ ®· diÔn t¶ t×nh b¹n th©n thiÕt g¾n bã cña nh÷ng t©m hån tri ©m. C. Hai bµi th¬ ®Òu kÕt thóc bëi ba tõ ta víi ta, nhưng néi dung thÓ hiÖn cña mçi bµi l¹i hoµn toµn kh¸c nhau. D. Hai bµi th¬ ®Òu cã c¸ch nãi gi¶n dÞ, d©n d·, dÝ dám. ĐSĐSI.Giới thiệu tác giả, tác phẩmII.Đọc – Tìm hiểu chú thíchIII. Tìm hiểu văn bảnIV. Tổng kếtVI. Luyện tậpVII. Đọc thêm : SGK Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến ) Rượu ngon không có bạn hiền Không mua không phải không tiền không mua.Câu thơ nghĩ đắn đo không viết Viết đưa ai ai biết mà đưa. ( Nguyễn Khuyến, Khóc Dương Khuê )ĐỌC THÊMH¦íNG DÉN vÒ nhµ Học thuộc bài thơ. Nắm vững nội dung và nghệ thuật của bài thơ - ChuÈn bÞ bµi míi : So¹n bµi “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá ”- Đỗ PhủBài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ ( Nguyễn Khuyến )Tiết 30 :BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ Lụt hỏi thăm bạn“Ai lên thăm hỏi, bác Châu Cầu Lụt lội năm nay, bác ở đâu? Mấy ổ lợn con, rày lớn bé Vài nong nếp cái, ngập nông sâu?...” Khóc Dương KhuêBác Dương thôi đã, thôi rồi:Nước mây man mác, ngậm ngùi lòng ta,Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trướcVẫn sớm hôm, tôi bác cùng nhau,Kính yêu từ trước đến sau. ..Muốn đi lại tuổi già thêm nhác,Trước ba năm gặp bác một lần.Cầm tay hỏi hết xa gần,Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can.”ĐỌC THÊM MỘT SỐ BÀI THƠ VIẾT VỀ BẠN CỦA NGUYỄN KHUYẾN