Bài giảng Ngữ Văn 8 - Bài 12: Tiết 47: Phương pháp thuyết minh - Nguyễn Đức Dũng

uan s¸t , xem xÐtHäc tËp, nghiªn cøu Häc tËp, tra cøu tµi liÖu Tham quan , xem xet Ý thứ nhất trong phần ghi nhớ (SGK trang 128)Cã ý kiÕn cho r»ng: B»ng t­ëng t­îng, suy luËn cã thÓ cã tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh? Theo em ý kiÕn ®ã ®óng hay sai? T¹i sao? Kh«ng thÓ t­ëng t­îng, suy luËn ®Ó cã tri thøc kh¸ch quan lµm bµi v¨n thuyÕt minh. 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minhTheo em, để có thể thuyết minh về các đối tượng trong các văn bản trên ta cần có những tri thức gì?Làm thế nào để có được những tri thức về sự vật, khoa học, lịch sử, văn hóa?XÐt vÝ dôPh­¬ng ph¸p thuyÕt minh2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.a. Phương pháp nêu định nghĩa, giải thíchXÐt vÝ dôHuÕ là mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam.N«ng V¨n V©n là tù tr­ëng d©n téc Tµy, gi÷ chøc tri ch©u B¶o L¹c ( Cao B»ng).Trong hai câu trên các em thường gặp từ gì?làlàĐối tượng thuyết minhSau từ “là” người ta cung cấp cho chúng ta điều gì?Đặc điểm của đối tượng thuyết minhĐặc điểm của đối tượng thuyết minhTừ đó em thấy phương pháp này có vai trò và vị trí như thế nào trong bài văn thuyết minh? Chỉ ra đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng thuyết minh  Thường đứng đầu bài, đầu đoạn, giữ vai trò giới thiệu.b. Phương pháp liệt kêTrong các ví dụ vừa đọc, tác giả đã liệt kê những phương diện nào của sự vật (đối tượng thuyết minh)?Xét ví dụ (SGK)  Kể ra các thuộc tính, đặc điểm, công dụng,  của sựu vật.  Tác dụng: giúp người đọc hiểu sâu sắc, toàn diện và có ấn tượng về nội dung được thuyết minh.c. Phương pháp nêu ví dụ và dùng số liệuXét ví dụ Ngày nay, đi các nước phát triển ,đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá .Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987,vi phạm lần nhất phạt 40 đô la, tái phạm 500 đô la).Em hãy chỉ ra ví dụ và số liệu trong đoạn văn trên?  Ví dụ và số liệu làm cho vấn đề được thuyết minh trở nên cụ thể, có sức thuyết phục.Theo em, ví dụ và số liệu trong đoạn văn thuyết minh trên có tác dụng gì?Vậy tác dụng của phương pháp liệt kê là gì?d. Phương pháp so sánhXét ví dụ Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.Trong ví du trên tác giả đã so sánh sự vật nào với sự vật nào? So sánh vấn đề gì? - Tác giả so sánh biển Thái Bình Dương với biển Bắc Băng Dương về diện tích.Theo em, so sánh như vậy có tác dụng gì?- So sánh như vậy giúp người đọc thấy được độ rộng của biển Thái bình dương.Từ đó em hãy nêu tác dụng của phương pháp so sánh?  Phương pháp so sánh : đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minhe. Phương pháp phân loại, phân tíchXét ví dụ Đối với những sự vật đa dạng, người ta chia ra từng loại để trình bày. Đối với sự vật có nhiều bộ phận, người ta chia ra từng bộ phận để thuyết minh.Văn bản Huế cũng được tác giả trình bày trên cơ sở đó. Em hãy cho biết bài Huế đã trình bày các đặc điểm của TP Huế theo những mặt nào?HUÕ HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam. HuÕ lµ mét thµnh phè ®Ñp. HuÕ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt Nam. HuÕ ®Ñp th¬. HuÕ ®Ñp cña nh÷ng con ®­êng s¸ng t¹o, anh dòng. HuÕ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng vµ biÓn. Chóng ta cã thÓ lªn nói B¹ch M· ®Ó ®ãn giã biÓn. Tõ ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, chóng ta nghe tiÕng sãng biÓn r× rµo.Tõ ®©y, buæi s¸ng chóng ta cã thể lªn Tr­êng S¬n, buæi chiÒu t¾m biÓn ThuËn An vµ ban ®ªm ngñ thuyÒn trªn s«ng H­¬ng. HuÕ ®Ñp víi c¶nh s¾c s«ng nói. S«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ cái yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. ChiÒu ®Õn, nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá nhÑ nhµng l­ít trªn dßng n­íc hiÒn dÞu cña s«ng H­¬ng. Nh÷ng m¸i chÌo thong th¶ bu«ng, nh÷ng giäng hß HuÕ ngät ngµo bay l­în trªn mÆt sãng, trªn nh÷ng ngọn c©y thanh trµ, ph­îng vÜ. HuÕ cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng ®­îc Liªn hîp quèc xÕp vµo h¹ng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi. HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chùa Thiªn Mô, Chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba....HuÕ ®­îc yªu v× nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt cña m×nh. HuÕ lµ thµnh phè cña nh÷ng m¶nh v­ên xinh ®Ñp. Nh÷ng hoa, c©y c¶nh, nh÷ng v­ên chÌ, v­ên c©y ¨n qu¶ cña s«ng H­¬ng xanh m­ít nh­ nh÷ng viªn ngäc. Nh÷ng chiÕc nãn HuÕ lµm cho c¸c c« g¸i HuÕ ®Ñp h¬n, duyªn d¸ng h¬n.HuÕ cßn næi tiÕng víi nh÷ng mãn ¨n mµ chØ riªng HuÕ míi cã.HuÕ cßn lµ thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®· ®øng lªn cïng c¶ n­íc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ d­íi ch©n thµnh HuÕ. HuÕ ®Ñp vµ th¬ ®· ®i vµo lÞch sö cña nh÷ng thµnh phè anh hïng. (DÉn theo TiÕng ViÖt thùc hµnh) HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * C¶nh s¾c thiªn nhiªn: -Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói ,s«ng ,biÓn . -§Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt:* NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng * §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ... - Nh÷ng mãn ¨n .HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt:HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi : Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng .Huế+ C¶nh s¾c thiªn nhiªn: - Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói ,s«ng ,biÓn .- §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...+ NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: - Cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng+ §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ...- Nh÷ng mãn ¨n .+ LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi : Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng .  Phương pháp phân loại phân tích: chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.Từ đó em hãy nêu tác dụng của phương pháp phân loại, phân tích?3. Ghi nhí (SGK trang 128)	Muèn cã tri thøc ®Ó lµm tèt bµi thuyÕt minh, ng­êi viÕt ph¶i quan s¸t, t×m hiÓu sù vËt, hiÖn th­îng cÇn thuyÕt minh, nhÊt lµ ph¶i n¾m b¾t ®­îc b¶n chÊt, ®Æc tr­ng cña chóng, ®Ó tr¸nh sa vµo tr×nh bµy c¸c biÓu hiÖn kh«ng tiªu biÓu, kh«ng quan träng.	§Ó bµi v¨n thuyÕt minh cã søc thuyÕt phôc, dÔ hiÓu, s¸ng râ, ng­êi ta cã thÓ sö dông phèi hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nh­: Nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch, liÖt kª, nªu vÝ dô, dïng sè liÖu so s¸nh, ph©n tÝch, ph©n lo¹i...THẢO LUẬN NHÓMThời gian: 6 phútNếu yêu cầu em thuyết minh về cầu Mỹ Thanh 2 thì em sẽ vận dụng các phương pháp đã học như thế nào?CẦU MỸ THANH2Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích: Mỹ Thanh 2 là cây cầu nối xã Vĩnh Hải của TX Vĩnh Châu với xã Lịch Hội Thượng của huyện Trần Đề.Phương pháp dùng số liệu: Chiều dài, chiều rộng, chiều cao, số làn xe, Phương pháp so sánh: so sánh với cầu Mỹ Thanh 1.I- T×m hiÓu c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh:Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh1, Quan s¸t, häc tËp, tÝch luü tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh.2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.a, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.c, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè).e, Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.f, Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.II- LuyÖn tËp:d, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè).3. Ghi nhíPh­¬ng ph¸p thuyÕt minhII. LuyÖn tËp Bµi tËp 1 T¸c gi¶ bµi “ ¤n dÞch thuèc l¸ ®· nghiªn cøu, t×m hiÓu rÊt nhiÒu” ®Ó nªu lªn yªu cÇu chèng n¹n hót thuèc l¸. Em h·y chØ ra nh÷ng kiÕn thøc cÇn cã ®Ó thÓ hiÖn trong bµi viÕt.KiÕn thøc cña mét b¸c sü.KiÕn thøc cña ng­êi quan s¸t ®êi sèng x· héi.KiÕn thøc cña mét ng­êi cã t©m huyÕt víi nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc.Bµi tËp 2 Bµi viÕt “¤n dÞch thuèc l¸” ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ®Ó nªu bËt t¸c h¹i cña viªc hót thuèc l¸.Ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu.+ ¤n dÞch thuèc l¸ víi bÖnh dÞch kh¸c.+ T¸c h¹i cña thuèc l¸ víi giÆc gÆm nhÊm.+ Thanh niªn ViÖt Nam b»ng thanh niªn MÜ.Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.+ T¸c h¹i ®èi víi ng­êi hót.+ T¸c h¹i ®èi víi ng­êi bªn c¹nh.+ T¸c h¹i ®Õn nh©n c¸ch.+ C¸ch phßng chèng.Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.+ LiÖt kª t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi hót.+ T¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi bªn c¹nh.Ph­¬ng ph¸p dïng sè liÖu vµ nªu vÝ dô.( ë BØ, tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®« la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®« la).Bµi tËp 3 §äc v¨n bản sau NG· BA ®ång léc Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh. Trªn mét ®o¹n ®­êng kho¶ng 20km mµ cã nh÷ng 44 träng ®iÓm ®¸nh ph¸ cña giÆc Mü vµ ®· ph¶i chÞu ®ùng h¬n 2057 trËn bom. ë ®©y cã mét tËp thÓ kiªn c­êng gåm 10 c« g¸i tuæi ®êi tõ 17 ®Õn 20 lµm nhiÖm vô san lÊp hè bom, lµm ®­êng, ®µo hÇm tró Èn, b¶o ®¶m an toµn cho xe vµ ng­êi qua l¹i. Ngµy 24-7-1968, sau 18 lÇn giÆc Mü cho m¸y bay ®¸nh ph¸ vµo khu vùc nµy, c¶ 10 chÞ em vÉn trô l¹i kiªn c­êng , bÊt khuÊt, gi÷ v÷ng m¹ch ®­êng ®Õn h¬i thë cuèi cïng. Còng trªn m¶nh ®Êt anh hïng nµy ®· sinh ra nh÷ng ng­êi anh hïng trÎ tuæi La ThÞ T¸m, mét c« g¸i ®Çy nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, gan d¹, m­u trÝ. Liªn tôc 116 ngµy ®ªm lµm nhiÖm vô, chÞ ®· quan s¸t, ®¸nh dÊu nh÷ng qu¶ bom ch­a næ ë c¸c träng ®iÓm ®Þch b¾n ph¸ ¸c liÖt. Ba lÇn bÞ bom næ vïi lÊp, chÞ vÉn kiªn c­êng b¸m s¸t trËn ®Þa, ®¸nh dÊu ®ñ, râ c¸c hót bom, phôc vô ®¾c lùc cho viÖc ph¸ bom, ®¶m b¶o giao th«ng th«ng suèt. Ngµy nay Ng· ba §ång Léc trë thµnh mét n¬i t­ëng niÖm nh÷ng tÊm g­¬ng oanh liÖt cña c¸c c« g¸i thanh niªn xung phong trong thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü. (B¸o Qu©n ®éi nh©n d©n,1975)Bµi tËp3 (1) V¨n b¶n ®ßi hái cÇn cã nh÷ng kiÕn thøc nµo ? KiÕn thøc§Þa lý: Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh.LÞch söCuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc; nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong.Khoa häc qu©n sùVÒ c¸c lo¹i m¸y bay, bom.§êi sèng x· héiVÒ ®êi sèng, cuéc sèng cña c¸c n÷ thanh niªn xung phong thêi kú chèng Mü cøu n­íc.Bµi tËp 3 (2) V¨n b¶n ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo?Ph­¬ng ph¸p Nªu ®Þnh nghÜa.Dïng ph©n lo¹i, ph©n tÝch.Dïng sè liÖu, con sè.Nªu vÝ dôPhương ph¸p thuyÕt minh1. Phương pháp nêu định nghĩa2. Phương pháp liệt kê 3. Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu4. Phương pháp so sánh5. Phương pháp phân loại, ph©n tích Hướng dẫn tự học ở nhà : + Học bài. Sưu tầm, đọc thêm các văn bản thuyết minh sử dụng phong phú các phương pháp để học tập. Đọc kĩ một số đoạn văn thuyết minh. + Soạn bài : Bài toán dân sốChân thành cám ơn quý thầy cô và các em học sinh.